1061
Уран зохёолой жэлдэ ямар үрэ дүнтэй асуудал шиидхэхэ тухай Буряад Уласай Ниитын Палатын гэшүүд “Уран зохёолой жэл - уран зохёол болон ном уншалгада ниитын анхарал хандуулха арга боломжо” гэһэн дүхэриг шэрээ эмхидхээ. Эндэ Арадай Хуралай депутадууд, соёлой болон эрдэм һуралсалай министрнүүдэй орлогшонор, уран зохёолшод хабаадаа.
Уран зохёолой мүнөөдэрэй байдал нилээн орёо гэжэ эли. Буряад Республикын Арадай Хуралай хорооной түрүүлэгшэ Цыденжаб Батуевай тэмдэглэһээр, манай Росси гүрэн дэлхэй дээрэ хэзээ нэгэтэ эгээл олоор ном уншадаг гэжэ суурхадаг аад, мүнөө сагта энэ нэрэеэ алданхай.
Мүн Цыденжаб Бимбаевичай хэлэһээр, гүрэн дотор баталагдаһан хэдэн хуули зарлигууд хүсэд бэелүүлэгдэдэггүй.
- Жэшээнь, музейдэ үнэтэ үзэмжэнүүд худалдан абтагданагүй. Урданай хоморой зүйлнүүд һэльбэн шэнэлэгдэнэгүй. Һүүлшын хоёр жэлэй туршада номой сан болон ном хэблэлгын хэрэгүүдтэ бага сага ажал ябуулагдана, - гэжэ депутат мэдээсээ.
Уран зохёолой жэлдэ зорюулагдаһан хэмжээ ябуулгануудаар уран зохёолдо болон ном уншалгада хүн зоной анхарал татаха арга боломжо олгогдобо гээшэ гэжэ элидхэгшэд тэмдэглэбэ.
Номой хэблэл бэшэ, номой худалдалга дэмжэхэ шухала
Дүхэриг шэрээгэй эхилхын урда тээ уран зохёолшон Алексей Гатапов мүнөөдэрэй уран зохёолшоной орёохон байдал тухай сурбалжалагшадта хөөрөө бэлэй.
- Ном бэшээд, хэблэлдэ үгөөд лэ, уран зохёолшоной ажал дүүрэдэг байгаа бшуу. Харин мүнөө ном бэшээд, өөрынгөө мүнгөөр хэблээд, тэрэнээ худалдажа ядаха саг ерэнхэй. Дүршэлтэй болоһон хадамни энэ ажал эрхилхэдэ, намда нэгэ бага бэлэн. Харин залуу уран зохёолшод яажа зобоно гээшэб! Мүнгэшье олохонь бэрхэшээлтэй. Мүнөө сагта уран зохёолшодой хэблэһэн номыень худалдажа абаад, тарааха хэрэгтэ дэмжэлтэ тон хэрэгтэй, - гэжэ Алексей Гатапов хэлэбэ.
Уран зохёолшон - мэргэжэл гү?
Энэ һанамжа дүхэриг шэрээгэй анхаралда уран зохёолшон Андрей Мухраев мэдүүлбэ:
- Би хахад жэлэй туршада ажалһаа болёод, ажалаар хангадаг түбэй бүридэлэй ээлжээндэ зогсонхойб. Мүнөө сагта энэ хэблэгдэһэн номойнгоо худалдагдаһан мүнгэн зөөреэр ажамидархые оролдожо байнаб. Уран зохёолшон гэһэн мэргэжэл ажалай тоодо үгы, харин бэшээшэ, сурбалжалагша, менеджер гээд тэмдэглэгдэнхэйб.
Һүүлэй үедэ харалган соносхогдоһоной ашаар ном хэблэхэ арга Соёлой яаман олгуулдаг болонхой. Зүгөөр энэ дэмжэлтэ уран зохёолшодто балайшье туһа асарнагүй гэжэ уран зохёолшон тэмдэглээ.
- Сэхыень хэлэхэдэ, энэ харалганда хабаадахада, намда ямаршье үрэ туһа үгыл даа. Харалганай гуримаар бүхы хэблэгдэһэн номуудайнгаа 70 хубииень Соёлой яаманда тушааха ёһотойб, харин нүгөө хубииень арай шамай өөрөө худалдаха болоноб. Харин би өөрөө мүнгэ олоод, номоо хэблэхэдэмни, Соёлой яаман тэдэ номуудаймни хэдыб даа хуби худалдан абажа тараадаг һаань, одоол ехэ туһа болохо һэн ха даа,- гэжэ Андрей Мухраев бусад уран зохёолшодой һанаа бодол мэдүүлбэ.
Арадай Хуралай депутат Цыденжаб Батуевай мэдээсэһээр, мүнөө сагта ажалай кодекс бүтээгшэд “уран зохёолшон” гэһэн мэргэжэл гол реестртэ оруулха ажал ябуулжа байна.
“Байкал” сэтгүүл ТУХАЙ АСУУДАЛ
Ниитын Палатын гэшүүн, эрдэмтэн Ирина Булгутова хүн зониие ном уншуулжа баадхаха аргагүй гэжэ тэмдэглэбэ.
