951
Даша-Дондоб Очиров Хурам¬хаанай аймагай Алла нютагта түрөө. Москвагай Хадын ашагта малтамалнуудые үйлэдбэрилгын дээдэ һургуули дүүргээд, Зэдын вольфрам-молибденэй комбинадта ажаллаа. Зүүн-Сибириин техно¬логическа дээдэ һургуулиин профессор, философиин эрдэмэй доктор. «Тээгэ, тээгэ...», «Хүлэгни адуундаа» гэһэн болон бэшэшье шүлэгүүдэй номуудай автор.
ЯБАГАН YЛХӨӨ МYPНYYД
***
Түймэрэй унтархада,
Yгытэй барлагай
Эмээлынь үлээ бэлэй.
Уйдхарай орондо
Найдалынь үлээ бэшэ гү?
***
Шонын шуhан саhаар хушагдаба.
(Шоно тэнгэриин нохос ха юм.)
Тэнгэриин хаяа харабаб:
Атан улаан хаяа байба.
***
Сэгээн хүхэ тэнгэридэ
Хара балай үүлэнби.
Хара үүлэн хургыдам
Һаргама сахилгаан лэ.
Хүхэ үүлэн хүреэдэм лэ,
Ханхинама дуун
Хадагалаатай лэ.
***
Пеэшэнэйнгээ уута сооhоо
Нэгэ хэды хөө
Нүүхэдээ абаашаарай, нүхэрни.
Шэнэ газарта байдалаа зохёоходоо,
Галаа носоохобди.
***
Гэр бүлыншни гол гэшүүн-
Гал ехэ заяаша лэ.
Гал ехэ гуламташни-
Гэр бүлыншни сахюусан лэ.
***
Буряадууд - бур тайгаар ябаашад,
Бур тайгаар нэбтэржэ,
Баргажанайхид
Бууса байдалаа зохеогшод,
Шулуу hайта Зүлхэ мүрэн бэлэй:
Шугы hайта Баргажан дайда бэлэй!
***
Баргажан уhамни хайнагтаа.
Хайнагтаhыень хайлатар,
Ханилсаял бидэ хоер.
Хүрэhэн газарай гэдэтэр,
Хабарай наран шараха.
Эбэеэ оложо,
Энгэрээ холиhон хоербди.
Ала үгы тогоо тогоолжо,
Айл болоhон хоербди.
***
Альган үүлээр жэгүүр хэжэ,
Улганын голдо буугаа бэлэйбди.
Алтан гадаhаар сэргэ хэжэ,
Бархан хормойдо
Нютагжаа бэлэйбди.
Хуушан урда түүхэмнай
Анга Зүлхэ хоер юм.
Хуушан урда дайдамнай
Худанса Хуурай хоер юм.
Шамаанхын хадаар
Буугаа бэлэйбди.
Хүнтэйн талаар
Адуужаа бэлэйбди.
***
Барилдаанай болоходо,
Баруун заха баридаг
Баргажанай хүбүүд бэлэй.
Урилдаанай болоходо,
Урда заха баридаг
Үреэ хурдан хүлэгүүд бэлэй.
***
Гал ехэ сахилгаанhаа айhан
Баяндай hэмнай.
Газар ехэ доhолгоонhоо hандарhан
Спитак hэмнай.
***
Ууhан уhам
Баргажан бэлэй.
Унаhан тоонтом
Ботооло бэлэй.
***
Доро дээгүүр гүйдэлни
Дэрээндэ үлээ бэлэй.
Нара hара гарбални
Намаада гэлэй.
***
Бөөрэдөө өөхэтэйм
Хонин hэмнай.
Хабhадтаа гадарантайм
Гахай hэмнай.
***
Атаа сагаан огторгойдо
Гутаар hара тамарна.
Эреэгшэ үнеэнэй hүндэ
Илааhад умбана.
***
Алма hарын гэрэлынь
Гиигүүлэн дурлалайб.
Алтан шара нарые
Гайхуулан дуулалайб.
***
Ууган дэлхэйн үргэмжөөр
Энэ хэриин ябагдаа.
Уудам тэнгэриин таталгаар
Өөдэлжэ гарагдаа.
Эхэ, эсэгын буянгаар
Энэ хэриин ябагдаа.
Уhан хара архяар
Унда хэжэ уугдаа.
***
Нарагүй тэнгэриин
Ногоогүй дайдада
Хүл нюсэгэн гүйгдээгүй.
***
Хайран ехэ бэлигээ
Юрын боро юрьеэн соо
Үгы хэхэ ёро ушарха.
***
Хүн түрэлөө төөрижэ,
Буруу харгыда ороод ябаха,
Арбан хара нүгэлэй юhыень эдлэхэ,
Арбан найман тамада унаха –
Иимэ янзаар өөдэлхэнь
Бэрхэтэйхэн байна даа.
Гэр бүлэ, гэргэн, хүүхэд –
Асуудалтайхан байна даа.
