​Дуушан бүхэн нигүүлэсхы сэдьхэлтэй байха ёһотой

Буряадай залуу артистнууд нэгэдэжэ, нигүүлэсхы сэдьхэлэй тоглолтонуудые үнгэргэнэ, сугларһан мүнгэ зөөриеэ үбшэн үхибүүдтэ дамжуулна. Тус хэмжээ ябуулгануудые мэдээжэ дуушан Ринчин Дашицыренов эмхидхэнэ. 

Иимэ мэдээсэл дуулаһаар, Ринчиниие интернедээр оложо танилсабаб. Болзолдоһон сагтаа ажалдамни урихан шарайтай хүбүүн ерэжэ, хөөрэлдэжэ эхилбэбди. Тэрэнэй хэлэһэн үгэнүүд, һанал бодолнуудынь намайе ехэтэ гайхуулжа, залуушуулнай ямар бэрхэ, һайхан hанаатай хүнүүд болоо гээшэб гэжэ би баясабаб. 

Хүбүүмни харгы заагаа

Өөрөө хүбүүтэй болоһоор, һанал бодолни, ажабайдални хубилаа гэжэ Ринчин хэлэбэ. Юу хэнэбиб, юунэй түлөө ажаһуунабиб, өөрынгөө һүүлээр ямар мүр сараа үлээхэ гээшэбиб гэһэн бодолнуудта абтажа, ажабайдалаа ондоогоор ябуулжа эхилээ ха. 

- Мүнөө сагта манай буряад дуушадта бэеэ харуулха, бэеэ мэдүүлхэ, өөрыгөө суурхуулха газар үгы. Түрэ найр, ойн баярнуудай сайлалгануудта дуулаха ори ганса арга бии, - гэжэ тэрэ хөөрэбэ. 

Хубиин тоглолто эмхидхэхэ гээ hаа, Улаан-Үдын томо театрнуудай танхим арендээр абахадаа, аяар 150 мянган түхэриг түлэхэ болохош. Тоглолтоһоо олоһон мүнгэншни энээндэ хүрэхэ гү? Түрэ найрнуудта ямар артистые оло дахин дуулахыень уринаб – тэрэ тон амжалтатай, мэдээжэ болонхой гэжэ тоологдодог боложо байна бшуу.

- Юунэй түлөө тоглолто хэхэб даа, 400 хүндэ дуугаа дуулахаш, харин интернедтэ табихада, дары 8 мянгаад зон хараха аргатай, - гэжэ Ринчин һанамжална. 

Тиигэжэ ябанхаар, дуушанай бэлиг бурханай үршөөhэн хадань энээнэйнгээ ашаар олондо туһа хэхэ хэрэгтэй гэжэ тэрэ бодомжолно. Дуушад тайзан дээрэ гаража, өөрынгөө бэлиг талаан олондо харуулха, хүн зоной сэдьхэл баясуулха гэhэн үндэр үүргэтэй ха юм. 

Иимэ бодолтой Ринчин залуу дуушадые нэгэдүүлжэ, үбшэн үхибүүдые эмшэлэлгэдэ мүнгэ суглуулжа эхилээ. Оройдоол һара хахадай туршада тэдэнэр 26 тоглолтонуудые харуулаа. Долоон хоног соо хоёр – гурба дахин ябадаг байгаа. Ганса Түнхэн аймагта табан концерт табижа, сугларһан мүнгэ зөөрииень үбшэн хүбүүхэндэ үгөө бшуу.

Юрэ хараад үзэхэдэ, нигүүлэсхы сэдьхэлэй ябадалые хүн бүхэн, аймагай захиргаанууд, олзын хэрэг эрхилэгшэд дэмжэхээр лэ гэжэ һанамаар. Аймагай захиргаан, соёлой байшангууд угтажа байха, хаба шадал соогоо туһалха гэжэ хэншье hаа бодоно ёhотой. Yнэн дээрээ энэ тиимэшье бэлэн хэрэг бэшэ байшоо. Зарим нютагта ноёдһоо байха, соёлой хүдэлмэрилэгшэдшье тоглолтодо ерэнэгүй. 

- Түнхэн аймагай толгойлогшо өөрөө ерээд, маанадтай хөөрэлдөөд, энэ хэрэгтэ мүнгэ хандиблаа. Ехэ зохид байгаа. Yбшэн хүбүүндэ туһалжа байхадаа, хүн зоншье урматай, - гэжэ Ринчин хөөрэнэ. 

