​​Хүүгэдтээ тодхор бү шэрэел

Жэл бүхэндэ хүйтэнэй сагта үхибүүд хэжэгтэ дайруулдаг гээшэ ааб даа. Миниишье дүрбэтэй хүбүүн һая үбдэжэ, Уласай халдабарита үбшэнүүдэй больницада аяар хоёр дахин арга­луулжа гараабди. Тиин залуу түрэлхидые хэжэгэй үедэ, илангаяа аргын газарта үхибүүгээ эмшэлүүлжэ байха­даа, алдуу бү хэг гэжэ һанажа, эды-тэды мэдэсэнүүдээрээ хубаалдаха гэжэ бодооб.

Тэнэг тархи бэеэ зобоохо

Хоёрдохиёо больницада ороод байхадаа, энэ сэсэн үгэ одоол намһаа удхатай гэжэ өөрыгөө хараажа сада­аб даа. Юуб гэхэдэ, түрүүн ларинготрахеит гүүлээд, больницада антибиотиго­ор аргалуулжа гарахадаа, баряанһаа сүлөөлэгдэһэн мэтэ, хүбүүгээ эдеэлүүлжэ орооб. Гэртээ ерэмсээрээ баншаар “хүндэлөөд”, үдэһөө хойшо банан, алим гэхэ мэтэ дуратай хоолынь дурадхааб. Үглөөдэрынь бүри хониной мяханай шүлэ уулгааб. Ти­игээд лэ хүбүүнэйнгээ хоёр тээшээ ходоро хаяжа эхил­хэдэ, түргэн туһаламжын эмшэдые дуудажа, дахяад аргын газар руу абаашуула­абди.

“Антибиотигоор аргалу­улжа байхадаа, мүн эмшэлүүлжэ дүүргэһэнэйнгээ һүүлдэ хоёр долоон хоногто өөхэ тоһотой, хурса эдеэнһээ заабол арсаха шухала. Энээн тухай хэды дахин хэлэгдэ­дэг гээшэб. Антибиотик гэ­эшэтнай муушье, һайншье бактеринүүдыемнай дууһан хюдажархина ха юм. Тиимэһээ үхибүүнэй бэе һуларжа, хорогүйхэншье халдабарида дайруулха аю­ултай. Мүн хотонь саг зуура­да муудажа, хурса эдеэнһээ абаһаар лэ санхатаха”, - гэжэ Уласай халдабарита үбшэнүүдэй больницын 5-дахи таһагай эмшэн Елена Аркадьевна Михайлова ойл­гуулаа.

Үнэхөөрөөшье, халда­барита үбшэнүүдэй боль­ницада эдеэ хоолынь тоһо өөхэгүй байдаг. Мяхаяа шард гүүлээд, дуран соогоо хото руугаа “хүнтэрүүлжэ” һурашаһан зондо больни­цын эдеэн амта шэмэгүй шэнги: шүлэниинь һулал аад һула, котлетэнь аргуун аад аргуун. Теэд иимэ эдеэ хоол хадаа халдабаритай тэмсэ­жэ байһан үхибүүнэй бэедэ һаалта хэхэгүйн тула зорюу­та үгтэдэг гэжэ ойлгожо, эде­эгээ нарилха шухала.

Үбдэжэ байһан үхибүүндэ эдижэ болохо гэбэл: тарган бэшэ үхэрэй шанаһан мя­хан, уурал дээрэ болгоһон котлетэ ба тефтели, тар­ган бэшэ шанаһан загаһан, сухари, печени, компот (черносливгүй), кисель, газгүй минеральна уһан.

ХОРЮУЛТАЙ: алим жэ­мэс, овощ, дабһалһан ба сонгооһон эдеэн, консервэнүүд, һүнэй зүйлнүүд, хиимэ, тахяагай, адуунай ба хониной мяхан, бууза, банша, үндэгэн, һамар, сок, газтай уһан, шоколад, торт, халва.

Эдэ мэтые түрэлхид бүхэн мэдэдэг, эмшэд шэхэнэй яра болотор хэлэжэл байдаг, мүн халдабарита үбшэнүүдэй больницада ханаарнь дүүрэн ажаглалтанууд үлгөөтэйшье. Зүгөөр үхибүүнэйнгээ эри­жэ һалахагүйдэнь хашаржа, бараг юм бэшэ гү даа гэжэ найдаад лэ, дуратайень үгэжэрхидэгбди.

Хэжэг үбшэн хоногтой

Үхибүүнэй хэжэгтэхэдэ, сэнхир дэлгэсээр зарлагда­даг хара мянган эмүүдые эдюулжэ болохогүй. Тус больницын 5-дахи таһагые даагша Базыр Жамсаевич Сагановай хэлэһээр, хэ­жэг үбшэн хоногтой гэхэ гү, али болзортой. 5-7 хо­ногой үнгэрхэдэ, үбшэн өөрөө “арилдаг”. Гэбэшье, үхибүүнэй бэе ехэ хүнэйхидэ орходоо, һула ха юм даа. Тиимэһээ эндэ хэдэн зааба­ри бии.

