​Хоёр абанар

Эмнэлгын газарта хүдөөгэй хоёр үбгэд хөөрэлдэжэ һууна. Эдэ хоёр хүршэ хүбөө байхаһаа гадна үйлэ хубиин үреэр бэе бэетэйгээ таһалаа һаа таһаршагүй амин холбоотой болонхой юм.

* * *

Ширабые аза талаан хэзээдэшье дахаһан мэтэ бэлэй. Холо саагуур ошожо, ном һудар үзөөшьегүй һаа, нютагтаа механизатораар магтаалтай хүдэлөө. Замбалын ходо һанаашархадаг, обтомо арюухан Сэндүүе һамган болгожо абаба. Замбала Улаан-Үдэдэ хүдөө ажахын техникум дүүргээд, наһаараа бухгалтер-счетоводоор колхоздоо хүдэлөө. Сэндүү хадамда гараа гэжэ дуулаад, аяар холын Ахын басага – Үржэмаае гэртээ асаржа, ан бун түбхинөө һэн. Теэд эдэ хоёр үри хүүгэдтэй болоогүй. Үхибүү үргэжэ абаха гээд, үг-маг таталдаһаар байтарынь, он жэлнүүдшье оодорон үнгэршэһэн, нэгэ мэдэхэдээл, тоолуур- шоотоһоо, таба-зургаан толгой малһаа үлүү юумэгүй үндэр наһанай хэмдэ хүрөөд байгаа. Үржэмаа һамгантаяа элдэб эсын курорт, амаралтын, эмнэлгын газараар хэдышье ябаа, теэд үрэ гараагүй юм.

Харин Ширабтан хойно хойноһоонь үри хүүгэдые түрэжэ, мондогор бүхэнүүд, эсэгэдээл адли боролгы шарайтай багашуул хашаа хорёоень үдэр һүнигүй зэдэлгэжэ байдаг бэлэй. Теэд нэгэтэ һонин ушар болоһон юм. Харахан шарайтай хүбүүд, басагад соонь сагаан сэлмэг, бэшэнһээ тад ондоохон хүбүүн түрэбэ. Ябан-ошон, һургуулида орохо тээшээ тэрэнь хайшаншье харуулжа табяа һаа, Замбаладал аб адли болошоходоо яахабши...

-Хэшэгтэнь Ширабай бэшэ, счетоводой хүбүүн ха юм. Миниихи гээд эрижэ, нэхэжэ абаашье һаань, гайхахаар бэшэл.... Ширабнай юун гэһэн байгаа хаб даа, һамгандаа. Зон дээрэ ааг шэгшье гээгүй. Хэшэгтэеэ хэмһээ үлүү эрхэлүүлдэг гэжэ дуулаа һэмби, - гээд, нютагай нэгэ эхэнэрэй эхилхэдэ, нүгөөдэнь дэмжэн үгэлшэнэ:

- Бэшэ үхибүүдтэл адли шуран шумууһан, хара ажалда хам бэрхэ бэшэ, номоо үзэхэдөөл, һалаха һандахагүй юм гэлсэгшэ. Хони хайшалган дээрэ, һур- гуулидаа түлеэ бэлдэхэдэ харахадаш, зүрхэтэй зүдхэ- литэй бэшэл даа, һали-һули...

- Иимэ залхуушье һаань, Ширабай хараал шэрээл табидаггүйнь, шоо үзэдэггүйнь гайхалтай, - гээд, түрүүшын эхэнэрэй тобшолходо, хоёрдохинь:

- Юу хэлээ гээшэбши, шоо үзэхэһөө байтагай иимэ хүнэй манайда ерэһэниинь лэ болоо, бурхан эльгээгээ гэдэг юм ха.

- Ямар бурхан гэжэ, счетовод Замбаладаал мүргэг лэ, - гэлдээд, хоюулан һабяаһаа алдан, ама хамараа бүглэжэ байжа, эльгэ хатан энеэлдэхэ юм.

Сэндүүгэйшье убайгүйе, һалхин һалихайе, Үржэмаагайшье мана һохор мэтэ юумэ обёорхо, онохогүйе, һүлэр һүүмэгэрые һайсал худхан холин хөөрэлдөө юм ааб даа. Угайдхадаа, углуу буланда иимэ шэбир-һабир хоб дуулаһан хүүгэд Хэшэгтэдэ “счетовод” гэһэн ара нэрэ үгэжэрхибэ.

- Яһан шоото яс гүүлэдэг, модон шоото мондогод гүүлэдэг счетовод,- гэлдэжэ байжа Хэшэгтые наадалха.

Хэшэгтэ иимэ зэрэб үгэ орой тоогоогүйшэ болохо, досоогоо дэлгэр дэлюун, номгон намдуу хүбүүн бай­шоо. Номоо һайнаар үзөөд лэ, “эрхим” сэгнэлтэнүүдээр эжы, абаяа баярлуулаад лэ ябаха. Ахамад классуудта һуража байхадаа, “счето­вод” гээшын ушар унгииень ойлгоһон юм гү, Замбала ахатантай уулзабал, нэгэл жэгтэйхэнээр хараад, мэндэ­шэлээд гарадаг байһан.