Ринчин Дашицыренов хүбүүнтэеэ

Бидэнэй туһалаагүй һаа, хэн туһалхаб? 

Ринчин Дашицыренов Арсалан Цыдыповтэй хамта һаяар иимэ тоглолтонуудые ондоо аймагуудта үнгэргэхэеэ бэлдэжэ байна. Арсалан хүбүүн багаһаа эрэмдэг бэетэй, ДЦП үбшэнтэй.

- Арсалан өөрөө гоёор дууладаг. Тиигэжэ хоюулаа ябажа, тоглолтонуудые эмхидхээд, сугларһан мүнгөөр Арсаланда коляска абаха түсэбтэйбди. Тэрэ хоёр гараараа түлхижэ ябуулдаг юрын тэргэтэй, теэд өөрөө ябуулжа шаданагүй, заабол хүн тэргыень түлхеэд ябадаг. Харин кнопко дараад, автомадаар ябадаг тэргэтэй болоо һаань, һайн байгаа. Гүрэн абажа үгэхэ һааб даа, теэд үгыл даа, бидэнэй туһалаагүй һаа, ондоо хэн туһалхаб, - гэжэ Ринчин тэмдэглэнэ. 

Июниин 23-да Эрхирэг һууринда тэдэ хоёр наада табиха юм. Удаань Хэжэнгэ аймагаар ябаха түсэбтэй. Өөрөө ябадаг тэргэ 200 мянган түхэриг гаранай сэнтэй. Хэрбэеэ нютаг бүхэндэ клуб соо хахад танхим харагшадай сугларбалнь, хэды концерт үнгэргэхэ болоноб? Тиимэһээ, хүндэтэ нүхэд, Ринчин Арсалан хоёрто туһалаял даа. Үбшэн зондо туһалха гэhэн үйлэ хэрэгтэ Буряад ороной залуу бэлигтэйшүүл хабаадалсана. Хүгжэмшэн Еши Дармахеев, медицинскэ колледжын оюутан Золто Жамсуев гэгшэд туһална. Эдэл хоёр Ринчинэй тон найдамтай нүхэдынь боложо, үүсхэлыень дэмжэнэ бшуу. 

Дуушанай зам

Ринчин багаһаа дуушан болохоёо хүсэдэг һэн. Тиигэжэ өөрөө хүгжэм шудалдаг байгаа. Үглөөнһөө үдэшэ болотор бүхы сагаа түсэблэдэг байгаа. Һургуулидаа эрхим һурахые оролдохо, бэе тамираа һорихо, зураг зураха. Байгаалиин бэлэглэһэн, угаараа дамжаһан бэлигээ Ринчин хүгжөөхэ гэжэ оролдодог hэн.

9-дэхи ангида һуража байхадаа, “Наранай туяа” харалгада Алагуй дуушантай танилсаа. Тиихэдэ Алагуй урда жэлдэнь энэ харалгада илажа, жюриин гэшүүн болоһон байгаа. Ринчин тэрэнэй зохёоһон “Эжын найдал” гэһэн дуу гүйсэдхэһэн юм. Энэ дуун бүгэдэндэ һайшаагдаа, Ринчин Дашицыреновэй нэрэшье суурхаа. 

Хэжэнгэ нютагтаа дунда hургуули дүүргээд, хүбүүн Зүүн Сибириин соёлой дээдэ һургуулида орожо, дуушанай харгыда гараһан юм. Үшөө нэгэдэхи шатын оюутан байхадаа, “Намайгаа бү мартаарай” гэһэн дуунай клип буулгуулаа. Тиигэжэ яhала амжалтатай, хаанашье хабаадахадаа, ходол түрүүшүлэй тоодо ябаа. 

2013 ондо Санкт-Петербургда Мосфильмын буулгаһан кинофильмнүүдэй дуунуудай харалга соносхогдожо, Ринчин “Как много девушек красивых” гэжэ дуу гүйсэдхөөд, Гран–при шанда хүртөө бэлэй. Yшөө олон хотонуудта болоһон харалгануудта хабаадажа, түрүү һууринуудые эзэлээ. 

- Би Алагуй Егоровой зохёоһон дуунуудые дууладагби. Баhа өөрөө дуу бэшэдэг болонхойб. Теэд үшөө саг ерээдүй бэшэ аал даа, мүнөө үеын эрхэ байдалда таарахагүй хүгжэм болодог хаш даа, - гэжэ Ринчин һанамжална. 

