​​Соёл гэгээрэл – гол зэбсэг

Тоонто нютагтаа Аяна басагантаяа

Абхан Харгана омогой Шойдогой Цырендашын Батын Рэгзэма хоёрой гэр бүлэдэ 1951 ондо Цын­жидма басаган табадахи үри боложо түрэһэн юм. Тиигэжэл одхон басаган нютаг дээрээ абынгаа нэрэ нэрлүүлхэ заяатай байгаал даа.

Согто-Хангилайнгаа дунда һургуулида һуража байхадань, ород хэлэнэй багша сэбэр һайхан Сэн­дэма Дугаровна ходол жэ­шээ боложо үгэдэг һэн. Тиимэһээл Цынжидма ба­сагахан багшадаал адли багша болохо хүсэлтэй Шэтын багшын дээдэ һургуулида ород хэлэ бэшэгэй таһагта ороһон юм. Гурба­дахи жэлээ һуража байта­раа, сэдьхэлэйнь оёорһоо соёлой хүдэлмэришэн болохо хүсэлынь илажа, дээдэ һургуулияа орхижо, Улаан-Үдэ руу ерэбэ. Соёл гэгээрэлэй училищида оро­жо, эрхим сэгнэлтэтэйгээр дүүргэжэ, түрэл Ага нюта­гаа бусаһан.

Ага аймагай Хүнхэр ню­тагта залуу мэргэжэлтэн ажалайнгаа харгы эхилһэн намтартай. Хэды залуу бай­башье, соёлой байшангай захиралаар томилогдоһон. Хүдөө нютагта соёлой ажал урагшатай, ядамаргүй ябуулһаар, 1980 онһоо түрэл Согто-Хангил нютагаа бусаа, түрэһэн эжыньшье харууһанда хэрэгтэй болоо. Тэрэ гэһээр түрэл нютаг­таа 30 гаран жэлдэ соёлой ажал ябуулаа, 25 жэлдэ Со­ёлой байшанай захиралаар хүдэлөө. Эдэ жэлнүүдэй хо­орондо гэр бүлынгөө шал­тагаар автоклубые даагша­ар ажаллаа.

Тэрэ үедэ телевизор, интернет байха бэшэ, хүдөө нютагай бүхы “онгоошхонь” соёлой байшан байгаа. Соёлой байшан үглөөнһөө үдэшын 10 саг болотор заабол нээлтэтэй байха. Залуушуулда хатар, наһатайшуулда элдэб на­адануудые, бүһэтэйшүүл бильярд наадаха, үхибүүд элдэб кружогуудта ябаха.

- Минии һанахада, мүнөө үеын соёлой ажал тад ондоо болоһон. Аймагай, тойрогой эмхидхэһэн харалгануудта ошожо түсэбөөрөө хабаада­ад лэ, тон клуб дотор ажал үсөөн болонхой. Хамтын ажалшье үгы шахуу, бай­дал тад ондоо болоо ха юм, - гэжэ Цынжидма Цыренда­шиева тэмдэглэнэ.

Бэлигтэйшүүлтэй суг ажаллаһандаа жаргалтайб

Ганса хүн соёлой ажал ябуулаа үгы аабза. Иимэ ажал олоной хүсөөр лэ бүтэдэг ха юм. Соёлой бай­шаниие дааха үедөө хэдэн бэлигтэй хүнүүдтэй суг хам­та эбтэй эетэй ажаллаһанаа дурсана.

- Минии ажалай харгы­да ямар бэлигтэй зон уша­раа гээшэб даа. Нэн түрүүн Бадмажаб Батомункуевые тэмдэглэхэм. “Алтан гургал­дай” гэжэ суурхаһан дуушан. Валитов Роман Гаврилович тон бэлигтэй, дуулаха, ба­яан дээрэ наадаха, зураха - шадахагүй юумэн үгы һааб даа, - гэжэ соёлой ажалшан хөөрөөгөө үргэлжэлүүлнэ.

Суг хүдэлһэн зоноо бул­тыень дулааханаар дурсана. Хамта олон жэлэй туршада ээм түшэн ажаллаһан Шой­докова Баирма Базаргуруев­на тухай баһал хөөрэнэ.

Цынжидма Шойдоковна олон жэлэй туршада Согто-Хангил тоонтотой, Агын мэдээжэ хүгжэмшэн Ольга Тангатоватай суг ажаллаа. Тэдэнэй байгуулһан “Тэр­шээхэн унаган” ансамбль ганса Агадаа бэшэ, мүн дэлхэй дүүрэн суурхаһан габьяатай. Ольга Тангато­ва хүгжэм зохёохо бэлиг­тэй, үгэнүүдыеньшье өөрөө зохёохо, элдэб хүгжэмтэ зэмсэгүүд дээрэ наададаг, һайхан даруу зантай, һаруул сэлмэг сэдьхэлтэй хүн бэ­лэй. Арайл эртэ - дүшөөдхэн наһандаа алтан дэлхэйһээ халин ошоол даа. Энэнь лэ харамтай. Хэды ехэ хүгжэм, дуу үшөө зохёохо һэм. Хэды олон амжалтануудые туйла­ха байгааб.

- “Ургы” гэһэн вокальна бүлэг байгуулаад, нютагу­удай ойн баярнуудта Оли­ингоо зохёоһон дуунуудые зорюулан, гастрольнуудта гарадаг бэлэйбди, - гэжэ со­ёлой ажалшан дурсана.

