Ударидажа ябаһан үйлэдбэритэеэ Дмитрий Киреев танилсуулна
Барай дабааниие гаталхатай сасуу Гунга Чимитовэй “Тоонто нютаг” һанагдаад, сэдьхэл жэгнэһэн мэдэрэл түрэдэг. Түрэһэн нютагаа хүрэжэ ябаһанай тэмдэг – зүрхэн шангаар сохилоод, “түг-түг” гэхэнь хажуудам һууһан Оксанадашье дуулдаһан шэнги...
Мухар-Шэбэрэй түб һуурин хүрөөдүй ябахада, Түгнын нэмжэгэр тала альган дээрэ мэтэ харагдаадхидаг. Арайл энэ удаа хура бороотой байжа, жолоогоол баряад, харгы руугаал гэтэн ябагдаал даа. Тиибэшье хүсэһэн газартаа хүрэшэбэл, сэтгүүлшэнэй ажал байгаалииин уларилһаа балай дулдыдадаггүйнь эли. Хүнтэйл харилсажа шададаг һаа, “хилээмэеэ” хэзээдэшье олохотой байха.
Мария Богомазова
Нютагтаа ажалаа хээд лэ, тэрэнээ үлүү ехээр уладта мэдүүлдэггүй юрын лэ хүнүүдтэй хөөрэлдөө хэхэ гэһэн гол зорилгомнай байгаа. Гэбэшье тиимэ хүнүүд юу бэеэ бэлээр мэдүүлбэ гээшэб? Аймагай засаг даргын орлогшо Мария Богомазова нилээд удаан уладые бэдэрээ... Иишэ тиишэнь хонходоодшье туршаа. Түгнэ дээрэ перепелинэй үндэгэ наймаалдаг, хилээмэнэй пекарни нээнхэй Дмитрий Иванов ажаһуудаг, Заганда - Евгений Иванов гэжэ һонин фермер бии, аймагай сонин олон жэлдэ ударидаһан Николай Паламошнов, тиихэдэ эгээл иимэ нэрэ обогтой уран зохёолшоншье байха. Шаралдайда - Николай Ананин, Кравцов гэгшэд ажахынуудаа амжалтатайгаар баридаг, Мухар-Шэбэртэ газар дээгүүр “мүлхижэ” ургаһан алимтай Геннадий Макареев, үзэсхэлэнтэ сэсэрлигтэй Сафонов, эхэ байгаалияа харуулһан эгээлэй бэшэ гэрэл зурагуудые буулгадаг зүгышэн Махмуд Зарипов байна... Тиихэдэ Нэмэлтэ һуралсалай түбэй дэргэдэ “Браво” гэжэ клубта наһанайнгаа амаралтада гараһан эхэнэрнүүд һанаанда орошогүй юумэнүүдые гараараа хэнэ... Эдэ зомнай олон үгэгүй, һайрхуу, һаахаруу бэшэнь ойлгосотой. Бидэ иимэ гээшэбди гэжэ үбсүүгээ тоншожо, “бахын” шэнээн юумые “баахалдайн” зэргэ болгон, пиар хэжэ, дэбэргэжэ ябадаг улад бэшэ. Нютаг дээрээ өөрынгөө ажал хээд лэ, арга боломжоороо ажабайдалаа байгуулан һуунал даа. Эдэнтэй бэшэшье һаа, харин ондоо зонтой харилсажа олоһон юумээ та олондоо дурадхахамни.
Хүсөөтэдэ – соёлой ордон
Мухар-Шэбэр аймагай эдэй засагай талаар засаг даргын орлогшо Мария Богомазова:
- Олоной хүсөөр бодхоогдоһон аад, түгэсхэгдэнгүй үлэшэһэн соёлой байшан барилгада уласай мүнгэн һанһаа 19,5 сая түхэриг һомологдонхой. Энэ мүнгэн аймаг руу хүрэнхэй. Тиимэһээ мүнөө дээрээ эмхидхэлэй ажал ябуулагдажа байна, барилгашад элирхэ болоо. Байгша ондо соёлой шэнэ байшан нээлгын ёһололдоо заатагүй урихабди!
Шэмээшэгүүдэй эдеэн – шэмэтэй
Пеэшэн дээрэ хайраһан лепёошходо зөөхэй түрхижэ эдеэд, бүхэли үдэрөө садхалан наадагша бэлэйбди. Шэмээшэгүүдтэй зэргэлжэ түбхинэһэн сэлеэндэ өөдөө болоһон хадаа хилээмэн, бүүльбэ (хартаабха) гээшые бүдүүн хоол гэжэ тоолодогни ойлгосотой. Буряад хадаа мяхаяа эдингүй юу байхабши даа!
Нютагай заншал
Пеэшэнһээ гаргаһаар халуун зандаа байһан хилээмэн ямар амтатайб. Хангалтама һайхан үнэрыень үе наһандаа мартахаар бэшэ. Шэмээшэгүүдэй маягаар бариһан пеэшэн дотороо хилээмэеэ болгоожол байгдаа ааб даа, Мухар-Шэбэрэй буряад һууринуудта. Мүнөөшье минии аба эжы хоёр Улаан-Үдын дэргэдэ байрланхайшье һаа, хилээмэеэ пеэшэндээ болгоожо эдидэг заншалаа алдаагүй.
