1524
Багша… Энэ үгэ хүн бүхэнэй хуби заяанда тон дүтэ үгэ гээшэ. Багшын лэ ашаар эрдэмтэй, hургаалтай болонобди, хүмүүжэнэбди. Багша хүнэй бэедээ шэнгээhэн (зохихо) 10 заршам Богдо Зонховын «Боди мүрэй зэргэдэ» гэhэн зохёол соо бии. Тэрэ зохёолой удхаар багша хүн номгон тайбан, зөөлэн, эрдэмтэй, тэсэбэритэй, баян хэлэтэй, хэлэхэ, ярихадаа бэрхэ, олон абьяастай, энэрхы сэдьхэлтэй, хүлисэхэ, тэбшэхэ сэдьхэлтэй, уйдхаргүй байха ёhотой. Багшын ажал буянтайшье, харюусалгатайшье, юундэб гэхэдэ, алтан дэлхэй дээрэ багшын ажалһаа үнэтэй сэнтэй юуншье үгы.
Арадай гэгээрэлэй һалбарида бүхы наһаяа зорюулһан дээдэ шатын багша, Буряадай элитэ ехэ эрдэмтэн Эрхэтэ Раднаевич Раднаев Баргажанай аймагай Баян-Гол hууринда 1930 оной мартын 1-дэ түрэһэн намтартай. Тэрэнэй бага наhан хүдөө нютагуудта хамтын ажал нэбтэрүүлгын, Эсэгын дайнай хүшэр хүндэ үетэй тудалдаа. Балшар наhанhаа тэрэ ажалша бүхэригөөр хүмүүжэжэ, хүдэр шамбай, хүсэн түгэлдэрөөр ургажа, ехэ болоо бэлэй. Баян-Голой дунда hургуули дүүргэhэнэй удаа нэгэ жэл эхин hургуулиин багшаар ажаллаа. 1948 ондо Доржо Банзаровай нэрэмжэтэ багшын дээдэ һургуулиин буряад-монгол таhагай оюутан болоо. 1952 дээдэ һургуулияа дүүргээд, Ивалгын аймагай Оронгын болон Ивалгын дунда hургуулинуудта буряад хэлэ болон уран зохёол заагаа. 1954 ондо түрэл таhагайнгаа кафедрада уригдажа, ассистентээр ажаллажа эхилээ.
Тэрэ гэhэнhээ хойшо бүхы монгол туургатанай элитэ эрдэмтэн, түрэлхи буряад хэлэеэ шэнжэлэгшэ Эрхэтэ Раднаевич Раднаев ашаг үрэтэй, буянтай багшын ажал наһанайнгаа амаралтада гаратараа хэһэн.
1962 онһоо аяар 52 жэлэй хугасаа соо нэгэл газарта, Доржо Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй дээдэ һургуулида, һүүлдэнь 1995 онһоо Буряадай гүрэнэй ехэ hургуулида буряад хэлэнэй кафедрада ажаллаа. 1990 ондо буряад хэлэ бэшэгэй факультедэй байгуулгада шиидхэхы үүргэ дүүргэһэн хүн. 1990 онһоо 1996 он болотор факультедэй деканаар амжалта түгэс ажаллаа. Эрхэтэ Раднаевич буряад хэлэнэй багшанарые, эрдэмтэдые бэлдэлгын хэрэгтэ ехэхэн хубитаяа оруулһан, үүргэ ехэтэй багша байһан. Ассистентhээ, ахалагша багшаhаа эхилээд, факультедэй хүтэлбэрилэгшэ, Ород Уласай Болбосоролой академиин гэшүүн-корреспондент болотороо ургаhан гэжэ ажалайнь намтар гэршэлнэ.
Ажабайдалда дуратай хэрэгээ, уг зорилгоёо олоhон лэ хүн жаргалтай гээшэ. Эрхэтэ Раднаевич олон хүбүүд, басагадые hургажа, эрдэмэй кандидадууд болгоо. Хэдэн hурагшадынь докторой нэрэ зэргэдэ хүртөө. Нэрлэбэл, Дамнин Данжаевич Ошоров, Сергей Матвеевич Бабушкин, Сергей Дмитриевич Будаев, Елена Гармаевна Базарова, Сергей Гармаевич Ошоров, Баирма Бастуевна Лхасаранова, Донит Батуевна Базарова, Людмила Викторовна Аюшеева, Лариса Батоевна Будажапова, Светлана Байдовна Раднаева, Сономбал Цыденович Содномов, Бадмажап Баясхаланович Будаин, Елена Дагбаевна Дугаржапова, Жаргалма Цыбандоржиевна Дондокова болон бусад.
Багшымнай энхэргэн һайхан шарай хүн бүхэнэй сэдьхэлдэ үлэнхэй, хододоо зөөлэхэнөөр һанагдадаг гээшэ. Эрхэтэ Раднаевич олон жэлэй хугасаа соо бидэндэ багшалхадаа, манай сэдьхэл зүрхэндэ һайхан үрэ тарижа, ажалша бэрхэ багшанар бологты гэжэ хэлэдэгынь мүнөөшье бидэ, шабинарынь, мартанагүйбди. Багша байха гээшэ аргагүй хүндэшье, хүндэтэйшье ажал гэжэ ойлгонобди.
Мартын 14-дэ Эрхэтэ Раднаевич Раднаевай 90 жэлэй ойдо зорюулагдаһан “Буряад хэлэнэй болон тэрэниие зааха методикын хүндүүлхэй асуудалнууд” гэһэн уласай хэмжээнэй семинар түрэһэн Баян-Гол нютагайнь дунда һургуулида үнгэргэгдэхэнь. Энээнтэй дашарамдуулан, элитэ эрдэмтэнэй нэрэмжэтэ кабинет нээгдэхэ, дурасхаалай самбар тодхогдохо.
Сергей Ошоровой дурадхаһан гэрэл зураг
Сергей ОШОРОВ, педагогикын эрдэмэй кандидат, доцент
