​Түби дэлхэйн шэмэг Түнхэн аймагай засаг дарга Иван Альхеевтэй хөөрэлдөөн

Иван Альхеев

Түби дэлхэйн шэмэг Түнхэн аймагай засаг дарга Иван Альхеевтэй түрүүшынгээ хөөрэлдөө эрхилһэмнай - удха ушартай. «Буряад үнэн» Хэблэлэй байшаниие байгуулһан Буряадаймнай элитэ ехэ уран зохёолшо, томоһоо томо эрдэмтэн, улас түрын ажал ябуулагша Ардан Ангархаевайнгаа түрэл тоонто нютагһаа эхилбэлнай, энэ хөөрэлдөөнүүднай саашадаа заншалта болон, улад олоной һонирхол татаха аабза гээд, ехэтэ найданабди. Эгээл тиимэһээ аймагай Захиргаанай Хэблэлэй албаниие толгойлогшо Дора Хамагановада асуудалнуудые эльгээжэ, Иван АЛЬХЕЕВТЭЙ холбоо барибабди. Ямар харюунууд ерээб – доро үгтэнэ.

- Иван Александрович! Тахал үбшэнэй таража байһан сагта бүхы гүрэн түрымнай экономико зогсошобо. Илангаяа угаа ехээр аяншалгын һалбари хохидоо. Эмтэй домтой аршаан булагуудаараа арад олондоо эрилтэтэй Түнхэн аймаг иимэ эрхэ байдалда хэды шэнээн гарзада унаба гээшэб? Яагаад энэ гарзаhаа гарасалдахатнайб?

- Һайн даа! Би «Буряад үнэн» сонин алдангүй уншадагби. Асуудалнуудтатнай харюусахаар хэзээдэшье бэлэмби.

Бүхэдэлхэйе сошооһон хорото үбшэнэй таража байгаа сагта түбхын түрүүндэ хүнүүдые аршалан хамгаалха шухала. Тиигэхын тулада шанга журам баримталха тухай захиралтыемнай манай курортнуудай ажалшад шууд дэмжээ. Мартын 25-һаа амаралтын болон эмнэлгын бүхы эмхинүүд хаагдажа, хорото үбшэнhөө һэргылэмжын хэмжээнүүдые эрхилээ. Тиихэдээ тэрэ сагта арга абажа байһан бүхы амарагшадаа аятай тааруу газар руу ябуулаа...

Аяншадые хүлеэн абадаг хубиин гэрнүүд, пансионадууд, айлшадай буудалнууд, хамтын хоол баридаг газарнууд барандаа хаалтатай. Гарза биил даа. Тиибэшье нютагаархидайнгаа намайе һунгажа, засаг даргын тушаалда һуулгаһан хадань, тэдэнэйнгээ түлөө оролдожо, аршалан хамгаалха гол уялгатайб. Элүүр энхэ бэеһээ үнэ сэнтэй юушье үгы. Ямаршье мүнгөөр бусаалтагүй баялиг ха юм.

Мартын 26-һаа Түнхэнэй Үндэһэтэнэй парк руу орохо замда, Шулуута нютагай дэргэдэ пост байгуулаа хүмди. Тиигэжэ Түнхэн руу ошоһон, гараһан зониие шалгаха хэрэгтэ 200 гаран хүн хам оролсожо эхилээ. Аймагай Захиргаанай, Үндэһэтэнэй паркын ажалшад, сомон дарганар, Райсоведэй һунгамалнууд, Дотоодын хэрэгүүдэй яаманай Түнхэнэй таһагай хүдэлмэрилэгшэд, Тоорын эмнэлгын газарай түлөөлэгшэд бэе бэеэ һэлгэн, хиналтын бэлэн бэшэ ажал ябуулһаар зандаа. Мартын эсэсһээ май һарын дүүрэтэр 17 мянган зониие, 10 мянган авто- унаа шалгаад байна. Үхэл асардаг үбшэнэй дэлгэрһэн сагта бүхы шэнэ захиралтануудыемнай тэсэмгэйгээр хүлеэн абаад, үдэр бүриингөө байдалда сахяад ябаһан бүхы нютагаархидтаа, хиналтын ажал ябуулагшадта баяр талархалаа мэдүүлнэб.