Хүгжэм урлагай һургуули даажа абаа

2012 ондо Цынжид­ма Шойдоковнае Согто-Хангилайнгаа хүгжэмэй һургуулиин захирал бо­лохыень дээдын зургаан гуйһан юм. Тэрэ гэһээр 6 жэл шахуу эндэ ажаллана. Гэхэ зуура эндэ туйлаһан амжалтануудыень тооломо­ор бэшэ олон.

1967 ондо Буряадай мэ­дээжэ хүгжэмшэн Юрий Ирдынеевые колхоз урижа асараад, хүгжэмэй һургуули нээһэн юм. Тэндэ эгээл түрүүшын бэлигтэй 18 үхибүүд шанга шалгалта даба­жа, дуу хүгжэмэй оньһондо һуража, бэлиг шадабарияа мүлижэ эхилээ һэн.

Эгээл түрүүн һуража эхилһэн хүүгэд мүнөө саг­та Буряадаймнай мэдээжэ соёлшод, хүгжэмшэд болонхой. Урагшаа һанаатай хамтын ажа­лай хүтэлбэрилэгшэдэй бодомжолһон ухаатай үйлэ хэрэгээр хүдөөгэй хүүгэд соёлоор гэгээрүүлэгдэжэ, энээхэн соёлой уурхайһаа дэгжэн, ехын харгы руу даб­шанад.

Булта соёлшод болохошье бэшэ һаань...

Мүнөө энэ һургуулида 20-ёод үхибүүд ябана. Хаа-хаанагүй хүдөө һургуулинуудта һурагшад үсөөрөө гэһэн тоо баримта мэдээжэ. Анхан һургуулида 700-500-гаад һурагшадай байхада, тон бэлигтэй үхибүүдые шалгажа, шадабарииень элирүүлжэ, шүүжэ абадаг байгаа. Харин мүнөө.

- Одоо мүнөө ямаршье арга боломжотой үхибүүдээ ерэхэдэ, бултандань баяр­тай байдагбди. Агуу бэ­лигтэй хүгжэмшэн болохо бэшэшье һаань, нэмэлтэ һуралсал олгуулхада һайн ха юм. Саашадаа ямар нэгэ мэргэжэл шэлэбэшье, дуу дуулажа, хатаржа, зуража шадаха бэлигынь хэрэгтэйл болохо бшуу, - гэжэ багша тэмдэглэнэ.

Һурагшад соло асардаг

Цынжидма Цырендашиева шаби Дулма Сунраповатай

Хүгжэмэй энэ һургуули дүүргэһэн мүнөө үеын ар­тистнар гэхэдэ, эстрадын одото дуушан Дулма Сунра­пова болоно. Бага ябахадаа, эндэхи багшанарай, илан­гаяа абынгаа эгэшэ Ольга Тангатовагай одоол най­дал, омогорхол бэлэй. “Бай­гал” театрай гол хатаршан Даба Дашинорбоев баһал энэ һуралсалай гулам­тын шаби гээшэ. Буряадай драмын мэдээжэ боложо ябаһан артист Зоригто Цы­бендоржиев баһал эндэһээ далижан гараа. Эдэ булта “Тэршээхэн унаган” ансам­блиин хүмүүжэмэлнүүд гээшэ. Ирагуу һайхан хо­олойгоороо “Алтаргана” ехэ нааданда арад зоноо гайхуулһан Аягма Дамди­нова Улаан-Үдын хүгжэмэй һургуули дүүргээд, Вла­дивостогой соёлой дэ­эдэ һургуули мүнөө жэл түгэсэбэ. Болот Динганорбо­ев, Хандама Платонова, Жар­галма Гомбожапова, Абида Бабудоржиев болон бусад баһал эндэһээ эхи абаһан юм.

Уласхоорондын хэмжээндэ түрүүлнэ

Мүнөө үеын һурагшад урдань һураад гараһан бэлигтэй артистнарһаа өөрэгүй, амжалта түгэс яба­нал даа. Урдандаа хүдөөгэйхид Бүхэроссиин, Улас­хоорондын харалган болон мүрысөөнүүдтэ балай хабаададаггүй һэн. Мүнөө алас холуур ябуулдаг хэмжээ ябуулганууд олон болонхой. Согто-Хангилай хүгжэм ур­лагай һургуулиин шабинар хаа-хаанагүй амжалтатай хабаадана. Уласхоорондын “Молодой гуранёнок” гэһэн фестивальда, “Уникум” гэһэн Бүхэроссиин хэмжээ­нэй фестивальда оролсоо.

2015-2016 оной һуралсалай дүнгүүдээр “Ерээдүйн һургуули” гээһэн 5-дахи фо­румдо уригдаад, Ород гүрэнэй урлагай эрхим һургуули гэһэн шэглэлээр 2016 оной лауреат болоод, Цынжидма Цырендашиева эгээл эрхим захирал гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртөө.

Уран һайханай шэглэл­дэ абьяас бэлигтэй иимэ хүтэлбэрилэгшэтэй, багша­тай байһан нютагай үхибүүд жаргалтай. Үгы юумэ бии болгожо, үхибүүн бүхэндэ бэлиг шадабари олгуулдаг, үргэн харгыда гаргажа бай­даг багша буянтайл даа.

Гэр бүлын альбомһоо гэрэл зурагууд абтаба