​ХЭШЭЭЛ-АЯНШАЛГА: «ТҮРЭЛ ҺУРГУУЛИДАА АЙЛШАЛНАБ»

«Буряад хэлэн – гүрэнэй хэлэн» гэһэн программаар 5-дахи класста үгтэһэн хэшээл.

Багша: Гынденова Любовь Юрьевна, Д.Ж.Жанаевай нэрэмжэтэ Хориин 1-дэхи дунда һургуулиин багша.

ЗОРИЛГОНУУД:

1. Хэлэлгын дадалнуудые хүгжөөхэ, һанаһан юумээ зүбөөр хэлэжэ һураха, зүбөөр бэшэхэ ба үгэнүүдые оршуулга хэхэ.

2. «Һургуули» гэһэн сэдэбэ­эр мэдэсэеэ бэхижүүлхэ, дабта­ха, текст шагнажа шадаха, зүбөөр асуудалнуудта харюусажа шадаха. Хөөрэлдөөнэй хэлэлгыень хүгжөөхэ.

3. Зүбөөр мэдүүлэлнүүдые үгүүлжэ шадахыень, ухаан бодолы­ень, анхаралыень хүгжөөхэ.

4. Бэе бэедээ һайнаар ханда­ха, түрэл һургуулияа сэгнэжэ ябаха, түүхын дээжэ бэедээ шэнгээжэ абаха гэһэн хүмүүжүүлгын ажал ябуулха.

Хэрэгсэлнүүд: һургуулиин бай­шангуудай фото-зурагууд, карточка­нууд, лото, бэгсэргэ.

ХЭШЭЭЛЭЙ ЯБАСА:

I.1. Эмхидхэлэй үе.

- Сайн байна, һурагшад! Бидэ мүнөөдэр түрэл һургуулидаа айл­шалхабди. Январь һарада манай һургуулиин түрэһэн үдэр болохо. Бүхы байшангуудаар ябажа, олон юумэ мэдэхэ болохот, даабарину­удые дүүргэхэт. Даабаринуудые дүүргэхэдээ, бүлэгүүд болохобди.

2. Мүнөө бидэ модон байшанда дүтэлбэбди. Фонетическэ һорилго хэхэбди.

Мэндэ амар, һургуулим!

Мэндэ амар, классни!

Энэ минии парта,

Энэ минии самбар –

Эдэ бүгэдэ бидэнэй

Эдлэхэ, һураха газар.

3.Хэлэлгын һорилго:

- Ши хэн гэжэ нэрэтэйбши?

- Ши хэдытэйбши?

- Ши хэдыдэхи класста һуранабши?

- Шинии һургуули юун гэжэ нэрэ­тэйб?

- Һургуули ямар үйлсөөр байдаг бэ?

- Һургуулиин дарга хэн гэжэ нэрэ­тэйб?

- Һургуулиин телефоной дугаа­рай тоо хэдыб?

- Һургуули хэды байшантайб? Нэрлэгты.

II. Модон байшандаа ороё, аян­шалгамнай эхилхэнь.

Багша: Манай һургуули эгээ түрүүшын үндэһэтэдэй һургуули гээшэ. 1806 ондо байгуулагдаа һэн. Январь һарада түрэһэн үдэрынь. Һургуулидамнай иимэ эмблемэ бии (слайд). Таанадые хэшээлдээ хэр һайнаар хүдэлһыетнай, бэгсэргэ ха­ража байха. Һургуулидамнай иимэ дуун-гимн бии (слайд). Һурагша дуунай үгэнүүдые уншана.

1-дэхи шаби: Модон байшан хоёр дабхартай. Нэгэдэхи дабхарта музей бии. Эндэ үшөө ород хэлэнэй, хүгжэмэй ба зуралгын хэшээлнүүд болодог. Хоёрдохи дабхарта номой сан бии. Тэндэ олон һонин номууд бии. Үшөө энэ дабхарта эхин клас- суудай һурагшад һурадаг.

Багша: Модон байшан 1936 ондо баригдаа. Тиихэдэ һургуулиин ди­ректор Осодоев Семён Борисович гэжэ нэрэтэй хүн байгаа. Нэгэшье хадааһагүйгөөр дүрбэн һара соо Улаан-Одоной, Хориин барилгашад баряа. Тэдэнэй тоодо Ситников Ин­нокентий, Батурин Николай гэгшэд ороно.

Асуудалнуудта харюусагты:

Хэды ондо модон байшан бариг­дааб?

Хайшан гээд баригдааб?

Хэды һара соо баригдааб?

Байшан соо юун бииб?

3. Бэгсэргэ таанадта иимэ даа­бари үгэнэ: “Хэн олон үгэ хэлэхэб?” гэһэн наадан. Түрүүлһэн бүлэгтэнь – тэмдэг.

2. Зай, бэрхэнүүд. Энэ даабари дүүргээ хадаа, ногоон байшанда айл­шалая.

2-дохи шаби: Ногоон байшан соо нэгэдэхи классай һурагшад һурадаг. Эндэ зундаа үхибүүд амаралтын тал­майда ябадаг. Үшөө эндэ һонин кру­жогууд болодог: шатарай, хатарай, зүжэг табилгын, “Юный пожарник”, “Затейник”.

Багша: 1959 ондо энэ байшан- интернат баригдаа. Тиигээд “Дом пионеров” болоо. Тэндэ олон янзын кружогуудые үнгэргэдэг һэн. 11-14 наһатай үхибүүд пионернүүд гэжэ нэрлэгдэдэг һэн. Һүүлэй сагта манай һургуулиин эхин классуудай байшан болоо.

Ши сүлөө сагтаа юу хэдэгбши?

