​Шахардуу байдалда «шархатаа» гү?

Коронавирус улам дэлгэрүүлхэгүйн тулада гэрһээ гарахагүй гэһэн журам апрелиин һүүл болотор үргэлжэлнэ. Иимэ эрхэ байдалда гүрэнэй ажалтай зон хэм соогоо салингаа абаһаар һаань, олонхи олзын хэрэгүүд панхаруутаха туйлдаа хүрэнэ. Мүнөө Буряадай дэбисхэр дээрэ 29 мянган хубиин хэрэгүүд тоологдоно, тэдээндэ 100 мянга гаран зон хүдэлнэ. Дунда зэргын болон бага хэмжээнэй эдэ байгуулгануудта туһаламжа гүрэнэй талаһаа үзүүлэгдэхэ гээд, Ородой Холбоото Уласай Юрэнхылэгшэ Владимир Путин апрелиин 8-да хэһэн хандалгадаа найдуулаа. Тиигэжэ ажалшадаа үсөөлөөгүй байгуулгануудай гүрэндэ татабари тушааха болзорынь хахад жэлээр хойшолуулагдаа һааб даа. Гадна Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденовэй шиидхэбэреэр «Работающая Бурятия» гэжэ порталда мэдүүлгэ оруулаад, зүбшөөл абаһан зарим байгуулганууд апрелиин 6-һаа ажалаа ябуулжа эхилээ. Тэдэ элүүрые хамгаалгын бүхы дүрим сахиха ёһотой юм. Шахардуу байдалда хэр зэргэ «шархатааб» гэжэ олзын хэрэг эрхилэгшэдһээ асуубабди.

Михаил Гергенов, хизаарлагдамал харюусалгатай «Семья» бүлгэмэй юрэнхы захирал: 

- 90 сая түхэриг банкһаа зээлеэр абтаатай. Һара бүри тэрэнээ хаахын тулада 2 сая түхэриг түлэхэ хэрэгтэй. Ажал ябуулагданагүй. Тиихэдэ зайн гал, уһа ба дулаа дамжуулагдаһанай түлөө түлбэрииемнай хэншье болюулаагүй. Налогһоо сүлөөлэгдэһэн ажаябуулгын 22 шэглэлэй тобьёгто ороногүйб. Гэртээ һууһан ажалшадтаа салингыень түлэгты гэжэ Владимир Путин захиралта үгэнэ. Салин, гэр байрын коммунальна түлбэринүүд болон налогууд – 2 сая гаран түхэриг болоно. Апрель һарада үнгэрһэн жэлэйнгээ түлөө налогуудые дууһан түлэхэ хэрэгтэй. Тиигэхын тулада баһа 1 сая түхэриг хэрэгтэй. Хүнгэлэлтэнүүд тухай ехэ хэлэгдэнэ. Теэд үнэн дээрээ нэгэшье хүнгэлэлтэ үгы. Яахаб? Элдэб эмхинүүд руу бэшэг бэшээб. Дээрэһээ захиралта хүлеэнэбди, туһалжа шадахагүйбди гэнэл даа. Дааһан харюусалгаяа заатагүй дүүргэхэб. Хайшан гээд? 30 жэл соо олзын хэрэг ябуулнаб. Анха түрүүшынхиеэ яаха хээхэеэ мэдэнэгүйб. Алибаа туһаламжада найдаад, тэмсэхэл болоноб. Намдал адли байдалда Буряадай бүхы олзын хэрэгүүд оронхой аабза. 

Арсалан Дашиев, «Шэнэхээн» кафегэй эзэн:

- Мартын 28-һаа ажалаа ябуулнагүйбди. Хүндэ байнал даа. Хайшан гэхэ зомбибди. Кафедэмнай 11 хүн хүдэлдэг. Бултандань салин түлэхэ хэрэгтэй... Хэзээ диилдэхэ үбшэн юм. Үдэрһөө үдэртэ үбшэнтэн олон боложо байна. Наһанайнгаа нүхэртэй хамта «София» гэжэ гоо һайханай салон нээнхэйбди. Тэрэмнай баһал хүдэлнэгүй. Гоо һайханай һалбарида хүдэлдэг олзын хэрэгүүд мүнөө барандаа зогсошонхой байнал даа. Кафе, дэлгүүр, фитнес-клуб, айлшадай буудал гэхэһээ эхилээд, аяншалгын бүхы һалбарида ехэ гэгшын хохидол болобо гээшэ. 

