Бразилиин Авраам Калугин
Үнэн алдарта шажанай хуушан заншал баримталагшад Ородой хаанта засагай дээдын хууляар, засаг зургаанаар мүрдүүлжэ, мүшхүүлжэ, орон нютагһаа сүлүүлжэ, дэлхэйгээр дүүрэн тараһан юм. Тиихэдэ Буряад орон руу ехэ олоороо сүлэгдэһэн байна. Бүхы гэр бүлөөрнь сүлэгдэһэшүүлые буряадууд “шэмээшэгүүд” гэнэ. Тэдэнэр хуушан ёһо гуримаа жэншэдгүй баримталдагаараа онсо илгардаг. Аяар Бразили, Аргентинэ, Уругвай, США, Шэнэ Зеланди, Австрали гүрэнүүдтэ ажаһуудаг тэдэ зон манайшье газар дайда руу нүүжэ ерэхэ һаналтайгаа мэдүүлнэ.
Дээрэ дурдагдаһан гүрэнүүдэй 21 түлөөлэгшэ Буряад орондо ерэжэ, Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденовтэй, Арадай Хуралай һунгамал Анатолий Кушнарёвтой уулзаа. Алдарта Байгал далайда хүрөө. Тиихэдээ Байгал шадарай дайдада ажаһуудаг шэмээшэгүүдээр уулзажа харилсаа.
Сентябриин 24-дэ Буряад Уласай Засагай газарта Буряад орондо нүүжэ ерэгшэдэй асуудалнуудые шиидхэдэг, газар үгэдэг, хүдөө ажахын ажалшадта грантова туһа үзүүлдэг яамануудай мэргэжэлтэдээр уулзаа.
Уулзалгын эхиндэ Алтайн хизаарай засагай мэргэжэлтэдтэй видео-холбоогоор хөөрэлдөөн үнгэргэгдөө. Айлшадые нэн түрүүн сүлөө ажахы эрхилхэ газар һонирхуулаа.
- Мүнөө мал ажахы эрхилхэ болон таряа талха ургуулха ажал эрхилхэ газарнууд бии. Теэд хаана, ямар ажахы хэр ехээр байгуулха гэнэб, өөһэдөөл хаража, сэгнэхэ аргатайт, - гэжэ Алтайн хизаарай Хүдөө ажахын яаманай мэргэжэлтэн Алексей Трусов харюусаа.
Бразилиин фермер Авраам Калугин хэдэн гэр бүлэнүүдтэ 20 мянган гектар газар үгэжэ шадаха гүт гэһэн асуудал табяа.
- 20 мянган гектар нэгэ доро үгэхэ гээшэ хүндэхэн байха. Харин дүхүү оршодог аймагуудһаа хэһэг хэһэгээр, жэшээлбэл, нэгэ тээһээ 19 га, хажуудахи аймагһаа арбые гэхэ мэтээр үгэжэ болохо, - гэһэн харюу үгтөө. Тиигээд манда имагтал хүдөө ажахыда хүдэлхэ мэргэжэлтэд хэрэгтэй гэжэ тэмдэглэгдээ. Тиигэбэшье, октябрь һарада холын гүрэнүүдэй айлшадые угтажа, газар харуулжа шадаха ба үгыгөө онсолжо шадаагүй. Һаяар хизаарайнгаа хүтэлбэрилэгшэдөөр хөөрэлдэжэ, энэ асуудал шиидхэхэбди гэжэ найдуулаа.
- Бидэ хүдөө газартал ажаһууха, адуу мал үсхэжэ, газар элдүүрилжэ, ургаса таряа ургуулха ажалтайбди. Тиигэжэл уг заншалаа сахинабди. Ондоо ажал, үйлэдбэри эрхилбэл, ёһо гуримаа алдахабди, - гэжэ Авраам Калугин мэдүүлээ.