- Аянда гарамаар аятай зунай зулгы хаһа ойртобо. Хорото үбшэнһөө һэргылэмжын эмүүд олдожо, дэлхэйн аяншад дэрэ дээрээ хэбтэнгүй – «Аршаан», «Нилова Пустынь» руу хэзээ даралдадаг болохонь гээшэб? Би, жэшээнь, тэрэ саг тэсэ ядан хүлеэнэб... Түнхэнэй байгаалитай танилсажа, амигүй юумэ амитай болгомоор аршаанһаань хүртэһэн сагһаа тиишээл минии зүрхэн тэгүүлээдхидэг болонхойл.

- Саашадаа байдалнай хайшаагаар хүгжэхэб, тэрээнһээ дулдыдаха... Роспотреб-хиналтын зүбшөөл үгэһэнэйнь лэ удаа нээгдэхэ аабза.

«Нилова Пустынь» байгуулагдаһаар 180 жэл байгша ондо гүйсэбэ. Энэ эмхиин захирал өөрынгөө хүсэ шадалаар байшанайнгаа гадар тала шэнэлээ, зосоохииень дулаалаа, сонхыень евро болгоо. Алас Дурнын мүнгэн туһаламжаар 34 сая түхэригэй хэмжээндэ амаралтын энэ газарнай дууһан заһабарилагдажа эхилбэ, эмнэлгын түхеэрэлгэнүүдынь баһал шэнэлэгдэхэ юм. Байгша оной октябрь һарада шэб шэнэхэн болоод, дахинаа үүдэеэ нээхэ аабза.

«Нилова пустынь» 500 хүниие нэгэ доро багтаамаар 11 байратай юм. Энэ курорт тухай һураг суу Буряадһаа холо гадуур таранхай. Европын болон Ази түбиин улад бэеэ эмшэлүүлхэеэ, хүсэ шадал нэмээхэеэ тиишээ зоридог. 1990-ээд онууд болотор амарагшадай тоо жэлэй туршада 15 мянгаһаа дээшэ болодог байһан юм. Энэ хэгдэжэ байһан заһабариин удаа улам эрилтэтэй болохо гээд найданабди.

- Засаг даргын тушаалда дэбжүүлэгдэһэн сагһаа аймаг дотороо юу хээ, мүнөөшье хэһээр гээшэбта? Ямар түсэбүүдтэй?

- Муниципальна байгуулга бүхэн яагаад орохо олзо оршоёо дээшэлүүлхэ тухай бодоно гээшэ ааб даа. Тиигэхын тулада зоноо баян болгоожо, гүрэндэ татабари үргэлжэ үгэжэ байхаар шадалтай болохо ёһотой. COVID-19 тахалай таража байбашье, нютагай олзын хэрэг хүгжөөлгын талаар арга боломжонууд буураагүй. Хэрбэеэ Түнхэнэй дэбисхэр дээрэ 417 олзын хэрэг тоологдодог һаа, 41 хубинь бага олзын хэрэгтэ – худалдаа наймаанда хабаатай юм. Хахадһаа багань – үйлэдбэри, хоол баридаг газарнууд, хүдөө ажахы, сервис. 2019 ондо Түнхэнэй бюджет руу 8,8 сая түхэриг татабари оруулагдаһан юм.

Буряад Уласай болон Эрхүү можын ажаһуугшадта «Түнхэнэй тюльпанууд» нилээд мэдээжэшье, эрилтэтэйшье болонхой. Энэ һайхан сэсэгүүдтэй хабаатай олзын хэрэг ябуулагша Фархад Умаров үрэһэ хубидаа худалдан абахын тулада 1 сая түхэригэй урьһаламжа Буряад Уласай бага олзын хэрэгэй жасаһаа абаад байна. Теплицэеэ заһабарилжа дүүргэхынь түлөө гүрэнэй туһаламжа дахинаа абхуулха хүсэлтэйбди. Шэнэлэгдэһэнэйнь удаа 150 мянган тюльпанууд тэндэ ургуулагдадаг болохо юм. Гадна тэрэл теплицэ соогоо газарай эдеэ ургуулха түсэбтэйбди.

