​​«Хэрмэхэн» соо хэр бэ?

Бишыхан тамиршад

1968 ондо Улаан һургуулиин байшан соо (1928 ондо Цыбен Улзытуевай үүсхэлээр баригдаһан эгээл түрүүшын һургуули) энэ сэсэрлиг байгуулагдаһан түүхэтэй.

Ород Уласай гэгээрэлэй габьяата багша Цыпэ Санжиевна Очирова эмхидхэлэй хэрэгтэ оролсоһон, удаань сэсэрлигые ходо харгалзажа, зүбшэл заабаряар туһалжа байгаа гээд ветеранууд һанан дурсана.

Улаан-Үдэдэ һуража байгаад, амаралтадаа ерэхэдэм, һая 4 наһаяа гүйсэһэн хүршэ хүбөө хүбүүд Цыбикжаб Туртуев, Цырен-Доржи Дашапилов, Содном Жигжитов эртэлэн бодоод, заримдаа эжынэр, абанартаяа, үгы һаа, эгэшэнэр аханартаяа сэсэрлиг тээшэ зорижо ябадаг һэн. “Эмхи гуримда һуража ябаг лэ эртээнһээ. Ямар ямбатай һайн саг болоо гээшэб. Илангаяа хүүгэд олонтой айлнуудта”, - гэжэ Цырен-Доржын эжы Дарижаб Дашимолоновна хэлэжэ байдаг һэн.

- Үнэхөөрөөшье, нютагтамнай һайндэр болохоёо байна. Нарай багаһаамнай бидэниие найжалаа, бэеэ даажа ябахыемнай һургаа, мартахын аргагүй. Клара Дашицыреновна Далаева, Сэсэгма Батуевна Очирова, Дэнсэма Цыденовна Дондокова, Татьяна Петровна Островская хүмүүжүүлэгшэдые һананаб. Вера Дугаровна Раднаева сэсэрлигые даагша байгаа. Бултандань ехэ баярые хүргэе, - гэжэ Зүүн зүгэй эмнэлгын түбэй терапиин отделениие даагша Ц.Д.Туртуев хөөрэбэ.

Хүмүүжүүлэгшэдэй туһалагшаар Мария Дымбрыловна Очирова, Бальжидма Содномовна Очирова гэгшэд хүдэлөө. Ахалагша болон багашуулай бүлэгүүдтэ 30 үхибүүд абтаһан байна. Амтатай, аятай хоол бэлдэжэ, үдэ багта ариг сэбэр оронууд соо хүүгэдээ унтуулжа, элдэб наадануудые, хатар, дуунуудые үүсхэжэ, ёһотойл һонёор багашуулай үдэр үнгэргэдэг байгаа.

- Түрүүшын үедэ 4 хүн байһамди. Вера Дугаровна Раднаева, би, завхоз, хубсаһа угаагша Антонида Цыдендамбаевна Буянтуева, харуулшан Ханда Данзановна Семёнова. Хүндэшэг лэ һэн, эхиндээ. Уһаяа коромыслаар горхонһоо зөөхэш, түлеэгээ өөһэдөө бэлдэхэш. Һандали, шэрээ оложо табиха гэхэһээ эхилээд, эмхидхэлэй ажал зай захагүй. Хүүгэд 3 наһатайһаа ябадаг байгаа, ерээд бархиралдаха, һаатуулха, һамааруулхаш даа, һахы һалаг. Би 18 жэл хүмүүжүүлэгшээр хүдэлөөб. Байдалай түбхинөөд байхада, аятай болоо һэн. Нэгэ үедэ Дора Зуйконовна Цыренова, Ханда Гуржаповна Тумурова гэгшэд саадые даагшаар хүдэлөө. 1969 ондо нютагтамнай мэдээжэ уран зохёолшо Цырен-Дондок Хамаев Евгений Захаров фото-сурбалжалагшатай ерэжэ, «Буряад үнэн» сониндо «Заха холын Захааминай залуу шарайн толон» гэһэн зураглал саад тухаймнай гаргахадань, угаа һонирхожо уншаһанаа мартадаггүйб. Тиихэдэ Клара Дашицыреновна саадые даагша байгаа, - гэжэ ажалай ветеран С.Б.Очирова хөөрэбэ.

