​«Оюуна» сэсэрлигэй дүй дүршэл

Һуралсалай һалбариин шиидхэгдээгүй асуудалну­уд Байгалай болбосоролой хуралдаанда хэлсэг­дэбэ. Тэдэнэй тоодо һургуулиин наһа гүйсөөгүй хүүгэдые болбосоруулгын болон хүмүүжүүлгын талаар олон тоото бэрхэшээлнүүдые нэрлэмээр.

Хуралдаанай үедэ бэрхэ­шээлтэ асуудалнуудые хэл­сэхын урдахана хабаадагшад Улаан-Үдэ хотын, Сэлэнгэ болон Хэжэнгэ аймагуудай һуралсалай гуламтануудаар ябажа танилсаа. Тэдэнэй нэ­гэн хадаа 86-дахи “Оюуна” гэһэн хүүгэдэй сэсэрлиг бо­лоно бшуу.

Номин хүхэ хадагаар, са­гаан эдеэнэй дээжээр, буряад аялгата һайхан үгэнүүдээр, уянгата дуу, хүгжэмөөр хүндэтэ айлшадые эндэ угтан абаа.

“Оюуна” гэһэг сэсэрлигтэ багашуул тон ехэ һуралсал абана гэжэ айлшад абаһаар лэ ойлгоо. Юуб гэхэдэ, сэ­сэрлигэй бүхы ажалай һалбаринуудтай танилсаа. “Омо­ли загаһа абарая!”, “Байгалай элһээр гар бэлэгүүдые бэл­дэлгэ”, “Байгал шадархи ой соогуур аяншалга” гэхэ мэ­тын шэглэлээр хүмүүжүүлгэ-һуралсалай ажал ябуулаг­дана. Мүн тиихэдэ харгын аюулгүйе сахилгын дүрим эндэ заагдана.

Хүндэтэ айлшадай олонхинь хүүгэдэй сэсэрлигүүдые ударидагшад байгаа. Тиимэһээ тэдэ “Ою­унын” хүмүүжүүлэгшэдэй һургаал доро хүдэлжэ, өөһэдөө багашуул болошоо гэхэдэ, алдуу болохогүй гэжэ һанагдана. Үшөө тиихэдэ Буряадай мэдээжэ уран зу­рааша Зоригто Доржиевай ударидалга доро буряад ёо­хор хатарай хубсаһа багахан саарһан дээрэ хайшалаад, тэ­дээниие элдэб үнгын шэрэ­эр шэрдүүлээ. Хүндэтэ айл­шад хүхуютэйгээр энээниие бүтээгээ.

Зунай хүмүүжүүлгэ

Бүхы хүмүүжүүлгын бо­лон һуралсалай ажал бэе дээрээ үзэһэн айлшадые олон юумэн гайхуулаа. Нэн түрүүн, зунай үедэ сэсэрлиг­тэ олон үхибүүдэй ябалга һонирхол татаа.

– Зунай сагта манай хүүгэдые гэртэхин амарал­тада абаад ябашана. Тиихэ­дэнь бидэ сэсэрлигэйнгээ хажуугаар оршодог гэр бай­рануудай хүбүүд, басагадые зунай халаанда суглуулжа хүмүүжүүлнэбди. 25-30 хүн үдэр бүри маанадта ерэнэ. Улаан-Үдэдэ хэдэн гулам­танууд иимэ ажал ябуулна, - гэжэ “Оюуна” сэсэрлигэй захирал Туяна Доржиева айлшадта мэдүүлээ.

Амарай можын Бла­говещенск хотодо 3-7 наһанай үхибүүдэй дун­да сэсэрлигүүдтэ ээлжээн үнинэй үгы. Мүн 3 наһа хүрэтэр үхибүүд зундаа юу хэ­хэб гэһэн асуудал гараадхи­на.

– Зунай халаанда үхибүүдые суглуулаад байха­датнай һонирхолтой байна. Бидэшье танай дүршэл хэрэглэхэ аргатайбди. Юуб гэхэдэ, манай хотодо 3 наһа хүрөөдүй үхибүүдэй тоо олошорно. Тиимэһээ иигэ­жэ багашуулые суглуулбал­най, һайн гэжэ һанагдана, - гэжэ Благовещенск хо­тын һуралсалай таһагай хүтэлбэрилэгшэ Элина По­целуева мэдүүлнэ.

Хүүгэдэй сэсэрлигтэ ээл­жээнэй бэрхэшээл манай хүршэ Монголдо дайралда­на. Монгол Уласай Ехэ Ху­ралай гэшүүн Санжижавай хэлэһээр, хүдөөдэ энэ асуу­дал шухалаар табигдана.

Малшаднай тала дайда­ар ябажа ажаһуудаг, нүүдэл ажабайдалтай. Тэдэнэй гэр бүхэнэй хажууда сэсэрлиг бариха арга байхагүй. Мүн аймагуудай болон сомонуу­дай түбтэ бүхы багашуулые суглуулжа шаданагүйбди. Тиимэһээ зарим ушарта сэсэрлигүүдтээ зунай ха­лаанда нүүдэл талмайну­удые нээнэбди. Малшадай үхибүүд дуратайгаар тэндэ сагаа үнгэргэнэ, - гэжэ Сан­жижав хөөрэнэ.

Монголдо 80 гаран про­цент хотын гү, али айма­гуудай түбэй ажаһуугшад юм. Сэсэрлигүүдые бари­ха талаар ажал ябуулагда­башье, энэ хэрэгэй захада гаранагүйбди. Иигэжэ Сан­жижав голхорно.

