​Мэдэгма Аюрова: "Түрэл хэлэндээ эльгэлхэ саг"

Мэдэгма Аюрова Доржо Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай багшанарай дээдэ һургуули дүүргээд, багшын ажал­да хам ороһон юм. Түүхын багшаар хүдэлөөд, буряад юрын яряанай хэлээр харилсаад лэ ябадаг һэн. Дун­да һургуулидашье, Агын тойрогой захиргаандашье, тойрогой түүхын музейдэшье ажаллахадаа, һурагшадые хүмүүжүүлгын шэглэлээр ажалаа ябуулаа. Наһанайнгаа амаралтада гараад, гэр бүлын шалтагаанаар Москва хото нүүжэ ошоод байхадаа, буря­ад хэлэн дээрэ шүлэг бэшэдэг болошонхой.

- Буряад хэлэ һургуулида шуда-лаашьегүйб, намайе хүн шүлэг бэшэхэ оньһондо һургаагүй. Харин юрэ түрэл нютагһаа холо ажаһуухадаа, түрэлхи хэлэндээ эльгэлхэ саг ерэдэг хаш даа. Нютагаа ехээр һанахадаа, сэдьхэлдээ байһан бодолнуудаа гуурһанай үзүүрээр гаргажа эхилээб,- гэжэ Мэдэгма Сухобатаровна хөөрэбэ.

Эгээл түрүүшын шүлэгөө нютагайнгаа обоодо зорюул­жа, ерэжэ, мүргэжэ шадахагүй байһандаа хүлисэл гуйжа бэшэ­эд, нүхэдтөө харуулхадань, тэдэ­нэрынь урмашуулжа, шүлэг бэ­шэдэг болыш гэжэ хэлэһэн юм. Тэрэ гэһээр, үе болоод лэ, бэшэ­жэ туршадаг болонхой. Тиигэжэ өөрынгөө бүтээлнүүдые манай уншагшадай анхаралда табиба. Шүлэг заабол шүүмжэлэгдэхэ бэшэ, харин удхыень ойлгожо, хүнэй сэдьхэлэй байдал гээшые мэдэрхэл хэрэгтэй хаш.

-Буряад хэлэмнай-ехэ баялиг гээшэл даа. Үшөө олон үзөөгүй, шуда-лаагүй юумэн урдамни хүлеэнэ. Буряад хэлэеэ шудалжа, шэнжэлхэ гэхэдэ, хэблэмэл буря­ад уран зохёол ехэ үсөөн. Сүлжээ холбоондо буряад хэлэн дээрэ бүтээлнүүд ехэ үсөөн. Энэнь лэ харамтай, - гэжэ Мэдэгма Аюро­ва голхорно.

Мэдэгма Аюровагай туршал­ганууд доро үгтэнэ.

Аба, эжынгээ буянгаар

Аба, эжынгээ буянгаар

                      ябаһанаа ойлгоод,

Арад зоной дунда зүб ябадал

                      шэлэхэ hанаатай

Түрэхэhөө хойшо нюдэн дороо

                мэтэ хаанашье ябаа hаа,

Түрүү hуури эзэлнэ гүш,

                 дундуур гү,илгаагүй.

Гансал заншалаа алдангүй

                  ябаһан бидэнэр

Газар бүхэндэ тойроод байhан

                   зондоо туhатай

Эхэ зургаан зүйл хамаг

                   амитан hайн байг лэ,

Эртүүр бодон иигэжэ

                  зальбаран, hү, сайгаа үргэжэ,

Сэдьхэл дүүрэн, hайхан

                   hанаан маанадай,

Сэбэрлэг лэ хүн бүхэнэй

                    харгыень.

Хүн боложо түрэhэн

                     жаргалаа,

Хуби заяагаа сагаан болгон

                      буянгаар,

Саашаа болон үри хүүгэдтээ,

                       зондоо

Сарюун байдал зохёон

                      байхань болтогой.

Гэhэн мэтэ hанаан соо

                      бодол эрьелдэн,

Газар дээгүүр гэшхэхэл

                      саг hайхан лэ.

Хүнэй наhан богонил гэжэ

                       hанахаар,

Хүндэ сагай хүн бүхэндэ

                      ушардаг юм hаань,

Аша хүүгэдэйнгээ жаргал

                       үзэн байбал, һайн,

Ашыень яажа харюулхаб

                      гэжэ hанан ябаһайбди.

Сэдьхэлэй баяр

Сэдьхэлни дүүрэн халинал

                     уяран,

Сээжыемни сэбэрлэн,

                     сэнтэйхэн үгэнүүд

Сарюухан үетэн нүхэдни

                     юунhээш үнэтэйхэн,

Сэбэр бодолтой түрэлхидни -

                     туһа тулгамни.

Зоной урда хэлэгдэhэн үгэ

                      үнэн зүрхэнhөө

Зэдэлнэ үреэлтнай тогтон

                       залуушуулда

Худа урагууд түрэл болоhон

                        маанадта

Хамтал булта энэ үдэрөө

                       hанан байхалди.

Гурим журамаа сахин

                      ябаhамнай хүсэтэйл,

Гуламтынгаа үргэмжөөр

                        энээхэн нютагтаа.

Гэр бүлэ үргэлжэлхэл

                         саашадаа,

Гал сусалаа унтараангүйл

                          ябахада.

Хүүгэдни эхинhээ адаг хүрэтэр

Хэбэл зохёожол байхадань

                        урматайл,

Минии зарим үгэ хабшуулха

                       саг болохо юм,

Мүрдэхэл аха дүүнэр байхадаа

                       баhал ухаантай.