1246
Үбгэдөөр эбтэй һаа,
Үгэдөө хүндэтэй.
Үхибүүдээр эбтэй һаа,
Үтэлхэдөө хүндэтэй.
Эртэ бодожо, үдэрөө утадхая,
Эбтэй ябажа, наһаяа утадхая!
***
ҮТЭЛХЫН ДАЛАЙ ДОЛГИЛНО
Эжы, абын ашые
Энхэрэн һанажа ябаһаар,
Эхилһэн замай утые
Элдэбые гаталжа дабаһаар.
Наһаяа эдин үбгэржэ,
Нарбаяа сайжа зүдэршоод,
Һайтай, муутайнь хамталжа,
Һанаан соогоо бүглэршөөд,
Юундэ дуугай һуухамниб,
Юрын зугаа дэлгэхэм.
Юунэй түлөө нюухамниб,
Юһэдэхи арбаяа эхилбэб.
Амам заашье эсэнгүй,
Алдуу, эндүү гэршэлнэ.
Улаан хэлэм тэсэнгүй,
Уурхай соогоо тэршэлнэ.
Үнгэрэн ошоһон наһаяа
Үбэртэлөөд галгижа
ябахадам,
Үбгэд, хүгшэд намаяа
Үхибүүн шэнгеэр баясуулна.
***
Бэеэ ехээр һайрхажа,
Бэшэндэ шоодбори болонгүй.
Хүнгэн һэбхеэр дашууржа,
Хүнэй хойно оронгүй.
Хүндын ехэ хүндые
Хүзүүн дээрээ үргэлжэ,
Хүнэй нангин үүргые
Хүсэд һайнаар дүүргэжэ,
“Хадуур Балта ханимнай
Хамтын ажал харгымнай”
Ханхинаса дуулажа ябаһан
Хайран залуу наһамнай.
Үе сагай талхида
Үнгэгдэжэ зөөлэрһэн
Үетэн үбгэд, хүгшэдни
Үсөөржэл байхань
харамтай.
Халуун уян зүрхэндөө
Хам тэбэрин угтагшад
Хараа далда ороходоо,
Хайратай байнгүй яахаб даа.
Сагай ерэхэдэ хүндэржэ,
Саадын бодол мунхарна.
Сарюун бэетэн үтэлжэ,
Самаряан болоод замхарна.
Мэнэ һаяхан гэлсэһээр,
Мэтэр түргэн үнгэрнэ.
Мэндэ амараа хэлсэһээр,
Минииш ээлжээн дүтэлнэ.
***
Өөрөөш хүсэд мэдэнгүй,
Үхибүүн ухаандаа оронхой.
Бэеэ барижа тэсэнгүй,
Бэхын шаби болонхой.
Наһан соогоо хараһанаа
Намтарлажа дурсахадам,
Найдан этигэжэ ябаһандаа,
Найруулхадажа
туршахадам,
Хүдөө хээрын үртэмдэ
Хүлэгэйм турьяха дуулдана.
Хүрин алаг зүрхэмни
Хүнэй аялгаар дуулана.
Хотогор Нугын үргэндэ
Хонхын абяан жэнгирнэ.
Сонхым гэрэл туяаржа,
Солбо гарахые угтанги.
***
Үглөөнэй һаруул толондо
Үрхым утаа анхаржа,
Алад гарахын орондо
Айлшаар буугаад хамтаржа,
Үргэн алтан дэлхэйдэ
Үзэһэн, хараһанаа хөөрэдэг
Үбгэн һонор айлшантай
Үдэрөө барахада гарзагүй.
Дахин шэнээр һалбарха
Дабхар наһан олдоогүй.
Мүрэн мэтэ долгилхо
Мүнхэ наһатай болгоогүй.
***
Үглөөгүүр бодожо хубсалаад,
Үбгэд, хүгшэд уулзахадаа,
Үгэ, хэлэн хурсадаад,
Үхибүүн наһаяа дурсахадаа.
Хүйтэн үбэлэй жабарта
Хүлдэсэ нюураа дааруулжа,
Зунай халуун наранда
Зултаса бэеэ шаруулжа,
Урмаа ехээр хухарангүй,
Урагшаал зүдхэжэ ябаабди.
Урихан зантай хүгшэдэй
Уйлажашье һуухые
хараабди.
Үхибүү ябаһан наһаяа
Үдэр бүри һанахадаа,
Дайнай хүндэ сагые
Дахин, дахин дурсахадаа,
Мэндэ ябаһан үетэмни
Мэтэр шарайнь хубилжа,
Үглөө бүри яаража,
Үмсын ажал бодонгүй,
Үетэн нүхэд тааража,
Үдэрэй түсэбһөө холодонгүй,
Сагай эрхын хатууда
Саһа, бороо илгангүй,
Унтаха нойртоо садангүй,
Улаан нюдэтэй ябаабди.
***
Үдэр, һүни илгангүй,
Үбһэ, түлеэ манадаг.
Үдхэһэн олон малнуудаа
Үнгэ зүһөөр танидаг.
Үхибүүд бидэнэй зангые
Үзэгүүд мэтээр илгадаг.
Хамтын ажал байгуулжа,
Халуун шулуу долёоһон.
Хуушан сагые шэнэлжэ,
Хубисхал соогуур зохёоһон.
Үбгэд, хүгшэдэй һургаалаар
Үнгэрһэн эдир наһаяа
Ухаан, бодолой оёорһоо
Угаажа хаяхын аргагүй.
***
Болбосорол ехэтэй үбгэднай
Болдог, хонхор дурсаһаар.
Бодол түгэс хүгшэднай
Бороо, саһа зүгнэһөөр.
Үбгэд, хүгшэдэй хоорондо
Үргэн ехэ илгаатай.
Нютагай оршон тойрондо
Нюусагүй ябаха һургаалтай.
Эдэл нүхэдөөр ёһотойл
Эрхын амжалта туйлаабди.
Наадан ехэ ёохорто
Нахилзан, хатаран
дуулаабди!
Далай дээгүүр харихадаа,
Далитай шубууд дураараа
Дайда дээгүүр тарахадаа,
Далан худал дураараа.
Үдэрэй нара халхалха
Үүлэн нүүдэл дураараа.
Үргэн дэлхэйдэ долгилхо
Үтэлхын далай дураараа.
***
Хүдөө нютаг түшэгни
Хүхюун нүхэд золгоотой.
Хүртэһэн хубита хэшэгни
Хүлэгэйм эмээл тохоотой.
Эбтэй ябахые юрөөгөөд,
Эмнигэй жолоодо ошохолби.
Эрын ёһоор дүрөөлөөд,
Эмээл дээрэ мордоходоо,
Унахагүй бүхөөр һуулгаһан.
Угтажа абадаг сэргэһээтнай
Ульгам хатарша хүлэгүүдэй
Утаһан жолоонууд бутараг.
Унтархагүй мүнхэ
гуламтатнай
Ульһа дулааханаар бадаржа,
Ураг эльгэн худанарай
Уран юрөөлнүүд
ханхинажа байг!
Цыбикжап НАЙДАНОВ.
Захаамин.