- Дулаан уларилтай дайдада ажаһуужа дадаһан зон хэр эндэмнай ажаһуужа шадаха юм даа. Алас Дурна болон Алтайн хизаарнуудта орходоо, манай дайда ехэнхидээ ой тайгата (70 хубинь) шэрүүн уларилтай гээшэ. Хура бороо, саһан жэлэй туршада оройдоол 300 мм ородог, һүүлэй 5 жэлдэ арайл 200-250 мм орожо, ган гасуур жэлнүүд байгаа. Дулаан үдэрнүүднай арай гэжэ 90-ээд үдэрнүүд болодог, - гэжэ Буряадай Хүдөө ажахын яаманай орлогшо сайд Пётр Брыков ойлгуулхадаа, - газарайнгаа хүрьһэнэй шэнжээр ехэнхидээ мал ажахыл эрхилхэдэ таатай юм, - гэжэ нэмээ.
- 360 мянган толгой эбэртэ бодо мал, 300 мянган хони үсхэнэбди. Тиимэ хадаа адуулалгын һалбари болоно. Харин элдүүрилдэг газарнай үмсын газартай бултыень тоолоходо, 150 гектар болоно, - гэжэ тэрэ тэмдэглээ.
Удаань Пётр Брыковэй холын айлшадта хүдөөгэй ажалшадта ямар туһаламжа гүрэнэй талаһаа үзүүлэгдэнэб гэжэ дэлгэрэнгыгээр хөөрэжэ үгэхэдэ, тэдэнэр өөһэдынгөө ажаябуулга тухай хөөрэхэдөө:
- Бидэнэр олзын хэрэг эрхилэгшэд, капиталист - хүрэнгэтэн гээшэбди. Олзо олохын тула ажал хэнэбди. Урьһаламжа абабал, саг соонь түрисэтэйгөөрнь түлэдэгбди. (Хари гүрэнүүдтэ түрисэнь манайхида орходоо, бага гэжэ тэмдэглэе). Иигэжэл хүдэлжэ һураһамди. Хаанашье, хэзээшье миинтэ юуншье байдаггүй, - гэжэ онсолоо.
Манай засаг зургаанай мэргэжэлтэд болон манай шэмээшэгүүдэй ажабайдалые тон һайнаар мэдэхэ Арадай Хуралай хорооной түрүүлэгшэ Анатолий Кушнарёв айлшадтаа хэды шэнээн талха таряа хуряадагаа, уһалхаһаа эхилээд, ямар аргануудые хэрэглэдэгээ, хүдөө газарта хэрэглэгдэдэг зайн галые болон үнэ сэнгыень тодорхойгоор ойлгуулжа үгөө. Тиихэдэ дэлхэйн ехэ зэндэмэни алдарта Байгалай дэргэдэ ажаһууһандаа, ямар гурим журам сахинабибди гэжэ тайлбарилаа.
- Холымнай айлшад хоёр нюдөөрөө ямар газар дайдада байдагыемнай хараа, эндэхи шэмээшэгүүдэй ажабайдалтай танилсаа. Буряад орондо яһатанай болон шажан мүргэлэй талаар илгаагүй 250 жэлдэ бүхы арадууд эб хамта ажаһуудаг гэжэ ойлгоо. Тиихэдэ манай гүрэндэ худалдаа наймаанай айхабтар үргэн ехэ дэлгүүр байна. Тэдэнэй гол наймаа хэдэг Хитад гүрэнтэй хани барисаатайбди, - гэжэ Алас Дурна зүгтэхи нэгэдэлэй түрүүлэгшэ Иван Ефимов тэмдэглээ.
Эндэһээ холын айлшад Москва хүрэжэ, хараһан үзэһэнөө, ойлгоһоноо дамжуулжа, манай хизаар орондо гэр бүлөөрөө нүүжэ, хүдөө ажахыда хүдэлхэ гүбди гэһэн һаналаа мэдүүлхэ.
Буряад Уласай Засагай газарай хэблэлэй албанай гэрэл зураг