1233
Галина Базаржапова
Наһажаал үем намарай
сагай үетэй тааруу
Намирһан бороонһоо,
нозог дуһалһаань дааранал хаб,
Намдуу аялга наадхуулха
гэхэдэм сээжэдээ
Наранай элшэ бүхэгэд гүүлэнэ ха,
дээжэеэ.
Хэнэйшьеб урихан миһэрэлһээ
уярдаг шэдим
Хэтын бэшэ, хумирдаг
шэнжэтэйнь эли лэ,
Хэзээшье нарамнай эртэ гэһэн
баталамжын
Хэнзэлһэн удхань
ухыем таалан дэгдэлэй лэ.
Баяр тэнигэлэниие тэгшэ
бадараан мандуулһан
Бисалгалай хүсэн сээжыем
гэдхээн баясуулха гү?
Бишэрэл һүзэгэй
үзүүр маани дабтан-дабтан
Бии бэлигээ
сэлин-дэлгээн ябаха гүб?
Отгонтэнгэриин магтаал
Отгонтэнгэриин оройе хаймадан
хараһандли
Оройдоо хайладаггүй
саһан соонь умбаһандли,
Одото заяанай элшэдэнь
Т удан баясаһандли
Олдошогүй зүүдэ
манан жаргахань – жэгтэй лэ.
Отгонтэнгэридэ магтаал
үргэн зогсоһондли
Оногдошогүй зүнгөө
одоол олон гайхаһандли,
Оншотой туяаень
бэедээ шэнгээн абаһандли
Олдошогүй зүүдэ
манан жаргахань – сэнтэй лэ.
Нигүүлэсхы сэдьхэлээр ниитэ зондоо туһалдаг
Буряадай мэдээжэ меценат В.П.Доржиевай
уг гарбалда зорюулга
Отгонтэнгэри хайрханайнь оройдо
Ороһон саһаниинь –
хайлашагүй шэнжэтэй,
Олон хубилгаануудай
мүндэлһэн нютагта
Олдоһон заяаниинь –
гайхамаар шэдитэй.
Далай гүнэйнь хушуун гээшэнь
Дамхан нөөсэтэй нютаг юумэл,
Бүхэн шарын нюруу гээшэнь
Барагдашагүй нюусатай
дайда юумэл.
Дэлхэй дүүрэн тараһан үринэрөө
Дуудан уридаг Уляастай юм лэ,
Дууень шагнан, соносон баярлаад,
Даашагүй хэшэгээ буулгадаг юм лэ.
Алталиг губитай, мүнгэлиг орьелтой
Аласай холбоотой Завхан юм лэ.
Аяар холын Буряад найзатай
Амараа хэлсэдэг дагшан юм лэ.
...Элинсэгэй нюдөөр
дэлхэйе шэртэжэ,
Эхэ нютагайнь хангалые шэнгээхэ,
Эсэгын бэелээгүй һанаае дүүргэжэ,
Энхэ Монголдоо доро дохихо.
Түрэл гаралай һабагша татажа,
Түмэн жэлэй холбоо байгуулха,
Түүхын хуудаһа шэнэлэн иража
Түшэгтэ угаа ёһотоор хүндэлхэ.
***
Урлалай тэнгэриие баясуулһаар
Уранхан үхибүүн мүндэлбэ,
Уранхан шэдииень мэндэшэлэн
Улаанхан сэсэгынь задараа лэ.
Дарханай тэнгэриие баясуулһаар
Дара Эхын санаартан мүндэлбэ,
Дабтамал шэдииень мэндэшэлэн
Дарсагхан тугынь намилзаа лэ.
Соодой ламын соло
Бархан уулын оройгоор
Бурхан өөрөө заларһаар юм,
Бараа-номоо буулгаһаар юм,
Баруун-урагшаа зориһоор юм.
Зуугаад жэлнүүдые ахяа юм,
Соодой ламын солотой юм,
Зулаяа бадаргаан угтаа юм,
Заяа хэшэгээ хурылаа юм.
Хүмүүн боложо түрэхэ юм
Хүлеэн угтаха – үүргэмнай,
Хүмүүнэй дайдые дүнгэхэ юм,
Хүндэтэй угтаха – үүргэмнай.
ХҮМҮҮНБОЛОЖОТҮРЭХЭДЭМ...
Энхэхэн мүнхэхэн дэлхэй дээр
Эрхэхэн минии түрэхэдэ,
Эжымни, хайрата эжымни
Энхэрэн намаяа угтаа һэн.
Хүрьһэтэ алтанхан дэлхэй дээр
Хүмүүн боложо түрэхэдэм,
Хүгшэн эжымни намайгаа
Хүндэлэн, хүхин угтаа һэн.
Үлгэнхэн ногоохон дэлхэй дээр
Үхибүүн боложо түрэхэдэм,
Үбгэн абамни намайгаа
Урматай, хүгтэй угтаа һэн.
Нарата, намаата дэлхэй дээр
Нарайхан минии түрэхэдэ,
Нагасам, нагасам намайгаа
Нааршаан, хөөршөөн угтаа һэн.
Арюухан сэлгеэхэн
дэлхэй дээрэ
Аабайхан минии түрэхэдэ,
Абгайхам, абгайхам намайгаа
Абаһаар баяртай угтаа һэн.
Хүгжэмынь Пурбо Дамирановай
Үгэнь Галина Базаржаповагай
Намарай шарай
Намарай шара үнгэ соо,
Набшаһадай хүнгэн хиидээн соо,
Наруули һайхан үзэсхэлэн соо
Наһанай ябаса элил даа.
Галуудай холын ганганаан соо,
Гуулиндал наранай элшэ соо,
Гунигтай хүгжэмэй зэдэлээн соо
Наһанай ошолго элил даа.