Эгээл иимэ заншал баримталһан Буркоопсоюзай бүридэлэй Мухар- Шэбэрэй таһаг 2015 оной декабрь һараһаа аймагай түб тосхон дээрэ нээгдээ бэлэй. Гурбахан жэлэй туршада нютагай зоной дура гүйсэд дүүрэнээр буляажа шадаа.
Һуража гараһан мэргэжэлээрээ бухгалтершье һаа, олохон жэлдэ талханай эдеэ буйлуулгада хүдэлжэ, дүршэл ехэтэй болоһон Татьяна Бобкова энэ пекарниин байгуулагдаһан сагһаа ажаллана. “Буркоопсоюзай” оньһон түхеэрэлгэнүүдынь дээдын шанарай. Тиимэһээ хүдэлхэдэ бэлэн. Гэбэшье ажалдаа бүхыгөөрөө орожо хүдэлөөгүй һаа, дүн байхагүй. Хилээмэн бүхэндөө һайнаар хандаха хэрэгтэй. Амитай шэнгил, һайхан үгэ ойлгодог лэ гээд, Татьяна Геннадьевна энеэбхилнэ.
Татьяна Бобкова
Һарын туршада эндэ 9 тонно талханай эдеэ буйлуулагдана. Бүришье ехые буйлуулхаар шадалтай болонхой. 1-дэхи, 2-дохи сортын хилээмэ, батон, булошха гэхэ мэтые болгоогоод, Мухар-Шэбэр тосхон соогуураа тараана. Хододоо худалдан абажа байдаг зон бии. Тиимэһээ буйлуулха хэмжээгээ уридшалан тоолоодхидог юм байна.
- Һаяхана болоһон халуун хилээмэ нютагай зон худалдан абадаг болонхой. Эмхи зургаанууд руу абаашаад худалдахадамнай, шууд тарашанал даа, - гэжэ Буркоопсоюзай Мухар-Шэбэрэй таһагые ударидагша Дмитрий Киреев омогорхол дүүрэнээр тэмдэглэнэ.
Тиихэдэ Мухар-Шэбэр дээрэ “Кооператор” гэжэ дэлгүүр нээгдэнхэй. Тэрээн руу улад дуратайгаар харгылдаг юм.
Гадна Хүһөөтэ, Шаралдай, Хара-Шэбэр, Хонхоло, Мяхуусха, Галтай гэһэн һууринууд руу абаашагдана.
Тиибэшье Мяхуусхада, Эрдэмдэ, Хонхолодо, Заганда, Сагаан-Нуурта баһал өөрын пекарнинууд бии. Нютагай зон барандаа һайн шанартай хилээмэ эдидэг заншалтай бшуу.
Мяха, мяха эдихэм!
Шара-Голдо хонишоной гүүртэдэ үндыһэн хадаа мяханай үнэ сэн багаһаа мэдэхэб. Угсаата арадай уг шуһанай мэдэрэмжэ юм гү, мяхаал эдижэ, шадал тэнхээ орогдодог. Өөхэтэй тарган мяхан бүри амтатай! Мүнөө турахын тулада өөхэгүй мяха олонхи зон шэлэнэ. Теэд тарган үхэрэй, хониной, гахайн мяхан – шэрээгэй шэмэг бшуу. Айлшанай орожо ерэхэдэ, туранхай хониной мяхаар хүндэлбэлнай, ядашоо, зобошоо гэнэ ааб даа...
Буркоопсоюзай Мухар-Шэбэрэй таһагта үнгэрһэн жэлэй октябрь һарада мяханай эдеэ буйлуулжа эхилээ бэлэй. Мүнөө нэгэ хоногой туршада 100-200 килограмм тухай мяхаар бууза, пельмээн хээд наймаална. Тиихэдээ ямаршье мэхэ гохо гарган, тахяанай мяха, соя гэхэ мэтын мүнөө дээрээ ехэ дэлгэрэнги холисол нэмээнэгүй.
“Совково үе сагай колбаса һануулна, танай буйлуулһан эдеэн”, - гээд, амтыень ойлгоһон олонхи зон тэмдэглэдэг байна.
Нээгдэһэн сагһаань мяханай цехтэ хүдэлжэ байһан Людмила Гостева Яруунын Нарһатада тусхай һуралсал гараад ерээ. Новосибирскһаа болон Улаан-Үдэһөө мэргэжэлтэд ошожо, баһал һургаа һааб даа. Тиибэшье хүдэлхэдөөл шадабари бии болоно гээд, тэмдэглэхэ байна. Оромыень олоод, оньһон түхеэрэлгэнүүдтээ дадагдана гэжэ ойлгуулба.
Людмила Гостева, Вера Фоменко
Нютагаархинаа амтатай хоолоор хангажа байһан Татьяна Бобкова, Людмила Путинцева, Людмила Гостева, Вера Фоменко гэгшэдые Дмитрий Киреев даргань онсолон тэмдэглээ бэлэй. Эдэ зондо нютагай улад баһал баяраа мэдүүлхэ байна.
Авторай гэрэл зурагууд