​Хартаабхын фестиваль-2017

Сэлэнгэ аймагай Харганаа нютагта хартаабхын фестиваль үргэн дэлисэтэйгээр боложо үнгэрбэ. Ушар юуб гэхэдэ, Хойто-Америкэһээ гарбалтай энэ ургамал яруу найрагша Даша Дамбаевай нютагай саг агаарай шэнжэ болон газар дайдада угаа зохидхоноор таараа. Буряад Уласай ажаһуугшадай: «Хартаабхамнай энэ жэлдэ жэжэ байба, багаар ургаба», - гэжэ уруу-дуруу ябахадань, харганаархин хартаабхаяа абадаг лэ хэм соогоо хуряагаа. Шара, улаан хартаабхаяа дэлгүүртэ гаргажа, ажана түбшэн ажабайдалай бата үндэһэ тэдэ зохёонод. Һанаад үзыт даа, 70 мэшээг хартаабха хуряахын тула харганаархин хабартаа оройдоол 7 мэшээг һуулгадаг байна.

Хартаабхаһаа хүндэтэй эдеэ Харганаа нютагтаа үдэр дунда түүдэгшье табижа байжа бэдэрээд – олохогүйт. Эгээл тиимэл хадань гурбан жэлэй саана амтан хартаабхадаа Харганын залуушуул иимэ хүшөө тодхобол даа. Хүрзэ үргэлһэн омог дорюун хартаабхадаа зорюулжа тусгаар фестиваль тэдэнэр үндэһэлэн байгуулба. Тиин һүүлэй хоёр жэлэй туршада энэ хэмжээ ябуулга олон зоной хабаадалгатайгаар, хошон зугаатайгаар, омог дорюунаар үнгэрнэ. Уран гартай эхэнэрнүүд дайралдаһан зүйлнүүдээр хубсаһа оёжо, гоёлой урилдаанда хабаадана. Эдеэ буйлуулхадаа шадамарнуудынь хартаабхаар шанаһан, шараһан, хайраһан – хургаа таһа хазама амтатай эдеэ бэлдээд, жюриин гэшүүдтэ амталуулна.

- Хартаабхаһаа хэхэ эдеэн гээшэ ехэ олон юм ааб дээ. Гарайнгаа хургануудые нугалан тоолоод орхихогүйш. Янза бүриин эдеэ хоол хартаабхаар буйлуулжа болоно. Эгээ амтатайнь юун бэ гэхэдэ, манай Харганаада хартаабхын бууза хэдэг. Хартаабхын бууза хэжэ мүнөө арад зоноо хүндэлһэн байнабди. Ерэһэн айлшаднайшье ама хүрөө, - гэжэ Сэлэнгэ аймагай ТОСуудай тон эрхим гээд тодоруулагдаһан «Перспектива» гэжэ ТОСой түрүүлэгшэ Елена Бальжиева тайлбарилба.

Залхуу буряадууднай хамаг муугаа ган жэлдэ тоходог заншалтай гүб даа. Харин Харганаа нютагта залхуу нэгэшье хүн байдаггүй. Хара үглөөнһөө, һүниин харанхы болотор тэдэ нюргаа тэниилгэнгүй ажаллаһанайхии баян ургаса хуряана.

- Мүнөө Харганаагай 40 ТОС өөрынгөө хартаабха хүн зондо харуулжа, аяар арба гаран янзын эдихэ юумэ ганса хартаабхаар бэлдэбэ. Жюри дүн гаргаха ёһотой. Ямар ТОСынь бусадһаа эрхим байба гэжэ элирхэ. Тэдэмнай ганса хартаабка харуулна бэшэ, гоё гэгшын концерт бэлдээд харуулжа байна,-гэжэ Сэлэнгэ аймагай захиргаанай даргын уялгануудые гүйсэдхэгшэ Станислав Гармаев хөөрэбэ.

Мүн баһа баян ургасын иимэ үшөө нэгэ нюуса бии. Зүблэлтэ засагай туйлалта хартаабхын пооли уһалдаг ханаабуудаа һанаамгай харганаархин түүхын зөөри болгоогүй.Тэрэнэйнь ашаар хадын орьёлһоо уһан уруудажа, Харганаагай долоон гудамжада ажаһуудаг хамаг айлнуудай хартаабха, огород зада уһална.

- Совет гүрэнэйнгөө байгуулһан уһалууриин ханаабуудаар тариһан хартаабхаяа уһалжа байнабди. Огородой эдеэ хоол Харганаадамнай ото һайн ургадаг. Тэрэнээ наймаанда гаргажа, үхи хүбүүдээ һургуули һудартань ябуулнабди. Хартаабхынгаа ашаар Харганаамнай жэлһээ жэлдэ ургажа, дээшээ бодожо байна гээшэ. Эндэмнай адагынь зургаан янзын түмһэн ургадаг. Тон һайнииень дурдаха болоо һаа, би «Розальда» гэжэ сорт нэрлэхэ байнаб. Газааһаань харахада улаан үнгэтэй аад, дотороо шара угаа амтатай хартаабха юм,- гэжэ Харганаа нютагай ажаһуугша Ринчин Чимитов һанамжаараа хубаалдаба.

Хэжэнгэ аймагай Могсохон нютагһаа гарбалтай Ринчин Чимитов Харганаагай хүрьгэн юм. Арбан жэлэй саана тэрэ ехэнхи буряадуудтал адляар Улаан-Үдэ хотодоо хүсэд түбхинөөд байгаа. Нэгэтэ намар тэрэ хартаабха хуряахаяа ерээд, баян ургасатайень нюдэлөөд, иишэ нютагжаа. Иимэл даа Харгаанаагай хартаабхын бодото хүсэн.

Авторай гэрэл зурагууд.