​Буряадай элитэ уран зохёолшон Шираб-Сэнгэ БАДЛУЕВАЙ 90 жэлэй ойдо

Ш-С.Бадлуев наһанайнгаа хани нүхэртэеэ

Ш-С. Бадлуев Цыпилма, Бата үхибүүдтэеэ.1959 оной декабрь һара

Амаралтын үдэрнүүд

Уран зохёолшодой дүхэриг соо

Ш-С.Бадлуев, Д-Н.Чимитов “Буряад үнэн” сониной редакцида

РАССКАЗУУД

НЮУСА

Складые даагша Санданов найдамтай нүхэртэеэ архидажа, бүхэли үдэшэндөө хурабшын шэнээхэн хундагаар коньяк шэмэжэ, хөөрэлдэжэ һуутараа:

- Нүхэр, бишни ондоо область руу ошохом, - гэжэ шэбэнэн һагад дуугарба.

- Юундэ?

- Шамдал адли баһал нэгэн найдамтай нүхэрни, эрдэмэй кандидат хүн түрэhэн нютагтаа баригда­жа, удааржа байнгүй, түргөөр эндэhээ хобхоро гээд байна. Зүрхэмни ходо хүндүүлхэй ябана. Яахам­ниб, нүхэр?

- Тиигэжэ ямар кандидат хэлэнэб? Медицинын кандидат гү, али юрист кандидат гү?

- Нюуса! - гэжэрхиһэн хойноо найдамтай нүхэрэйнгөө саашань асууха, малтахаһаа зүрхэ ал­даад, Санданов хурабшын шэнээхэн хундагаяа ха­жуу тээшэнь этэржэ, шэл стакан абаад, тэрээгээр дүүрэн коньяк хоёр удаа угсаруулан уужархиба. Тиихэдэнь энээнэй зүрхэниинь тон һайн, энээндэ медицинын кандидат юуш хэлээгүй гэжэ гансата ойлгоһон найдамтай нүхэрынь Сандановай скла­дайнь хэрэгүүдтэ һанаата боложо эхилээ бэлэйл даа.

БАЯРГҮЙ БАЯР

Урзанда Димчик һамга абаа hэн. Валя Жим­буева гэдэг барагхан басагантай хуби заяагаа ниилүүлбэ гэлсээ hэмди.

Хоёрдохи жэлhээ тэдэнэр үхибүү хүлеэжэ эхилээ hааб даа.

Түрөөдүй хүбүүндэ түмэр үлгы түхеэрбэ гэдэгтэл, нарай нялха үхибүүдые үндылгэхэ, тэнжээхэ асуу­далаар бэшэгдэhэн ном һудар суглуулдаг, хүнжэл- хушалга бэлдэдэг байгаа. Мүн хүбүүн гараха, ба­саган гараха гэлдэн, дэмы буляалдадаг, таалсадаг, боосолдодог һэн хаш.

Нэгэтэ намарай ольбон үдэр Валя хүдэлмэриһөө ерэмсээрээ, Димчигээ хүзүүдээд:

- Ой, ухаандаш, зүүдэндэш огтошье ороогүй hонин хэлэхэм даа! - гэжэ байжа, ушаргүйгөөр та­алаба гээшэ.

Баярлашаhан Димчик урдаhаань урин хурсаар хараад:

- Нээрээ гү? Иимэ баяр болохо гэжэ мэдэдэг лэ һэм! - гэжэ хоолойгоо шэшэрүүлэн дуугарба.

- Гэртээ гурбан хүн болохоёо байнабди!

Димчигэй баяр дэбэржэ, hамгаяа хам тэбэреэд, гэр соогуураа хатаран эрьелдэбэ... Нилээд дээрэ үргөөд, эршэгэнэн эрьелдэжэ ябатарнь, Валинь:

- Нүгөөдэр эжымни байраар ерэхэнь, - гэбэ.

Гурбан хүбүү бэритэеэ, гурбан басага хүрьгэнтэеэ яашье тааралдажа ядаhан эхынь ерэхэ болоhондо ухаангүйгөөр урмаа таһарһан Димчик гэнтэ шүрбэhэ шандааһаяа таһа отологдоһон юумэдэл, hамгаяа шала дээрэ нилээд шангаар алдажархёо бэлэй.