***
Дээдэ Баргажанда нютагтайб даа,
Дэрээн, Дэрээн гэжэ нэрэтэй даа.
Даруухан номгон улад нютагжадаг даа,
Дайда талань үтэгжэдэг даа –
Бороонойшье баатарнууд биил hэн даа.
Тэлэрдэггүй архиншад олон hэн даа.
Буряадууд, хамнигад эбтэйнүүд hэн даа,
Буусануудаа буляалдадаггүй hэн даа.
***
Залуу хүбүүнэй урдань
Таяг тулаад hүүдэрынь hалирна.
***
Yбhэнэй үедэ
Унтажа хэбтэхэ-
Yзэлэй ехэ нүгэл ха.
Yүсын үедэ ямархан ааб даа?
***
Эхын эльгэнhээ эхитэй
Эльгэ нимгэмни…
Нюдэдтэм нулимса хатана.
***
Сээжэдэм сэнгүү –
Сэнгүү хабарhаа.
Сэдьхэлни хүлгэнэ даа…
***
Таалаха гэжэ
Табимал уралшни
Таhа хазаатай…
***
Морин анзаhан
Мөөрөө арилгаа ха.
Мухарюулжа мөөрынь
Yхибүүд наадаа ха.
Тракторай хүгжэм
Талыем эзэлээ гэел.
Шэниисын таряан
Тэрэниием бүрхөөгөөл.
***
Зоной зоболонии хубаалсажа,
Жаргалаа олохо
Хүнэй хуби.
***
Манай ажабайдал-
Ходо хубилдаг
Сагай уларил.
***
Хяаг ногоон,
Һэргэг hогоон,
Ардаг хүлэгэй
Хүлһэн-эдэ бүгэдэ
Намда дүтэ.
***
Хүхын аршаан, hүн манан.
Хадынь хярада, hүүлдэнь,
Yүлэн түрэхэ.
***
Арьягар нарhад
Алла нютагым hануулна.
Арья – барья шулуунууд
Аршааниинь танюулна.
***
Хахарhан хубсаhаа
Хадхажа hууна
Һамган.
Хаяа хана мүргэжэ,
Бууна hалхин.
***
Тоонтым шорой
Алтан юумэ.
Тооным утаан
Хоншуу юумэ.
Нютагайм hамгад
Хатад юумэ.
Торхоор дүүрэн
Хүрэнгэтэй юумэ.
***
Уhаар урдаhан Сэлэнгэдэм
Уухал уhаниинь асуудалтай.
Урин hайхан hамганайм
Зулгы байхань асуудалтай.
Хайнагтан урдаhан Үдэм
Тунгалаг байхань асуудалтай.
Аяа хайрата hамганайм
Аляа байхань асуудалтай.
***
Зуhаланhаа ерэhэн харгым
Зурыхадаад лэ сайхан даа.
Ерэ хүрэhэн нагасам
Ербыхэдээд лэ сайхан даа.
Ерэhэн, түрэhэн буусамнай
Дунгяар татаад hайхан даа.
Yерлөөд урдаhан Баргажамнай
Хөөhэтөөд айхаштай даа.
***
Жаргал, зоболоной
Зүришэлдөөн-
Yнсэг сагаан дэлхэйн
Ажамидарал аабза.
***
Байгал дээрэ
сагаан манан хөөрөөд,
Байсын үбсүүндэ эрхэлнэ.
Хайлгана шубуун
хашхараад,
Долгидтонь нэнгэнэ.
***
Хуhан сагаан хүрээтэй
Худари Байгал хоер юм.
Уhан ехэ хүрээтэй
Ойхон ехэ бурхан юм.
***
Булаг газарhаа
бурьян гараад,
Байгал далайда нэмэри.
Уула газарhаа
урьян гараад,
Уhан далайда нэмэри.
***
Манай заямхын хажуугаар
Баргажан мүрэн түргэн.
Манай гэрэй урдуугаар
Зоной мүрнүүд олон.
Манай гэрэй арада
Нарhан модон ёдон.
Намарай тэнгэридэ
Олон мүшэн одон.
***
Модон набшална хабартаа.
Ногоон гарана. Дэлхэй ногоон.
Харин үhэмни сагаан зандаа,
Харалхаа яанаб хабартаа,
Yбэлдөө сайхаа?
***
Город хотодо газаа гараад,
Огторгой шэртэбэб:
Яагаа тэрэ сэнхир бэ.
Нютагтам баhа тиимэ бы,
Али тэндэм бороо орона-аа?
***
Нютагайм нарhад-
Нүхэдни байгаа hэн.
Шэлбүүhээрээ намдаа
Бэшэг бэшэхээ яанаб даа.
Нулимсаа дуhаажа уншаха hэм.
***
Намаржаанай
Харахан гэрнүүд
Yбэлдөө хооhонууд.
Уйдхартай энэ зураг
Урдамни гарана.
***
Басаган үрэ харида гээд,
Багаhаань бэрхээр hургаха-
Бүри нарай байхаhаань…