Оксана Кузьмина, Хори тосхоной «Цветы» дэлгүүрэй эзэн:

- Манай банкнууд үриеэ бусааха болзорыемнай хойшолуулжа үгэнэгүй. Асуугаад үзөө һэм. Дэлгүүртээ нэгэ басагантай ээлжэлээд наймаалдагбди. Үдэр бүриин олзоһоо салин үгэдэг тула, мүнөө яаха хээхэеэ мэдэнэгүйб. Урид нэгэ бага суглуулһан мүнгэтэй байжа, гарасалдаа болооб. Теэд саашаа юун болохо юм? Ерэхэ хахад жэлэйнгээ налог уридшалан түлэжэрхиһэндөө ехэ баяртайб. Мүнөө захилаар сэсэгүүдые гэртэнь хүргэжэ үгэнэбди. Гэбэшье дэлгүүртээ наймаа хэхэдээ, олзо оршомнай һураггүй дээрэ байгаал даа. «Работающая Бурятия» гэжэ порталда ажал ябуулха эрхэтэй шэглэлнүүдые олон болгоо. Тиишээ мэдүүлгэ оройдоо ябуулжа шаданагүйб. Гурбадахи үдэрөө эльгээжэ яданаб. Хаалтатай шэнги. Халдабарита хамшаг дэлгэрүүлхэгүйн тулада гэртээ һууха журамые би дэмжэнэб. Һара шэнээн һуухаар бэлэмби. Теэдшье бүгэдэ зон һууха ёһотой гэжэ һананаб. Заримашуулда ажал хэхыень зүбшөөгөөд, нүгөөдүүлдэ хорихонь – буруу. 

Виталий Самбуев, «АПО Кяхтинское» бүлгэмэй захирал: 

- Ажахыдамнай ажал ябуулагдаһаар. Мүнөө тарилгын хаһа эхилээ. 1500 гектар талмайда орооһо болон обёос һуулгаха түсэбтэйбди. Тиимэһээ ажалшадни бүри олон болонхой. 70-аад хүн хүдэлнэ. Гадна түл абалгын хаһа түлэг дундаа. Тиимэһээ малшаднай сүлөө забгүй ажалаа ябуулжа байна. 

Владимир Жалсараев, олзын хэрэг эрхилэгшэ:

- Хоол барилгын газарнууд хохидоол даа. Теэд яахаб? Үбшэнтэн олон боложол байна. 2014 онһоо эхиеэ абаһан кризисһээ боложо, хубиин хэрэг эрхилэгшэдэй олзо оршонь доошолһоор. Тиихэдэнь үшөө энэ үбшэн ерэбэ. Нэгэ һара тэсэжэ болохо. Улам саашаа энэ журам сахигдаа һаань, олонхи олзын хэрэгүүд хаагдаха баатай болохол даа. Үлбэр бэетэй гү, али наһажаал зониие гэртэнь һуулгаад, бусад зониие ажалдаа гаргаха гэһэн хуули баталагдаха ёһотой гэжэ бодоноб. Үгы һаа, хамаг экономикомнай һалаха. Нефть сэнгээ бууражал байна. Санкцинууд - хүсэндөө. Буряад хүбүүдэй ошожо хүдэлдэг Солонгос болон бусад гүрэнүүдэй хилэ хаалтатай. Минии 90-ээд онуудаар олзын хэрэг эхилжэ байхадам, хүндэ һэн. Тиибэшье хилэ нээлтэтэй байгаа. Баруун Европын гүрэнүүдэй жэшээгээр манай улад барандаа сервистэ хүдэлнэ. Мүртэй юумэ үйлэдбэрилнэгүйбди. Хүдөө ажахымнайшье хүгжэнэгүй. Иимэ хүндэ байдалда хара ажал хэжэ, үхэр малаа үсхэбэрилжэ, хоолойгоо тэжээхэһээ бэшэ, ондоо арга мүр харанагүйб. Монгол орон хилэеэ хаабашье, малынь олон тула үлдэхэгүйл байха.

Чингис Дагаев, «Информ Полис» компаниин юрэнхы захирал: 

- Гэр гэртээ хүдэлөөд, сониноо хэблүүлһээр зандаабди. Типографимнайшье хүдэлнэ. Зар мэдээ багаар орожо эхилээ гээд мэдэрнэбди. Буряадай бүхы коммерческэ байгуулганууд иимэ эрхэ байдалда ядалдажа эхилээл даа. Гэбэшье цифровой хэрэгсэлнүүдтэ эрилтэ дээшэлнэ гэжэ адагланаб. Интернет-дэлгүүрнүүд ехэ эрилтэтэй болоо. 

Баир Зондуев, «Универсалэнергострой» бүлгэмэй захирал: 

- «Работающая Бурятия» порталда мэдүүлгэ эльгээгээд, зүбшөөл абаад, апрелиин 11-һээ ажалаа ябуулжа эхилээбди. Хахад һара ажал хэнгүй байбабди. Барилга хэһэн хэмжээгээрнай захигшад түлэдэг ха юм. Мүнөө барилгын хэрэгсэлнүүдые худалдан абахань хүндэ байна. Урид дэлгүүр ерээд лэ абадаг һаабзабди. Мүнөө сахим аргаар дэлгүүрнүүдтэй холбоо барижа, захил хээд, асархыень хүлеэнэбди.