ГАЛ УЛААН СУБА

Дарима бүри hургуулида ябахадаашье, шэнэ моодын хубсаhа үмдөөд харайдаг, тэрэнэйнь түлөө эхэнь гapahaap гансахан басагаяа үмөөржэ, зарим багшанартай атар-тутар гэлдээдшье туршадаг бай­гаа. Багшанарай хёрхо нюдэнhөө холодожо, ин­ститудта орожо абахадаа, эрхэ тангил зандаа тэрэ үхин жэлэй дүрбэн саг бүхэндэ хубсаһаяа булты­ень шэнэлжэ, имагтал зүүнhээ мэнэ гараһан шэнэ моодын хубсаhаар жэгдэ жэрбэгэр бэеэ орёодог болоһон гэхэ.

Соёлой институдай гурбадахи курс дүүргэhэн зу­ниинь шэнэ моодын суба яашье олдожо үгэбэгүй. Ленинград руу захигдаhан субын ерэхые хүлеэжэ, зунайнгаа амаралта городтоо үнгэргэхэ туйл­даа хүрэхэдөө, Дарима эхэ, эсэгынгээ түрэлхидтэ айлшалхаяа, дуутай суутай Ага нютаг гээшыень үзэхэеэ нэгэ зун лэ үмдэhэн, шэнэ зандаа гал улаан субаараа уруу дуруухан ошоо hэн.

Һү hаалиин фермэ даадаг нагасындаа үнжэhэн үдэртөө колхозой алаг эреэн амба бухада намнаг­даад, айхабтар ехээр айһан мэгдэһэндээ, Дарима нагасадаа сэхэ гүйжэ ерээ:

- Юундэ бухатнай намайе намнана, мүргэхэеэ һанана гээшэб?

- Субадаш дураа гутаа ёhотой, - гэбэ нагасань.

- Субамни, нээрээшье, муухай, моодоhоо гараhан. Теэд субымни моодоhоо гараһые, муухайень бухат­най яагаад мэдэнэ гээшэб?

- Институдаа дүүргээд, Дарима, хүдөөгэй клуб­та ажаллахадаа, бухын моодо мэдэдэг, мэдэдэггүйе ойлгоно аабзаш даа, - гээд, нагасань миhэрээ hэн ха.

ҮҮСЭ

Намар мяханай гутахаяа болиходо, Самбуевтан бүхэли үбэлдөө эдихээр мяха дэлгүүрhээ ганса­та худалдажа абадаг байгаа. Теэд центнер шахуу мяха абахадань, нилээд горитой мүнгэн ошодог hааб даа.

Мүнөө жэл Самбуевтан миинтэ үүсэтэй болохо гэлсэбэ. Гэрэй эзэн амаралтаяа октябрь hарада абажа, буу һомо түхеэрээд, агнахаяа аяар Баунтын тайгада гараа.

Арбаад хоноһон хойно, эртэ үглөөгүүр Самбуев­танай гэртэхи телефон гэнтэ наяршоо. Телефонтой газарта хүрэн сасуу хонходохош гэhэнээ һанажа, һамганиинь гүйдэлөөрөө ошоод, трубка абаба.

- Ханда гүш? Мүнөөдэр гэртээ бусахамни.

- Буга гү, али хандагай гү?

- Буга... Гансашье килограмм мяха худалдажа абахаар бэшэ боложо шадаабди.

- Холижо эдихэ гахайн мяхан хэрэгтэйл!

- Тиигэжэ бү хэлэ...

- Юун гэнэш даа?

- Юун мүнгөөрөө гахайн мяха абаха хүмш-ээ! Хоёр мянган түхэриг яла түлэхэ болообди! - гэжэ Самбуевай хүйтэ абанхай хоолойгоор хахажа бай­жа хашхарhан абяагаар үүсэ тухай хөөрэлдөөгөө дүүргэе.

Фото-зурагууд гэр бүлын архивһаа.