​АГА НЮТАГААРХИДАЙ ЭБЛЭЛЭЙ СУГЛААН

Алхана буурал баабайһаа түшэлгэтэй, Онон хатан эхэһээ үргэлтэй аглаг һайхан Ага найман эсэгэнэрые түлөөлдэг 20 мянга гаран хүнүүд Буряад ороной ниислэл – Улаан-Үдэ хотодо ажаһуудаг, ажалладаг юм. Сагай хүрдын эрьелдэсэ мэтээр он жэлнүүд хойно хойноһоо һубарижа, түүхын хуудаһанууд ирагдажал байдаг. Зүүн зүгэй литээр ХVII Рабжуунай 2014 оной модон хүхэ Морин жэл түгэсэжэ байна. Алхана уулаһаа Адуун шулуун хүрэтэр хабтайн нэмжыдэг элдин баян алтан үлгы Ага нютагһаа Буряад ороной түүхэ домогой, соёл болбосоролой, эрдэм ухаанай, хэлэ бэшэгэй, уран зохёолой, арадай гэгээрэлэй, элүүрые хамгаалгын, бэеын тамирай хүгжэлтэдэ ехэ хубитаяа оруулһан хүнүүд олон юм. Арадай ажахын ажалша бүхэриг түрүүшүүл болон хүтэлбэрилэгшэд, гүнзэгы ухаан бодолтой эрдэмтэд, түрэлхиин оюун бэлигтэй уран зохёолшод, уран зураашад, дуушад, композиторнууд, спортсменүүд болон бусад эхэ нютаг Агаяа аяар холуур суурхуулдаг гээшэ.

Ага нютагаархидай эблэлэй суглаан һаяхан Агын Буряадай тойрогһоо Бу­ряад Республикада Саг үргэлжэ байдаг түлөөлэлгэтэ эмхиин байшан соо боло­бо. Энэ түлөөлэлгэтэ эмхиин түрүүлэгшэ Батацырен Цыдендоржиевич Дашибалов суглаа нээгээд, Забайкалиин хизаарай Правительствын Түрүүлэгшын орлогшо, Агын Буряадай тойрогой Захиргаанай толгойлогшо Ананда Цыдыпович Дон­доковто (зураг дээрэ дундань) үгэ үгэбэ. Байгша ондо тойрог дотор ямар ажал хэрэгүүдэй бэелүүлэгдэһэн тухай, хэр ехэ барилгын хэгдэһэн тухай, адууһа малай ямараар үдхэгдэжэ байһан тухай, байг­ша ондо ямар ургасын абтаһан тухай, зоной ажаһуудал тухай Агын тойрогой дарга тобшоор хөөрэжэ, сугларагшадые һонирхуулаа.

Удаань һүүлэй арбан жэл соо Ага нютагайхидай эблэлэй түрүүлэгшээр хүдэлһэн Буряад ороной суута барил­даашан, “Буряад Республикын габьяата тренер” Жамса Жалсанович Лхамажапов хэһэн ажал тухайдаа тоособо. Дүрэ бу­ляалдалгын барилдаагаар республикын Гүрэнэй тренерээр хүдэлхэһөө гадна, Жамса Жалсанович Ага нютагайхи­дайнгаа эблэлэй түрүүлэгшээр урагша­тай һайнаар ажаллажа, Улаан-Үдэдэ ажаһуудаг, ажалладаг нютагайнгаа зоной байдалда хабаатай али бүхы асуу­далнуудые зүбөөр, бүтэмжэтэй һайнаар шиидхэхые оролдодог байгаа гэжэ хэлэхэ дүүрэн эрхэтэйбди. Нютаг зонойнгоо зунай спартакиада, Сурхарбаан, Сагаал­ган, Агуу Илалтын үдэрые һайндэрлэлгэ, наһажаал зоной октябриин 1-нэй үдэрые тэмдэглэлгэ гэхэ мэтэ бүхы хэмжээ ябуул­гануудые хүбүүднай – Батацырен Даши­балов Жамса Лхамажапов хоёр һайнаар эмхидхэжэ, үнгэргэдэг байгаал даа гэжэ би – эдэ мүрнүүдэй автор хэлэхэ байнаб.