Ширабай хүбүүд, басагад һуралсалда үлүү һожоршьегүй һаа, техникум, СПТУ мэтые дүүргэжэ, хоолойгоо тэжээхэ мэргэжэлнүүдые олоһон, мал ажалдашье, трактор, комбайндашье зариманиинь шуналтайнууд, хүдөө нютагтаяа хуби заяагаа холбоо, айл бүлэнүүд болоо.

Хэшэгтэ нилээн маргаа, мүнгэн һангай- экономическа шэглэл шэлэхэ гү, али хүнэй эмшэн болохо гү... Теэд түрүүшынь харгыгаар ошохо гэхэдэ, нөөхи “счетовод” гэһэн үгэ толгойдонь торошоһон байжа, дурынь гутаажа болоо. Хүнэй эмшэн хэзээдэшье хэрэгтэй, аха дүүнэрни олон, аба, эжын үтэлхэ хаһа дүтэлхэ – туһатайл байха хаб гэжэ болбосоронги хүн шэнгеэр шэбшэһэн юм. Эрхүүгэй мединститут дүүргэжэ, хирургын мэргэжэл шэлэхэдээ, хажуугаарнь эрдэмэй диссертаци бэшэжэ хамгаалба. Гансашье гэртэхин бэшэ, нютаг нугын зон – хэнииньшье хамаагүй, Хэшэгтэдээл хандадаг болобо. Жэшээнь, хоёр хүн иигэжэ хөөрэлдэнэ:

- Улаан-Үдын больницада оошор ээлжээниинь оногүй олон байба. Хэшэгтэ Ширапович лэ абарбал даа, амиием залгабал даа.

- А, счетовод Хэшэгтэ гү? Математика, тоо бодолгодо тордиһогүй бэрхэ бэлэй, мүнгэ обойсо тооложо һууха хүн болохо гэлсэдэг бэшэ һэн гүбди? Ондоо тээшээ, зондоо хэрэгтэй тээшээ хадууршоол... Боди толгойтой хүн гү даа...

- Манай нютагайхид нарай нюсхай байхадань, ехэ багагүй элдэблээ, уймарнууд. Шираб ахатан ямар ухаатай, холын бодолтой байгааб даа. Иимэ хүбүүтэй болохо азатай золтойб гэһэн юм гэлсэгшэ.

Үнэхөөрөөшье, хүндэ хүшэр ушарнуудта буряа- дууд һэнэгтэй һэдэртэй аха дүүдээ, нютагайнгаа хүнүүдтэ түшэглэдэг гээшэ. Тиимэшье байнгүй яахаб, ажабайдалай ёһо ха юм.

...Наһаншье ошожо, алтан дэлхэйн жама ёһоор Сэндүү, удаань Үржэмаашье хэтынгээ замда мордоо. Ная гараһан Шираб Замбала хоёр ханха зайдан гэр соогоо үндэр наһаяа үргэмжэлэн һууна. Ширабай олон тоото аша гушанар хаа – яаниинь үбгэн абадаа ерэжэ, анханайнгаа гуламтые шэмэглэн наадана. Замбала үбгэнэй аха дүүнэр орхиногүй, теэд анханайшье амар байжа һураһан үбгэ- жөөл айлай хаяа түшэхэ арганьгүй, амяараал байхаяа һайшаана.

Нэгэтэ һүни тэрэ Ширабайнгаа үүдэ тоншобо. “Биш ехээр үбдэшооб. Һүлһэнэй үбшэн ха. Шарам бусалһаар үнихэнэй юм. Үбшэнгынь тэсэхын аргагүй болобо. Мүнөө һүни Сэндүү зүүдэндэм үзэгдөө. Манан соо байһан шэнги, Ширабта ошо гэбэ”.

Тэрэ дороо Ширабынь Хэшэгтэдээ хонходобо. “Түргэн туһаламжын машина захюулбаб аймагһаа. Би энэ дороо машинадаа һуужа гарахам, тэндэһээ та хоёроо абаад ерэхэб”, - гэбэ.

Һүни дунда хүнүүдые хүлгөөһэн үбгэд хэды аягүйрхэбэшье, яахаб, үбшэнгынь бууранагүй ха юм. Дүрбэ-табан саг үнгэрөөд байхада, Хэшэгтэ врач һамгантаяа япон түхэлэй томо машинаараа ерэбэ. “Абанар, мэндэ сайнууд”, - гэжэ мэндэшэлээд, Замбала үбгэнэй бэе шалгажа үзэбэ, аймагай больницын эмшэдэй үгэһэн эм дээрэ нэмэжэ, тарилга хээд, город тээшээ шэглэбэд. Үдэ багаар Замбала үбгэниие больницада хэбтүүлбэ. Харин нүхэр боложо ерэһэн Шираб үбгэнэй анализуудынь абажа, Ветерануудай госпитальдо оруулба.

- Замбала, ши бидэ хоёр буянтай амитад гүбди даа, иимэ хүбүүтэй байһандаа... - гээд, госпитальһоо нүхэрөө үзэхөө ерэһэн Ширабынь үгэлхэ юм.

- Ши үлүү буянтайш, нэгэш үгөөр Сэндүүгээшье, намайгаашье зэмэлээгүйш, - гэнэ нүгөөдэнь.

Иигэжэ наһанай орьёл залаа дээрэ хоёр нүхэд Хэшэгтынгээ нарые улам гэрэлтэй болгожо, заяатай, үреэлтэй үгөөрөө ажабайдалыень шэмэглэн үргэжэ һуугаа бэлэй.