729
Описание:Ц.-Д.Э.Доржиев
Бүгэдэ буряадуудай уласхоорондын “Алтаргана” нааданай урда Буряадаймнай урдаа хараха тушаалта, Буряад Уласай Арадай Хуралай Түрүүлэгшэ Цырен-Даши Эрдынеевич Доржиевта хандажа, нэгэ хэды асуудалнуудые табибабди.
- Цырен-Даши Эрдынеевич! “Алтаргана” нааданаймнай хоёр жэл болоод лэ үнгэргэгдэжэ байхадань, хүн зон һонёо бууража байна бэшэ гү, юун гэжэ һананат?
- Үгы даа, “Алтарганаяа” хүлеэһэн зон Буряад орондомнай олон ха юм. Булта Улаан-Үдэдөө сугларжа, уулзажа баярлахабди. Энэ ехэ нааданда аяар холын нютагуудһаа, хари гүрэнһөө айлшад бууна, хэдэн жэл уулзаа, харалсаагүй суг хамта һураһан нүхэд, түрэл гаралнуудай уулзажа байхада, хэды гоё гээшэб! “Алтаргана” наадамнай сэсэг мэтээр хагдараад, үгы болошохогүй бшуу. Буряад заншал, буряад хэлэ, соёлоо һэргээжэ, өөдэнь бодхоожо байнабди. Хэрбэеэ 1980-1990-ээд онуудта олон зоной дунда буряад хэлээр дуугархаяа эшэхээр саг байгаа һаа, харин мүнөө бүхы зон, ноёдшье буряадаараа дуугаралсадаг боложо, хаа-хаанагүй жэнхэни һайхан буряад хэлэмнай зэдэлжэ, үхи хүүгэднай буряад дуу, шүлэгөө гүйсэдхэжэ байхада, ямар гоё гээшэб? Одоо сэдьхэл хүдэлгэмэ мэдэрэл түрүүлнэ даа. Залуушуулнай буряад хэлэндээ түшэглэн, зохёохы ажалаа ябуулна, шэнэ буряад дуунууд бии болоно. Буряад арадтамнай алишье талаар хүгжэлтэдэ угаа зохид байдал ерээд байнал даа. Тиимэһээ нэгэшье буряадай ой ухаанда “Алтаргана” наадамнай иигээд лэ болишохо, дүүрэшэхэ, саашаа мартагдашаха гэһэн бодол орохо ёһогүй бшуу.
- Бүгэдэ Буряадаймнай “Алтаргана” наадан ганса соёлой талаар хүгжэлтэ үгэнэ бэшэ, мүн олон ондоо шэглэлээр нүлөөлнэ гээшэ гү?
- Тиигээл ааб даа. Мүнөө “Алтаргана” наадандаа Хитад, Монгол гүрэнүүдһээ хүн зон, олзын хэрэг эрхилэгшэд ерэнэ. Бэе бэетэеэ танилсана, нүхэд болоно, нүхэд болоходоо, суг хамта ажалаа нэгэдүүлэн урагшаа дабшажа эхилнэ бшуу. Бэе бэедээ туһалалсаха, дэмжэлсэхэ, ажал хэрэгүүдээ хүгжөөлгын асуудалнуудшье зүбшэгдэдэг ха юм даа. Тиимэһээ эдэ уулзалганууд үргэлжэлүүлэгдэжэл байг лэ даа.
- Уласхоорондын “Алтаргана” наадан гүрэнэй хэмжээнэй асуудалнуудые хари гүрэнүүдэй хоорондо шиидхэхэдэ нүлөөлнэ гээшэ гү?
- “Алтарганада” суглархадаа, бүхы Засагай газар, Арадай Хурал, Улаан-Үдэ хотын захирал - булта суг хамта ажал бүтээхын хэлсээ баталдаг гээшэ. Хото-городуудшье анда харилсаанай (побратимы) хэлсээ баталдаг. Олзын хэрэг эрхилэгшэд, хүдөө ажахынхид баһал ябалсажа, суг ажалаа үзэлсэжэ, дүй дүршэлөөрөө хубаалдадаг, ямар нэгэ хэрэгээр хэлсээ баталагдадаг. Бэе бэеынгээ ажаһуудалтай танилсаха, али нэгэ асуудал Монголдо, Хитадта, манай хүршэнэртэ хайшан гэжэ шиидхэгдэнэб гэжэ үзэгдэнэ. Теэд ганса хари гүрэнүүдшье бэшэ, Орос гүрэнэй бусад хотонуудһаа хүн зон ерэнэ, һониноо хөөрэлдэнэ, һонин мэдээсэлнүүдээрээ, дүй дүршэлөөрөө хубаалдана. “Һайн буряад ябаһанаа хөөрэхэ, муу буряад эдиһэнээ хөөрэдэг” гэжэ буряад арадай сэсэн оньһон үгэ бии ха юм. Тиигэжэ “Алтаргана” алишье талаар һайн нүлөө үгэжэ байнал даа.
- Мүнөө жэл сүлжээ холбооной аргаар аймагуудай болон хүршэ болон хари гүрэнүүдтэй харилсаха арга олдогдоод, ямар ажал ябуулаабта?
- Онон, Хэрлэн мүрэнүүдэй эрьеэр ногооной ургажа эхилхэдэ, Ленэ, Ангар мүрэнүүдэй мүльһэн хүдэлжэ эхилдэг. Иимэ холын газар дайдада манай буряад арад үдэн таранхай. Гэхэ зуура бидэниие нэгэ хэлэн, нэгэ угаймнай ёһо заншал, угсаатанаймнай соёл, байдалда нимгэн һайхан хандасамнай нэгэдүүлдэг. Хүлэг морёо шэглүүлэн, манай бүхы буряадууд Буряад һайхан орон руу шэглүүлбэ. Бидэ хүндэтэ айлшадаа угталгын бэлдэлгэ эхилхэдээ, «Алтаргана» нааданайнгаа сэргэ болгон – өөрын сахим сайт байгуулаабди. Энэ сайт соо хуушан нүхэд бэе бэетэеэ уулзаха, шэнэ нүхэд бэе бэеэ оложо, сэдьхэлээрээ амаржа, дулаахан харилсаа байгуулха. Энэ сайт соомнай элдэб һонирхолтой асуудалнууд зүбшэгдэнэ, туһатай харюунуудые олохоор юм. Зарим нэгэ бэлигтэйшүүлэй уран зохёолой ульгам харгын эхин боложо үгэхэл хаш. Тиигэжэ энэ манай “Алтаргана” сайтаар харилсажа, уулзалгануудаа улам һонирхолтой болгоел даа. Энэл аргаар “Алтарганын” нааданай харалгануудта, концерт - наадан, мүрысөөнүүдтэ орохо билет худалдажа абахаар байна.
- Һайнта даа, Цырен-Даши Эрдынеевич!
Автор: Цырегма САМПИЛОВА