Тамиршан болохоёо хүсэдэг hэн 

Ринчин хүнгэн атлетикээр багаһаа бэеэ һоридог һэн. 800 метрэй зайда Хэжэнгэдээ түрүүлдэг, аймагаа түлөөлжэ, уласай мүрысөөнүүдтэ хабаадахадаа, нэгэтэ бэшэ шалгарhан юм. Тэрэ ехэ спорт тухай бодомжолдог hэн. Нэгэтэ Сурхарбаанай үедэ гүйжэ ябатараа, хүлөө алдажа гэшхээд, гэмэлтэhэн юм. Тиигэжэ спорт тухай хүсэлынь буруу hүрэжэ, дуушан болохо эрмэлзэлээ бэелүүлжэ эхилээ. 

Бурхан зурадаг бэлигтэй

Ринчин ехэ гоёор зураг зурадаг. Эжынь, хубсаһанай дизайнер, багадань карандаш гартань барюулха, тиигэһээр Ринчин байгаали болон хүнэй дүрсэнүүдые гайхалтай гоёор зуражархидаг болоо бэлэй. Нэгэтэ нагаса эжынгээ унтажа байхадань, тон адлиханаар зураһан юм.

- Өөрөөшье мэдэнгүй юундэб даа бурхануудые зуража эхилээ һэм. Нагаса эжымни ехэ һүзэгтэй байгаа. Тэрэнэйнгээ бурханай номуудые хараад, элдэб бурхануудай дүрсэнүүдые һажаагаад зураһаар, өөрөө зурадаг болооб, - гэжэ Ринчин хөөрэнэ. 

Нагаса эжынь зээ хүбүүнэйнгээ 5-6 –дахи ангиин болоходонь, бурхан зурахыень хоридог болобо. “Бурхан дээдын зүбшөөлгүй зуража болохогүй, буруу зураа һаа – нүгэл,” - гэдэг һэн. Теэд хүбүүхэн юундэб даа, хоргодожо, нюужа байгаад, бурхануудай дүрэнүүдые зуражал байха.

- Би багаһаа үдэр бүри һунажа мүргэдэг һэм. Эжымни 108 дахин һүгэдэн мүргэхэ ёһотой гэжэ һургаа, одоо үгыень дуулангүй байжа болохогүй, - гэжэ Ринчин энеэбхилэн хөөрэнэ.

Хүршэнэрынь бурхан зуража байһан хүбүүхэниие хараад, нагаса эжыдэнь энээнээ дасан абаашажа үзүүлыт гэжэ дурадхаһан юм. Еши Лодой Римбүүшын дасан ерээд, үглөөгүүр жээрэб татабад. Бүлынь табан зон ерэһэн байгаа. Бултанhаа гансал Ринчиндэ нэгэдэхи гэжэ бэшээтэй саарhан дайралдаа. 

- Римбүүшэ багша зурагуудыемни хаража һайшаагаад, маани уншажа, намайе дабтуулаад, бурхан зураха зүбшөөл абаба гээшэш гэһэн юм. Би Сагаан Дара Эхын зураг бэлэглээ һэм, - гэжэ тэрэ хөөрэнэ. 

Ринчинэй зураһан бурханууд Хэжэнгын субарганууд соо оруулагданхай. Һургуулияа дүүргэтэрээ тэрэ ходол бурхануудай дүрэ зуража бүтээдэг байгаа. Мүнөө жэлдээ нэгэл дахин бурхан зурадаг, тэрэнээ гэртээ үлээдэггүй, хүн зондо баридаг юм. 

Ринчин Дашицыренов олондо мэдээжэ дуушан байхаhаа гадна үшөө иимэ олон талаар бэлигтэй хүн ха юм гэжэ мэдэхэ болобобди. Мүнөө тэрэ гэр бүлэтэй, Амир гэжэ арба һаратайхан хүбүүтэй болонхой. Эсэгынгээ hанаа бодол, ажал хэрэг, ажабайдалыень эрид хубилгаhан хүбүүхэн өөрөөшье мэдэнгүй интернедтэ мэдээжэ хүн болонхой. Залуу эжы аба «Амир-хан» гэжэ нэрэтэй хүүгэдэй хубсаһа бүтээдэг хубиин үйлэдбэри байгуулха түсэбтэй. 

Ринчин Дашицыренов

Ринчин ДАШИЦЫРЕНОВЭЙ гэр бүлын альбомһоо гэрэл зурагууд абтаба