“Тон шухала дүрим – өөрөө “эмшэн” болошоод, үхибүүн дээрээ хэрэгтэ-хэрэггүй эмүүдые туршангүй, үбшэнэйнь эхин дээрэ заабол мэргэжэлтэ эмшэндэ ханда­ха хэрэгтэй. Хэр эртэ ханда­набта, тэрээнһээтнай олон юумэн дулдыдаха. Зарим түрэлхид аргална гээшэб гэжэ үхибүүгээ нилээд зо­боожо, бронхит болоторнь һүжэрөөжэрхёод, түргэн туһаламжын албанда ханда­даг”, - гэжэ эмшэн хэлэнэ һэн.

Үнэхөөрөөшье, бронхит, пневмони, синусит гэхэ мэ­тын үбшэнүүд - ОРВИ ба хэ­жэгэй хойшолон. Тиимэһээ хэжэгтэһэн үхибүүнэй дортонгүй, түргэн бараг боло­хынь тула оролдохо хэрэг­тэй. Нэн түрүүн эмшэнэй заабари жэншэдгүй дүүргэхэ шухала: ехээр унда уулга­ха (энэ ушарта уһан амин шухала үүргэтэй - бэе со­охи вирусыень түргэн гар­гаха, хорыень дараха, ехээр халууруулхагүй); нюур гары­ень ходо угаалгаха (вирустэй тэмсэжэ байһан үхибүүнэй бэе һуларанхай хадаа, бактеринүүдтэ бэлээр диилдэхэ аюултай); үхибүүгээ дула­анаар хубсалуулаад, гэрээ һэрюун, шиигтэй, сэбэр агаартай байлгаха (иимэ байдалда вирус тэрэ дороо үхэдэг, харин халуун, хуурай, бүгшэм агаарта түргэн дэл­гэрдэг); үхибүүнэй хамар ба хоолойень дабһатай уһаар (физраствор) ходо зайлаха (вирус саашаа орохогүй).

Үшөө нэгэ шухала заабари – эмшэнэй зүбшөөлгүйгөөр антибиотик уулгажа огто болохогүй. Вирусэй хал­дабарида иимэ эмүүд туһалдаггүй, хорон боло­дог!!!

Гэмынь урдаа, гэмшэлынь хойноо

Халдабарита үбшэнүүдэй больницада нэгэ үбшэеэ аргалаад, нүгөөдөөрнь халдаха ушарнууд оло да­хин дайралдадаг. Зүгөөр энэнь гурим журам һайнаар сахяагүй ушартай ехэнхидээ холбоотой. Жэшээнь, ми­нии үхибүүнтэеэ больница­да хэбтэхэдэ, һамгад гээшэ үдэшэ багаар коридор соо суглараад лэ, үргэ амаяа дэл­гээхэ. Харин хүүгэдынь бэе бэетэеэ наадаха, гүйхэ, ха­райха. Медсестрануудай па­латанууд руугаа орогты гэхэ­дэньшье, байраһаа хүдэлөөд орхихогүй. Иигэжэ байхадаа, дахин үбдөөл ааб даа.

Юуб гэбэл, халдабарита үбшэнүүдэй больница бусад аргын газарнуудһаа ондоо гуримтай ха юм. Үбшэнтэнэй ороходо, нэн түрүүн бүхы анализуудыень абажа, хал­дабарииень элирүүлээд, тон таараха эмүүдээрнь аргал­даг. Мүн шэнэ үбшэнтэниие бараг боложо байһан хүнтэй суг байлгахагүй гэхэһээ эхи­лээд, ондо ондоо халдабари­тай үбшэнтэниие баһа амяа­рань хэбтүүлдэг ха юм. Харин түрэлхид үхибүүдэйнгээ бараг боложо эхилхэтэйнь сасуу гурим журам сахихаяа болёод, ондоо халдабарида нэрбүүлдэг.

Боро үхибүүн хэжэгтэ “баһуулхагүй”

Энэ үгын зүйтэйшье һаа, борлуулхам гээд, үхибүү үлүү ехээр зобооһоной хэрэггүй. Илангаяа нарайһаа ду­лаалжа һурашаһан хүүгэд бэеэ хүсөөгүйдөө һэб-һаб гэхэдээл, үбдэжэ байха. Иимэ үхибүүндэ хэжэгтэ эсэргүүсэлгын тарилга (при­вивкэ) хэхэ, мүн зунай сагта болгоомжотойгоор, дүмүүхэнээр борлуулжа эхилхэ хэ­рэгтэй.