“Агын нютаг зон” гэжэ ниитын эмхи­ин 15 хүнһөө бүридэһэн зүблэл жэгдэ һайнаар хүдэлөө гэхын аргагүй. Олон­хи гэшүүд эдэбхигүй һулаар хүдэлөө, ажалдаа һунгажагүй муугаар хандаа гэжэ онсолон тэмдэглэлтэй. Удаадахи зүблэлэй гэшүүд ажалдаа иимэ халирхай муугаар хандаха ёһогүй.

Республиканска типографиин үйлэд-бэриин таһагай даргаар ажаллаад, наһанайнгаа амаралтада гараһан Ян­жима Очировна Базарон дэлгэрэнгы үгэ хэлэхэдээ, нютаг нютагуудай зоной эблэлнүүдэй байгуулагдажа захалһан 1994 ондо “Агын нютаг зоной” эблэ­лэй эмхидхэн байгуулагдаһан тухай хөөрэбэ. Буряадай соёлой министр ябаһан Пүрбэжаб Нимаевич Нимаевай, ВАРК-ын президент Дашинима Дугаро­вич Дугаровай энэ асуудалые шиидхэл­гэдэ үнэн зүрхэнһөө хандаһан тухай, Ага нютагаархидай эблэлэй түрүүлэгшэнэр Гүрэ Цыденович Митуповай, Баяр Да­шидондокович Аюшиевай, Баатар Ба­муевич Бадмацыреновэй хүдэлһэн тухай хөөрэжэ, сугларагшадай анхарал татаһан байгаа. Нютагай эблэлэй һая бии болгогдожо байха үедэ эдэ нүхэднай ехэ ажал ябуулһан байна гэжэ тэмдэглэлтэй.

“Алтаргана-2014” нааданай үедэ Монгол ороной “Хүндэтэ тэмдэг” гэжэ медаляар шагнагдаһан, “Мүнгэн тобшо” сайтын автор Намжилма Нанзатовна Бальжинимаева үгэ хэлэхэдээ, хэдэн асу­удал табижа, тодо харюунуудые абаба.

Һунгалтын эхилхэдэ, Буряадай үндэ-һэтэнэй 1-дэхи лицей-интернадай дирек­тор Баяр Баторович Жалсанов үгэ аба­хадаа, Урда-Ага нютагта тоонтотой, ме­лиоратор мэргэжэлээрээ Буряад орондо, Забайкалиин хизаарта ажаллаһан, мүнөө Интернедтэ сайт нээһэн олзын хэрэг эр­хилэгшэ Бата Эрдынеевич Очировые энэ тушаалда дэбжүүлхые дурадхаба. Үшөө тиихэдэ Буряадай Телерадиокомпаниин ахалагша редактор Баяр Цыренжапович Дамбаринчиновэй, урдань хүдэлһэн Жамса Жалсанович Лхамажаповай кандидатуранууд дэбжүүлэгдэһэн бай­гаа. Олонхиин дуугаар Б.Э.Очиров Ага нютагайхидай эблэлэй түрүүлэгшээр һунгагдаба.

“Буряад Республикын габьяата энер­гетик” Сергей Чимитдоржиев, республи­кын толгойлогшын хэблэлэй албанай хүдэлмэрилэгшэ Бэлигтэ Жамбалов, ол­зын хэрэг эрхилэгшэ Баатар Жамсоев бо­лон бусад үгэ хэлэхэдээ, һанамжануудаа элирхэйлһэн, эблэлэй шэнэ түрүүлэгшын кандидатурые дэмжэһэн байгаа. Эблэлэй зүблэл байгуулагдажа, ажалаа эхилхэл даа.

Россиин гүрэндэ Буддын шажанай яажа дэлгэрүүлэгдэһэн тухай, дасан дуган һэргээхэ тухай, һүзэгтэйшүүлэй дунда шажан мүргэл нэбтэрүүлхэ тухай асуудалнуудаар ехэ ажал ябуулдаг Бу­ряадай Телерадиокомпаниин редактор Дарима Балдановна Жамсоевада “Агын дасанай” 200 жэлэй ойн баярай медаль Агын Буряадай тойрогой толгойлогшо А.Ц.Дондоков альга ташалган доро барюулба.

Бата-Мүнхэ  Жигжитов.

Н.Бальжинимаевагай зураг.