Һүүлшын дулаанай ольһон соо,
Һүниндөө бууһан ольбон соо,
Һүгэдэмөөр дуранай холодоон соо
Наһанай ябаса элил даа.
Сансарын татаса
Һүнэһэд хаагуур һүндэлнэб –
Хүнэй гү, бодисадын гү,
Һүн сагаан бодос мэтэ,
Хүхэльбэ хөөбэн манан шэнги,
Һэрмэгэр һүүдэр-үүлэншье мэтэ...
Загуурди соогуур төөринэ гү?
Зада соогуур зобоно гү?
Зада уда сохюулна гү –
Залинта аадар, шуургандашье?
Шуурганииншье али үгы гү?
Шуудам ондоо хүсэнүүд гү?
Шуумгай туһаяа үгөөшэд –
Шакьямуниин туһалаашад?..
Юрын зоной мэдэрхэгүй
Юртэмсэнүүд соогуур юрьелдэн,
Юһэн зүйлэй замбинуудта
Үйлын үреэр түрэхэл даа.
Үйлын үреэр түрэхэл даа
Үхибүүн болоод уйлахал даа –
Бардо соогуур зобоһоноо
Һанан-һанан һугшахал даа.
Шамбалын далайда шаардаһанаа
Шашхан байжа ойлгуулхал,
Сансарын эрьесэдэ татуулһанаа
Сад–нядхан мэдүүлхэл.
***
Үргэһэн соомни – нютагни
Үлэгшэн голоо үгсэжэ,
Үдэшын хара бараанаар
Элин халин ниидэнэб.
Үнгэрһэн сагай сууряан,
Үгы юумэнэй самаряан
Үлэ мэдэг – шэхэндэм...
Үбгэд, хүгшэдэй дуугархань,
Үхибүүд, хүүгэдэй наадахань,
Үнеэдэй мөөрөөн,
хонидой маараан –
Үе сагаймнай хөөрөөн.
Далитайшье юм гүб, үгы гү,
Далайсатайшье ха гүб, ямарбиб -
Даамай тэрэ ниидээнһээ
Амин хөөрөөд аймшагтай,
Али тээнь буубал – аюулгүйб?
Нютагайм һүлдэ даганхай
Нюусаар намда ерэнхэй,
Бага наһанайм дурсалгын
Бата уурхай заһанхай -
Ондоо түбидэш мордоо һаам,
Одоол намтаяа үлэхэл даа,
Түрэлөө урилан һэлгээш һаам,
Түнихэн тэндэм туһалхал даа.
ЭХИН ЭСЭСЫНЬ НЭГЭЛ ЮМ...
Газар дэлхэйн аяншад бидэ –
Ганса сусал, һэльбээргэ бэшэ,
Газаа, досоогоош замбиие багтаанхай
Гадаада далайда тэгүүлнэ гүбди?
Үлгэн дэлхэйн аяншад бидэ –
Үншэрһэн ганса һэлюур бэшэ,
Үшүүхэн досоогоо замбиие
багтаанхай
Үльгэрэй далайда тэгүүлнэ аалди?
Эхинэй далайһаа ундалаа һаа даа,
Эсэсэйнь далайһаа амталаа һаа даа,
Эхин эсэсынь нэгэл юм гээд
Элиһээ элинь ойлгосотойл бэзэ.
Эршэеэ үгэһэн далайнь мандаг,
Эржэн-буржан долгидынь миралаг
Эгээлэй һүлдэ-тугууд мэтэ
Эрхэжэн бэежэг сэдьхэл соомнай.
ХЭШЭГ
Жэмэстэ агуулын оройдо-һэрьеэн,
Жэнтэ агаарынь арюухан-һэльеэн
Жэгтэй хоморой ан амитадынь
Жэллэн субана оршоноо һэреэн.
Үлиртэ агуулын оройдо – баялиг,
Үльгэрэй ороной оюун – бэлиг
Оройн дээжэһээ ольһотой хүртөөн
Олзоёо залахань – одоол гайхал.
Үгэльгын эзэнэй хэшэгые дааха
Үбэрэй хүшэн хаанал гээшэб?
Үгын шэдиие удхалан үргэхэ
Үнэн хүсэн хаанал гээшэб?
ЭЛИНСЭГ
Юһэн үеын урдахи
Юрэ бусын элинсэгни
Үер ехэ уһанһаа
Дүшэн хүниие абарһан ха.
Хүбшэ тайгада болоһон
Хүсэтэ дошхон үерые
Онгоороо булин орожо
Отог зоноо абарһан ха.
Элинсэг минии, хулинсаг
Эртын нэрыеш мэдэнэгүйб,
Эрын эрхим солыеш
Эдээхэн үгөөр дурданаб даа.
Баро, баро-о гүүлэдэг
Баатарнуудай эрхимынш,
Бахархал баяр асардаг
Баруун тэнгэриин элшэнши.
Дүшэн тэдэ хүнүүдшни
Дүрбэн зуу болоһон байхал,
Дүүен сагай ошоходо
Дүрбэн мянгадаа хүрөөл ха.
Буянгай ехэ хүсые,
Буурашагүй ехэ удхые
Урдын сагай гүн сооһоо
Удхалан домоглон абажа,
Саада үеынгөө зондо
Саглашагүй һайхан дамжуулхам,
Сарюун арюун алдарынь
Сахин ябажа залгуулхам.
Юһэн тугай һүлдэ соо,
Юһэн эрдэниин ялалзаан соо,
“Үнэн” сониной хуудаһанууд соо
Үлөө юумэл хэшэгынь.
Эртын минии элинсэгэй,
Урдын минии хулинсагай
Үйлэдэһэн үнэтэ буянгынь
Үлөө юумэл арад соо.