- Манай эндэ уран зохёол хүгжөөхэл хэрэгтэй. Буряад Улас дотор ори гансахан гарадаг “Байкал” сэтгүүл хаагдаха туйлдаа оронхой. Редколлегиин гэшүүд дээдын зургаанай эмхинүүдээр зорюута ябажа, захил хэхыень дурадхаабди. Эндэ тэндэ захил үсөөхэнөөр хэгдээшье һаа, Буряад Уласай дээдын зургаанда болон бусад газарта бидэ дэлхэйн уран зохёолшодой бүтээлнүүдые уншаха дуратайбди гэжэ мэдүүлээ, - гэжэ эрдэмтэн хөөрэбэ.
Мүнөө үеын залуу уран зохёолшод нэгэдэнхэй, долоон хоногой нэгэ удаа Үндэһэтэнэй номой санда уран шүлэгэй үдэшэнүүдые эмхидхэдэг байна.
Ирина Булгутовагай мэдээсэһээр, мүнөө залуушуул буряад уран зохёолшод-классигуудые мэдэнэгүй. Дондог Улзытуев, Батожабай, Калашниковай номуудые уншахаһаа байха, хэн гээшэб гэжэ мэдэнгүй үндынэ.
- Уран зохёолшодтой танилсуулжа байха үүргэтэй уран зохёолой музейнүүд гэхэдэ, Буряад орон дотор ори гансахан музей-бууса Д. Улзытуевай гэртэ, Шэбэртэ нютагта мүнөө сагта ажаллана. Харин Шаралдай нютагай музей хаагдаа, Улаан-Үдэ хотын уран зохёолой музей баһал хаагданхай, - гэжэ эрдэмтэн тодорхойлбо.
Гүрэнэй тэдхэмжэ уран зохёолшодто үгтэнэгүй, мүн меценадууд манай Буряад орон дотор үгы гэжэ энэ дүхэриг шэрээдэ тэмдэглэгдээ.
- Эрхүүдэ меценадууд уран зохёолшодой үүргэ һайн ойлгонхой, номой хэблэлдэ ехэ туһа хүргэдэг байна. Тэдэнэй соёл үндэр хэмжээндэ байна, харин манай эндэ үшөөл хүсэд ойлгогдоногүй. Жэшээнь, “Байкал” сэтгүүлые дэмжэхэ зон үгы. Бидэ мүнөө сэтгүүлэй өөһэдын сүлжээ холбооной сайт нээхэ хүсэлтэйбди. Теэд хэн энэ ажал бэе дээрээ даажа абахаб? - гэжэ Ирина Булгутова асуудал табиба.
Эдиршүүлдэ уран зохёол зааха онол арга һэлгүүлхэ
Соёлой яаманай сайдай орлогшо В.Емонаков уран зохёолшодой хэсүүхэн байдал тухай баһал элидхэлдээ тэмдэглээ һэн. Гэхэтэй хамта уран зохёолдо олоной анхарал татаха шухала гэжэ хэлээ:
- Уран зохёолой жэл гэжэ Россиин юрэнхылэгшэ Владимир Путинай гаргаһан тогтоол бүхы арад зоной анхарал уран зохёолдо татуулха, хүн зониие ном уншадаг болгохо гэһэн үүргэтэй. Гэбэшье тэрэ дары бидэ хүн зониие телевизор, сүлжээ холбоонһоонь хобхолоод, бүхы элитэ, бэлигтэй уран зохёолшодой бүтээлнүүдые, номуудые уншуулжа эхилүүлхэ аргагүйбди.
Зүгөөр экспертнүүдэй багсаамжалгаар, энэ жэлдэ хараалагдаһан бүхы хэмжээ ябуулгануудай ашаар һургуулинуудта уран зохёол шудалалгын онол арга һэлгүүлхэ, илангаяа эхин шатын һурагшадта уран зохёолдо дурлал хүгжөөхэ шухала.
Дүхэриг шэрээгэй дурадхалнууд
Дүхэриг шэрээдэ хабаадагшад бүхы элидхэлнүүдые шагнажа зүбшэлсөөд, Буряад Уласай Засаг түрэдэ, Арадай Хуралда болон Уран зохёолой холбооной хараада хэдэн дурадхалнуудые бэлдэбэ. Тобшолбол, эндэ уран зохёол болон искусствын шэглэлээр үгтэдэг Гүрэнэй шангай хэмжээ дээшэлүүлхэ, “О меценатстве” гэһэн хуули ашаглаха, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда хабаадагша уран зохёолшодой нэрэнүүдые һургуули болон номой сангуудта олгуулха, уран зохёолшодтой уулзалгануудые эмхидхэхэ, Буряад Уласай уран зохёолой карта байгуулаад, “Уран зохёолой аяншалга” хүгжөөхэ гэһэн асуудалнууд оруулагдаа.
Харин Уран зохёолшодой холбоондо “Книги - больницам, детским домам, социальным центрам» гэжэ проект эхилхэ, “Буряадай уран шүлэгшэд ба уран зохёолшод” гэһэн ном хэблэхэ, залуу литераторнуудай конференци, Буряадай уран зохёолшодой съезд эмхидхэхэ тухай зууршалганууд дурадхагдаа.