Үнгэрһэн жэлдэ бага олзын хэрэг ябуулдаг 13 байгуулга 10,3 сая түхэригэй туһаламжа бага олзын хэрэг хүгжөөлгын жасаһаа абаһан юм. Энэ мүнгөөрөө олзын хэрэгээ улам үргэдхөө.

Харин 2020 болон 2021 онуудта барилгын талаар олон орёо ажал ябуулагдахаар түсэблэгдэнэ. Зарим тэдыень тоолоһуу.

Далахайн хүүргын захадахи модон хушалтатай ябаган зоной харгы заһабарилга хүлеэнэ. Таһархайн болон Ахалиг- Түнхэнэй хүүргэ шэнэлхын тулада федеральна программада оруулха гэжэ мэдүүлгэ ябууланхайбди.

Түнхэн һууринда хүүргэ бодхоохын тулада «Байкал» бүлгэмтэй хэлсээ баталаад байнабди. 2021 он болотор бариха юм.

Түнхэн һууринда Затунка райониие гэрэлтүүлхын тулада зайн гал татагдаха, харгынь асфальт хушалтатай болохо.

Туран болон Нилова Пустынь хоёрые холбодог хүүргэ, тэрээгүүр гарадаг 4 модо харгы заһабарилха түсэбтэйбди. Аукцион соносхоод байнабди.

Түнхэн һуурин болон Аһалиг-Еловко хоёрые холбоһон харгы шэнэлхын тулада 2021 ондо ПСД хэгдээд тушаагдаха. Тиигэжэ 2022 ондо федеральна программада оруулхыень мүнөө мэдүүлгэ ябууланхайбди.

2020 болон 2021 онуудта Алас Дурнын мүнгэн туһаламжаар аймагай Соёлой ба тамирай ордон баригдахаар түсэблэгдэнэ. Тиигэхын тулада ехэ гэгшын бэлдэлгын ажал хэгдээд, байгша оной эсэс багаар барилга захалагдаха ёһотой.

Мүн тиихэдэ мүнөө сагай эрилтэдэ таарама томошуулай болон үхибүүдэй амарха талмайнууд байгша оной хоёрдохи хахадта бодхоогдохо юм. Аймагай дэбисхэр дээрэхи сомон бүхэндэ дүн хамтадаа 14 талмай ашаглалда тушаагдаха.

Уһа дамжуулдаг соргонуудые байгша оной түгэсэтэр Хэрэн болон Аршаан тосхонуудта тодхохобди. Хэрэндэ – «ДРСУ» районойхид, Аршаан дээрэ Саяанай, Лермонтовэй, Пушкинай, Трактова, Набережна болон «Микрорайон» гудамжанууд руу соргонууд татагдаха юм.

Түби дэлхэйн шэмэг Түнхэн аймагай засаг дарга Иван Альхеевтэй түрүүшынгээ хөөрэлдөө эрхилһэмнай - удха ушартай. «Буряад үнэн» Хэблэлэй байшаниие байгуулһан Буряадаймнай элитэ ехэ уран зохёолшо, томоһоо томо эрдэмтэн, улас түрын ажал ябуулагша Ардан Ангархаевайнгаа түрэл тоонто нютагһаа эхилбэлнай, энэ хөөрэлдөөнүүднай саашадаа заншалта болон, улад олоной һонирхол татаха аабза гээд, ехэтэ найданабди. Эгээл тиимэһээ аймагай Захиргаанай Хэблэлэй албаниие толгойлогшо Дора Хамагановада асуудалнуудые эльгээжэ, Иван АЛЬХЕЕВТЭЙ холбоо барибабди. Ямар харюунууд ерээб – доро үгтэнэ.

Гэрэл зураг ulanmedia.ru

(Үргэлжэлэлынь удаадахи дугаарта)

Хүндэтэ уншагшад, нютагаа үргэхэ үндэр харюусалга даагаад ябаһан аймагуудай болон нютагай сомоной засаг дарганартай хөөрэлдөөнүүдые «Засаг даргада – үгэ» гэжэ ниитэ гаршаг доро хэблэжэ эхилхэмнай. Тодон абаад, уншажа байгыт даа! Алибаа дурадхалай байбал, манай [email protected] гэжэ сахим хаягаар бэшэг ябуулхадатнай болоно.