​Дууша эрын энэрхы сэдьхэл

Сентябриин 30-да Үндэһэтэнэй номой санда элитэ ехэ уран зохёолшо, ирагуу найрагша, сэтгүүлшэн Цырен-Дондок Хамаевай түрэһөөр 80 жэлэй ойдо зорюулагдаһан “Дуушанай сэдьхэл” гэһэн уран зохёолой хүгжэмтэ үдэшэ үнгэрөө. 

Бэлиг түгэлдэр Цырен-Дондок Хамаев Бэшүүрэй Шэбэртэ нютагта 1937 ондо түрэһэн юм. Доржо Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ һургуули эрхимээр дүүргээд, нютагтаа багшалаа, “Байгал” сэтгүүлдэ, “Буряад үнэн” сониндо, радио-телевиденидэ амжалтатайгаар хүдэлөө. 1970- 1980-яад онуудаар Цырен-Дондок Хамаевай зохёохы шадабаринь улам ехээр хүгжэжэ, номуудаа удаа дараалан гаргуулаа һэн. Теэд зохёохы замайнгаа хүгжэлтын эгээл оройдо гараад байтараа, Цырен-Дондок Хамаевич энэ дэлхэйһээ халин ошоо. 

Шэбэртын зургаанай Һамаёо 

Зохёохы үдэшэдэ нютагайнь зон, оюутад, һургуулиин шабинар хабаадаа. Үдэшые ирагуу найрагша, зүжэгшэн, Цырен-Дондок Хамаевай һайн нүхэр байһан Чингис Гуруев эхилжэ, нютагай багша, олониитын эдэбхитэн, ирагуу найрагша, оршуулагша Цыбигмит Дамдинжапова “Уран үгынь шэмэг” гэжэ дэлгэрэнгы мэдээсэл хээ. Үнгэрһэн хабар Цырен-Дондок Хамаевай түрэл һургуулидань 80 жэлэйнь ой үргэнөөр тэмдэглээ һэмди гэжэ Цырендондок Зандраев багша хөөрэжэ үгөө. Нютагайхидынь, сенатор Вячеслав Мархаевай туһалагша Баир Базаров, Вера абгайнь, Цырендондок Зандраев багша, Дондок Улзытуевай ахын басаган Светлана Банзаракцаева, уран зохёолшо Басаа Валера гэгшэд “Шэбэртын зургаан хүбүүд” гэжэ алдаршаһан бэлигтэй бэрхэ хүбүүд тухай һайнаар дурсажа, тэдэнэй бэлигэйнь задаран һалбархын тула оролдоһон Цырегма Намдыковна Намдыкова багшын габьяае тэмдэглээ. 

Һургуулида һуража байхадаа, Дондогойдоо сугларжа, зургаан хүбүүдэй бэе бэедээ найруулгануудаа уншажа, яажа зохёолнуудаа зүбшэдэг байһыень “Шэбэртын зургаан хүбүүд” гэжэ зүжэгөөр уран гоёор харуулжа шадаа. “Шэбэртын зургаан хүбүүдэй”, илангаяа Цырен-Дондок Хамаевай уран зохёол, зохёохы зам шэнжэлэгшэ, урда үдэрынь “Инаглал” номтоёо танилсуулга үнгэргэһэн Басаа Валера (Валерий Цыренов) Цырен-Дондок Хамаевай бага наһые дурсахадаа, һургуулида Петя гээд ябадаг һэн, нүхэдэйнгөө дунда Һамаёо гэжэ алдаршаһан юм гэжэ, нэгэ хэды ушаралта ябадалнууд тухайнь хэлэхэдээ, зохёолшо оройдоол 55 наһандаа үгышье һаа, зохёолнуудаараа мүнхэрөө гэжэ тэмдэглээ. Сугларһан шэбэртынхид Басаа Валерые “Шэбэртын зургаанай” долоодохинь болоош гэлсэбэ. 

Уран шүлэгүүд, ирагуу дуунууд 

Цырен-Дондок Хамаев прозоор ехэнхи зохёолнуудаа бэшэhэн, прозаик гэжэ мэдээжэ болоһон ааб даа. Гэбэшье тэрэнэй зохёолнуудай хэлэн айхабтар ирагуу, мүрнүүдынь шүлэгэйхидэл урдажа байдаг. 

Шэбэртын һургуулиин бэлигтэй хүүгэд “Сагаан сэдьхэл...” гэжэ нэрэтэй уран зохёолой-хүгжэмтэ найруулга бэлдэжэ, сугларагшадай һонорто дурадхаа. Цырен-Дондок Хамаевай ирагуу шүлэгүүдые, дуунуудые тэдэ зэдэлүүлжэ, нютагайнгаа алдарта зохёолшын уран зохёолые һайнаар мэдэхэһээ гадна, сэдьхэлдээ шэнгээжэ, уранаар гүйсэдхэдэг байһанаа харуулаа. Буряадай ехэ hургуулиин аспирант Александр Дамбаев “Аянай шубуудые” уянгатуулаа, оюутан Базар-Гуро Баиров “Дууша нүхэдни” гэжэ шүлэг уран гоёор уншаа. Мэдээжэ дуушан Дарима Цырендондопова дуушанай зам энэл дуугаар эхилээ һэмби гэжэ “Сэсэгшүү” гэhэн нэрэтэй дуу гунхажа, задаржа байһан сэсэг хатаран һагад харуулан байжа, ирагуу гоёор гүйсэдхөө. 

«Шэбэртын зургаан» найруулгаһаа

Шэбэртын һурагшад бэлигээ харуулна

Борис Балдановай гэрэл зурагууд