1077
* * *
Дуулим энхэ Буряад ором,
Дуугаа шамдаа үргэн
бодоном.
Дэбжэлтынгээ дээдэ
шата hүрин,
Дабшан гарахыш аһан
ехэ хүсэнэм.
Мүшэн дуулгата Саяан тээhээ
Мүнгэн долгито Витим хүрэтэр,
БАМ-ай шугам далан дээрэhээ
Борьёо тала, Сэхир хүрэтэр.
Байбан үнгөөр сэнхирлэгшэ
Байгал далайн үбэр зайда,
Ошоhон холын элинсэгүүдэй
Орхиhон манда үлгы дайда -
Дуулим энхэ Буряад ором,
Дуугаа шамдаа үргэн
бодоном.
Дэбжэлтынгээ дээдэ
шата хүрэн,
Дэгжэн гарахаш, солоо
үргэн, этигэнэм!
ЭРТЫН ШҮЛЭГҮҮДҺЭЭ (1954-1958)
Аяар даа, Зүүн уула
Үүрэй толоноор элирнэ.
Шэбшэн сээжэдээ хадууһан
Шубуухайм дуугаа эхилнэ.
Үнгэтэһэн туяатай, шууяатай
Үдэрэй эхин гайхалтай.
Зулгы бодолым үлгыдэһэн
Зунайм һүни, баяртай.
1954.
***
Зунай һүни богонихон,
Зурагар һарань бүрүүлхэн,
Нуга газар шэмээгүй
Нойрсожо байна бүтүүхэн.
Зэргэлээ түглын саада тээ
Зээрэг горхон хурхирна.
Эртэшэ һаарал гургалдай
Ээрэмшээжэ дуулана.
Эхинэй үбһэнэй бригадын
Элшэтэй улаан түүдэг дээр
Үүр һэмээхэн хираалжа,
Үнжэгэн толоёо адхана.
***
Зуһалан гэрһээ хүл нюсэгөөр
Зугаахин даа, зуд эртэ
Зайдан дайдын хургы сээжээр
Зайжа сэнгэн ябаа һэм.
Шүүдэр сэмүүн ундаяа
Шэмэн, хүхэн угжажа,
Шэлбэ дээрээ үлгыдүүлэн,
Шэнэхэн сэсэгүүд нойрсоно.
Шэхэнэй ойгуур боргооһохон
Шэнхинүүр нарин
утаһан дээр
Уянгатай аялгаяа
Уйлан хуурдаад зайлашана.
Дабхаряатан сэнхирлэгшэ
Дабаан хүтэлэй хаяаһаа
Адуу манаһан Баханхайн
Абяан дуулдана арайхан.
ТАЛАМНИ
Бүлбэнүүр борохон
жэргэмэлээр
Бүрэнхы байхаһаа дохёолжо,
Үүрэй толые хурылһаар,
Үдэрөө угтадаг таламни.
Үдэшын наранай һүүлшын туяагай
Үргэлжэ намжааран залирха үедэ,
Үнеэдэй мөөрөөнэй
абяан доро
Унайгаа ууюулдаг таламни.
Эдир багадаа нюсэгэн хүлөөрөө
Эжэл нүхэдөөрөө эбдүүсэн гү йлдэһэн
Ашата эжымни альгандал зөөлэхэн
Ая гангата таламни.
ШУБУУХАЙ
Нажарай үрын халуун соо
Намаа боролжын оёорһоо
Хонгор борохон шубуухай
Хонгёо дуугаа татанхай.
Тэнгэриин сэнхир аласһаа
Тэндэ юундэ орообши?
Дуугаа татаһан зангаараа
Дэмы юунһээ хорообши?
Шэбээ шугын сүлөөдэ
Шэбээлхэдээд шубуухай,
Үдэшэлэн талаяа дууруулха
Үлгын дууе зохёонол.
ЗЭРГЫН НААДАН
Зунай үдэшэ
Зуһаланаймнай добо дээрэ
Зэлэ татама
Зэргын наадан эхилээ һэн.
Дүхэриг соомнай
Дүлэн-гэзэгын шарбаһан
Ошод дэгдээд,
Огторгойгоор сэсэрээ һэн.