Байгаалиин харууһан доро

“Байгалай ой” гэһэн гар­шаг доро тусхай талмай “Оюуна” сэсэрлигэй газаа түбхинэнхэй. Энэ ажал үшөө 2007 ондо бүтээгдэжэ эхилээ. “Байгалай хүүгэд” гэһэн түсэл гүрэнэй тэдхэм­жэдэ хүртэжэ, түрүүшын модохонууд һуулгагдаа. Түрэлхидтэеэ хамта энэ хэрэгтэ өөһэдөө багашу­ул хабаадалсаа. Мүнөө бо­лотор модод олошоржо, бүгэдэниие баярлуулна. Сэ­сэрлигэй хүмүүжүүлэгшэд үхибүүдые аяншалга хэжэ, эхэ байгаалитай танилсуул­на.

– Танай талмай дээрэхи ой модод намай ехэтэ гай­хуулаа. Нэн түрүүн, сэсэр­лигые гоёожо байна гэжэ һанааб. Хүмүүжүүлгэдэ бо­лон һуралсалда энэ хэрэг ехэ хэрэгтэй, хэрэглэмжэтэй. Байгаалиин ашаар танай үхибүүд ехэ эрдэм мэдэсэ абана, хүн зонтойшье харил­сахадаа ондоо болоно, - гэжэ Эрхүү можын Братск хотын сэсэрлигэй хүтэлбэрилэгшэ Юлия Борисова тэмдэглэнэ.

Эрхүү можын Ангарск хотын хүүгэдэй сэсэрлигэй хүтэлбэрилэгшэ Елена Ру­мянцевагай хэлэһээр, Буря­адай бүхы гуламтануудта, илангаяа “Оюуна” сэсэрлиг­тэ Эхэ орондоо дуратайгаар хүмүүжүүлхын талаар ажал үндэр хэмжээндэ табигдан­хай.

Сэсэрлигүүд ажалнуудаа нэгэдүүлнэ

Сэсэрлигүүдэй ажал яма­раар мүнөө сагта харюуса­маар табихаб гэһэн асуудал гараадхина. Һүүлэй үедэ ур­гажа ябаа эдир халаан ондоо хараа бодолтой болонхой. Тиимэһээ тэдэниие яагаад һонирхуулхаб? Тоб байса харюу хуралдаанда табигшад үгэжэ шадабагүй. Олон тоо­то һанамжанууд сооһоо эгэ­эл таатай ажал олохо гээшэ тиимэшье бэлэн хэрэг бэшэ.

Улаан-Үдэ хотодо сэсэр- лигүүд хоорондоо холбоо­тойгоор һуралсалаа ябуулжа эхилээ. “Алые паруса”, “Да­шенька”, “Красная шапочка”, “Зорька”, “Сибирячок”, “Хру­сталик” болон “Радуга” гэһэн сэсэрлигүүд иимэ маягаар хүдэлжэ эхилээ. Москва хо­тын болон бусад можо хиза­арнуудай айлшад энэ ажал тухай дуулабашье, өөһэдөө хэрэглэжэ үзөөгүй байгаа. Тиимэһээ тэдэ ехэ анхарал­тайгаар дүй дүршэлтэйнь танилсаа.

Дээдэ нэрлэгдэһэн хүүгэдэй сэсэрлигэй хүбүүд, ба­сагад айлшадай урда һонирхолтой зүжэг наада харуулаа. Энэ хадаа булта эблэржэ, нүхэсэжэ, нэгэ хэ­рэг бүтээхэ талаар ажал яа­гаад хэгдэнэб гэжэ харуулаг­даа гэхэдэ, алдуу болохогүй.

Улаан-Үдэ хотын захирга­анай эрдэм һуралсалай хоро­оной таһагые даагша Эрже­на Будаевагай тэмдэглэһээр, һургуулида ошоогүй үхибүүдые хүмүүжүүлгэ ба һуралсал һүүлэй үедэ шэнэ шатада гаража ябана.

Мүнөө үедэ олоной эрилтэ хангаха хэрэгтэй. Юуб гэхэдэ, хүүгэдэй, тэдэ­нэй түрэлхидэй хүсэлынь үдэр бүри хубилна. Ти­ихэдэнь бидэ багшанар, хүмүүжүүлэгшэд хуушаараа хүдэлхэ аргагүйбди. Арга шадалаа элсүүлэн, эбээрээ хэлсээд хүдэлхэ шухала, - гэжэ Эржена Будаева тэмдэ­глэнэ.

Үнэхөөрөө, сетевэй ар­гаар һуралсалаа ябуул­даг сэсэрлигүүдые анха түрүүшынхиеэ харабаб. Энэ ехэ һонирхолтой бай­на. Саашадань энээниие бүри үндэр хэмжээндэ гар­габал, бүхы Ород гүрэнэй сэсэрлигүүд хэрэглэхэ ар­гатай, - гэжэ Москва хотын “Эврика” гэһэн һуралсалай дээдэ һургуулиин захиралай орлогшо Наталья Шадрина хэлэнэ.

Хуралдаанай үедэ үшөө олон һонирхолтой, олоной зүрхэ сэдьхэлдэ таарама һанамжанууд дурадхагдаа. Тэдэ нэгэдүүлэгдэжэ, бул­танда туһатай хуули гү, али тогтоол боложо гараад, удангүй бэелүүлэгдэхэ арга­тай.

Борис БАЛДАНОВАЙ гэрэл зурагууд