Түрүүшын выпуск

Сэсэрлигэй сэнгүү хаһа 90-ээд онуудай хүндэ үедэ саг дары замхашоогүй, урагшаа һанаатай мэргэжэлтэд Валентина Занаевна Гармаевагай, Цыбик Батомункуевна Ванчиковагай, Нордог Михайловна Дамбаевагай хүсэлэл оролдолгоор нэгэ хэды соо хүдэлөө. 1986 онһоо 1992 он болотор арадай барилгын гуримаар сэсэрлигэй шэнэ байшан бодхоогдоо һэн. Халаглалтайнь гэхэдэ, нэгэ жэл хүдэлөөд лэ, хаагдашаһан юм.

2004 ондо нютагай СПК-гай үүсхэлээр Виктория Цырендашиевна Раднаевагай хүтэлбэри доро энэ байшангаа заһабарилжа, болбосон түхэлдэнь хүргэжэ, хүүгэдэй 2 бүлэг сэсэрлигтэ ябажа эхилээ. 2014 ондо сонхо соожонь һэлгэгдээ, байшан гэр гадаада талаһаа шэнэлэгдээ. Арадай Хуралай депутат Баяр Бимбаевич Цыденов мүнгэн һангаар туһалһан. Бүхы хүдэлмэрииень түрэлхид болон саадай коллектив бэелүүлээ һэн. Үнгэрһэн 50 жэл соо саадые даагшанар – 15 хүн, 23 хүмүүжүүлэгшэд, хангалгын хэдэн арбаад ажалшад хүдэлжэ гараа.

Мүнөө үедэ сэсэрлигтэ 70 үхибүүд гурбан бүлэгтэ ябана. 2015 онһоо саадые даагшаар Людмила Михайловна Эрдынеева хүдэлнэ. Багшанар хүмүүжүүлэгшэд Сэсэгма Сергеевна Гармаева, Инна Владимировна Гончикова, Нордог Михайловна Дамбаева, Мэдэгма Витальевна Дамдинова, Елена Будаевна Шагдурова сагай эрилтэдэ тааруугаар хүмүүжүүлгын хүдэлмэреэ ябуулхые оролдоно. “Түрэһэн үдэрһөө һургуули хүрэтэр” гэһэн Н.Е.Вераксыгай зохёоһон программа баримталан ажалаа бэелүүлнэ.

Сэсэрлигэй хүүгэд дорюун шударгынууд, һанаамгай бэрхэнүүд. Нютагай, аймагай, уласай хэмжээнэй мүрысөөнүүдтэ хабаадахаһаа гадна Ород Уласай “Хүүгэдэй замби”, “Шэдитэ намар” гэһэн конкурснуудта шадалаа туршадаг. “Хүүгэдэй зохёохы баяр”, “Шэдитэ хүшэгэ” гэһэн аймагай һайндэрнүүдтэ өөрынгөө нэмэри хубитаяа оруулна. Һургуулида ороодүй хүүгэдэй бүлэгэй VII спартакиадада шалгараа һэн.

- Сэсэрлигтэ ябадаг үхибүүд һургуулида оротороо алишье талаараа нилээн хүгжэжэ болбосордог, ухаа нэмэдэг гээшэ. Амгаланаар, аятайгаар, һайнаар хүмүүжүүлхэ гэжэ оролдонобди. Тиимэһээ хүүгэдэй һанаанда тааруу, һаруул гэрэлтэй байдал зохёожо, үдэр бүри багашуулаа баяртайгаар угтан абанабди, - гэжэ “Хэрмэхэн” сэсэрлигые даагша Л.М.Эрдынеева хөөрөө һэн.

Олон ондоо үедэ эндэ хүдэлһэн бүхы хүнүүдэй, “Хэрмэхэндээ” хөөрхэн гэшхэдэлээр ерэһэн, ерэдэгшье хүүгэдэй һаруул һайхан һайндэр байгша оной ноябриин 10-да Үлэгшэн нютагта үнгэрхэнь гээд олоной һонорто соносхоё. Урилга болон зэдэлэг даа.