1. Ши ямар кружогто ябанабши?

2. Ши ямар секцидэ ябанабши?

3. Ши хүгжэмэй һургуулида яба­даг гүш?

4. Ши шатарай кружогто ябадаг гүш?

5. Ногоон байшан түрүүн ямар нэ­рэтэй байгааб?

6. Ногоон байшан соо ямар кру­жогууд болодог бэ?

Бэгсэргын даабари: Энэ саарһануудые малгай сооһоо татаад, асу­удалдань харюусахат. Харюу – тэм­дэг.

- Зай, энэ байшан тухай юу мэдэхэ болообта?

- 1959 ондо интернат баригдаа. Һүүлээрнь “Дом пионеров” болоо. Кружогууд болодог байгаа.

- Бэгсэргэ таанадые бэрхэнүүд гэнэ.

3. Шулуун байшан руу айлшалжа ерэбэбди.

3-дахи шаби: Шулуун байшан эгээл томо, һайхан, гурбан дабхар­тай. Эндэ эдеэ хоолой, компьютер­на таһалга, мультимедийнэ класс, эмшэлгын таһалга, хоёр спортзал бии. Энэ гол байшан. Һургуулиин һайндэрнүүд, суглаанууд эндэ үнгэрдэг.

Багша: Энэ байшаниие директор Борголов Пётр Модонович барюул­жа эхилээ юм. 1969 ондо нээгдэхэ­дэнь, директор Афанасьев Николай Николаевич хүдэлжэ байгаа.

Эгээ томо байшанда ороходом­най, бэгсэргэ иимэ даабари үгэнэ: энэ саарһанууд дээрэ падежнүүд ба үгэнүүд, зүбөөр суглуулагты.

- Бэрхэнүүд, иимэ асуудалну­удта харюусагты:

Шулуун байшан соо ямар таһал- ганууд бииб?

Эндэ юун үнгэрдэг бэ?

Хэды ондо байшан нээгдээб?

Һургуулиин дарганар хэд бэ?

Багша: Бэрхэнүүд.

4. Интернат руу аяншалая.

4-дэхи шаби: Интернат хоёр даб­хар шулуун байшантай. 1-дэхи даб­харта англи хэлэ үзэнэбди, хоёрдохи дабхарта буряад хэлэнэй хэшээлнүүд үнгэрдэг. Би англи ба буряад хэлэ үзэхэ дуратайб. Минии буряад хэ­лэнэй багша Любовь Юрьевна. Бидэ хэшээлдээ уншадагбди, бэшэдэгбди, хөөрэдэгбди.

Багша: Эндэ үхибүүд байрлаад, номоо үзэдэг байгаа. 1980-яад ону­удаар һураха үхибүүд олон боложо, энэ интернат баригдаһан. Арба га­ран жэл соо хүдэлөө. Нютагуудаар һургуулинууд олоор баригдажа, энэ байшан хэрэггүй болоо. Тиихэдэнь энээниие манай һургуулиин 4-дэхи байшан болгоһон юм.

1. Эндэ ямар хэлэ заадаг бэ?

2. Буряад хэлэнэй багшатнай хэн бэ?

3. Англи хэлэнэй багшатнай хэн бэ?

4. Ши англи хэлэнэй хэшээлдэ ду­ратай гүш?

5. Эндэ ород хэлэнэй хэшээл боло­дог гү?

Бэгсэргын даабари: лото на­адан. Таараха карточкануудые клет­кэ дээрэ табихат. Клеткэ бүхэн соо мэдүүлэлэй эхин үгтэнхэй.

1. Минии эгээ дуратай хэшээл...

2. Минии эгээ һонин хэшээл...

3. Минии эгээ хүндэ хэшээл...

4. Минии эгээ дуратай багша...

5. Тоо бодолгын хэшээлдэ...

6. Зуралгын хэшээлдэ...

7. Ород хэлэнэй хэшээлдэ...

8. Хүгжэмэй хэшээлдэ...

9. Физкультурын хэшээлдэ…

10. Модон байшан … ондо бариг­даа.

11. Эндэ ород хэлэнэй хэшээл бо­лодог.

12. Энэ … түрүүн “Дом пионеров” байгаа.

13. Эндэ олон кружогууд болодог.

14. Эндэ эдеэ хоолой, компьютер­на, эмшэлгын таһалганууд, мульти­медийнэ класс бии.

15. Шулуун байшан ... ондо бариг­даа.

16. Һургуулиин эмблемэ дээрэ ... зураатай.

17. Энэ байшан соо англи хэлэнэй хэшээл болодог.

18. Энэ байшан арба гаран жэл соо хүдэлөө.

III. Хэшээлэй түгэсхэл.

1. Дүн гаргалга.

- Үхибүүд, таанад ямар һонин юумэ мэдэхэ болобот?

- Бидэ һургуулиин байшангу­уд хэды ондо, хайшан гэжэ, юунэй түлөө баригдааб гэжэ мэдэхэ бо- лообди.

- Һонин аяншалга болоо гү?

- Тиимэ, һонин аяншалга үнгэргөөбди.

2. Сэгнэлтэ.

- Эгээ олон тэмдэгүүдые абаһан бүлэг блокнодуудта хүртэбэ, нүгөө команда ручкануудта хүртэбэ. Бэг­сэргэ таанадые ехэ һайнаар хүдэлөө гэнэ.

3. Гэрэй даабари: дэбтэрнүүд со­огоо һургуули тухайгаа һанамжа бэ­шэхэ.

Багша:

Булта һайнаар һурагты,

Эрдэмэй дээжэ абагты!

Эхэ һайхан орондоо

Эрхим хүнүүд бологты!

Баяртай!