Инаг нүхэдэй
Энэрхы дуран тухайда
Ирагуу дуунууд
Элдин талаар зэдэлжэ,
Хонтиин Хүндын
Хонидой холын хотондо
Зүнтэг хотошын
Залхуу нойры сошоогоо.
Зунай һүни
Заахаш, халаг, богони даа..
Залуу манай
Зэргын наадан тараа һэн.
Дүхэриг соохи
Дүлэн-гэзэгын унахада,
Оройгоорнай
Одод бүхэжэ байгаа һэн.
ХЭЭРЫН СЭСЭГҮҮД
Дулаахан амяараа зэрэлгээ татан,
Дууша хабарай ерэхэ үеэр
Хангай нютагайм хүдөө хээгүүр
Хангал сэсэгүүд мүндэлдэг.
Жабарһаа жэхыһэн
жэгүүртэ шубуудай
Жэгтэй дулаахан зүгүүдээр ошоходонь,
Хүрьһэтэ газартаа хээрын сэсэгүүд
Хүлдэжэ хагдараад үлэдэг даа.
Дуулимхан дайдымнай
дулаан уняарта
Дахинаа тэгүүлжэ,
шубуудай бусахада,
Хүрьһэтэ газартаа хээрын сэсэгүүд
Хүлгэн даллажа угтадаг даа.
Айлшан шубуудай дуу
соносон,
Аадар, шүүдэрэй дуһал
амсан,
Алтан наранай элшэ тодоод,
Амидара үзэжэ байхадаа:
Хуба шарахан зүгыдэ гэжэ
Хээрын сэсэгүүд хэшэгээ бэлдэн,
Тобшо заахан
буурсаг-домбодоо
Тоһоёо нэрэжэ зуһадаг даа.
***
Хүбшын нугаар, зунай сагаар
Хүбүүхэн багадаа бухал
шэрэжэ,
Аха зоной ая соохоно
Абынгаа заабаряар ябаа һэм.
Һүрилэгшэднай эсэхэ сусахы мэ дэхэгүй,
Һүни болотор ажалһаа
хэншье ошохогүй.
Тамалдаг бэлэй тиихэдэ
намайе
Табгай сагаан, шэнгэн
дуутай боргооһод.
Хэдышье тэдэнэй шэгэжэ,
за хажа байхада,
Хэһэн ажалнай зогсодоггүй бэлэй.
Уйтай олон боргооһодой үрдилдэһэн абяагаар
Уйлаганажа байгаад, һэмээхэн шабхадахаш
мориёо.
Мултарха аргаш мориной хашан догшодол,
Ойр зуура сэлгеэн һэбшээн, аажам үе үзэгдөөд,
Нэгэ мэдэхэдээ, ээлжээтэ бухалдаа тогтохош –
Нэтэрүү боргооһод дахажа дахинаа шэмхэхэ…
Харин мүнөө хори наһанай шадал соо
Хажуур һэжээд,
һэбшээтүүлэн сабшахадам,
Хүбүүхэн багым гэнэн уйлаа һануулжа,
Хүрэжэ ядан, уйлалдана боргооһод.
ХОЛЫН САХИЛГААН
Харанхы һүни һүрөөтэй үүлэд
Хаагын эхеэр суглараад,
Саада Чисаанын дабаан дээрэһээ
Сахилан сахилан байбад лэ.
Һүниин балайда зүгөө алдан,
Һүрэг үүлэд төөришоод,
Һаруул замаар тамархаяа
Зуруул зураад абана гү?
Али хүлгөөтэй хүндэ
бодолнуудаа
Абьяастай эмнилсэн хэлсэжэ,
Ашаагаа эндэ буулгая, -
гэлдэн,
Абяагүйгөөр зүбшэнэ гү?
ДҮРӨӨ ДЭЭРЭ
Һоймол борын
Ойронь ошоһом – һортогой,
Эмээл тохоод,
Эршэ дундань мордолойб.
Татаад байһанаа,
Табижархиһам жолоогоо,
Талын сээжэ
Табгай доронь хүнхинөө.
Түбиин хаяа
Түргэн урдам агшана,
Табжагануурхан
Табараан хойном таһарна.
Талын хүнэй
Заяан тухай дуу татан,
Дүрөө дээрэһээ
Сүлөө тээшэ дүүлинэб.
