​​Эсэгын нэрэ эрхимээр нэрлүүлэн...

Бүхэроссиин болон уласхоорондын конкурснуудай лауреат, Ород Уласай Юрэнхылэгшэ В.Путинай (2006 он), Д.Медведевэй (2008 он) тусхай шанда хүртэһэн, дууриин дуушан, Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн Мэр­гэн Санданов тухай хөөрөөгөө эхилхэм.

Мүнөө үедэ Санкт-Петербургын Мариинскэ теа­трай Примориин тайзанай гол дуушанаар ажалладаг Мэргэн Санданов 1985 оной майн 30-да Ярууна айма­гай Үлзытэ нютагта малша, соёлшо Ринчин-Доржо, Та­мара Сандановтанай бүлэдэ түрүүшын үри боло­жо түрэһэн. Балшар бага наһанһаа нютагайнгаа эмтэй домтой, амидарал­та аршаанһаа саг үргэлжэ хүртэжэ, хүжэ ногоон тай­гынгаа сэбэр һайхан агаара­ар амилан тэнжэһэн, бүхы хүдөөгэй хүүгэдтэл эртэ хара ажалда дүршэһэн, аба эжын­гээ дамжуулһан бэлигэй дээжые сүм бэедээ шэнгээһэн Мэргэн хүбүүн мүнөө дүү басаган Роксанатаяа Буряад орондоо мэдээжэ дуушад бо­лоод ябана бшуу. Бүри эхин ангиин шабинар ябахаһаа эхилээд, тэдэ тайзан дээрэ гаража, микрофон гартаа барижа һураһан гээшэ ааб даа.

«Угаа суурхуулха, холуур ябаха»

Мэргэнэй аба эжы­ень би һайн мэдэхэ, нюта­гайнь болохо хүн хадаа эдэ мүрнүүдые бэшэхэдээ, ун­шагшадай анхаралда тэдэнэй хүсэд мэдэхэгүй баримтану­удые дурдаха гээ хүм. Мэр­гэнэй гурба наһа хүрөөдүй ябахадань, абганар талынь аха захатан Жамьян Гарма­ев гэртэхиндэнь хэлээ һэн: «Энэ унагандал адли тэр­шээ хөөрхэн хүбүүнтнай нюдэндөө галтайхан байна, хожомынь угаа суурхуулжа, холууршье ябажа болохо». Тэрэ хэлэһэнһээнь хойшо гу­шаад жэлэй үнгэрөөд байха­да, Мэргэн абынгаа бэшэһэн үгэнүүд дээрэ аха нүхэр Данзан Бальжинимаевта хүгжэм зохёолгоод, Үлзытэ нютаг тухайгаа дуунай клип буулгуулаа һэн. Тиихэдээ түрэлэйнгөө 87 наһатай үбгэн түрүү Жамьян Гарма­евые оруулһаниинь удхатай. Энэ үбгэнэй хэлэһэн үгэнүүд хүсэлдэжэ байна бэшэ гү?

Үшөө нэгэ һонин зүйл гэхэдэ, Мэргэн хүгжэмэй училищада суута багша В.Б. Елбаевай класста һуража га­раад, Новосибирскын кон­серваторидо бэрхэ багша Ш. Зондуевта заалгажа, нюта­гаа бусахадаа, лирическэ ба­ритон хоолойгоор дууладаг һаа, үнишье болонгүй, дра­матическа тенор болошоо юм. Энээн тухайгаа Мэргэн 2014 ондо хэдэн шата даба­жа, Сибириин болон Алас Дурнын Федеральна тойро­гуудта эрхимлээд, Москва хотодо үнгэргэгдэһэн Рос­сиин залуу оперно дууша­дай урилдаанда лауреадай нэрэ зэргэдэ хүртөөд байха­даа, жюриин түрүүлэгшээр һууһан алдар суутай дуушан, ёһотойл прима Е. Образцо­вада хэлэхэдэнь, тэрэнь ехэ­тэ һонирхоһон, магтаһан, дэмжэһэн байха юм.

2014 он Мэргэндэ ехэ амжалтануудые асараа. Жэ­лэй дүнгөөр тэрэ Буряадай «Лидер культуры» болоһон. Тэрэл үеэр Буряадайнгаа оперно театрай тенор хоо­лойтой дуушад М. Пирогов, Ү. Цэрэнчунт гэгшэдтэй «Гур­бан тенорэй тоглолто» гэһэн нэрэтэй концерт наада таби­жа, олониие хужарлуулһан. Тиигэжэ тэдэ гурбан дэлхэйн суута композиторнуудай ал­тан бүтээлнүүдые гүйсэдхөө. Энэнь Л. Паваротти, Х. Кар­рерас, П. Доминго гэгшэдэй тоглолто һануулна ха юм даа.

Үнгэрһэн жэлэй эхеэр Мэргэн түрэл театрайнгаа тайзан дээрэ хубиингаа кон­церт наада дэлгэһэн байна. Зуниинь Улаан-Үдэ хотын найрта, концертын үедэ 7 мянган зоной сугларһан Соведүүдэй талмай дээрэ Бу­ряад Уласай соёлой сайд С.Б. Дагаева Мэргэн Сандановта «Буряад Уласай габьяата ар­тист» гэһэн тэмдэг зүүлгэжэ, үнэмшэлгэ гардуулһан.

Алиш тээшээ адли бэрхэ

Сүлөө сагай тудахада, Мэргэн гурбан хүүгэдтэеэ, Катя нүхэртэеэ Үлзытэ нюта­гаа ерэдэг юм. Тиигэжэ тэрэ гэртэхиндээ заахашье һаа хамһалсаха гэжэ оролдодог. Гар хажуураар үбһэ сабша­хадаа бэрхэ, ядамаггүй үнеэ һааха, мори унаад, үхэр малаа харюулха. Нүхэд хүбүүдээрээ ойгооршье зайгаа һаа, дура­тай байха.

2016 ондо Буряад орон­домнай үнгэргэгдэһэн «Ал­тарганын» ехэ нааданда олон зоной сугларһан стадион дээ­рэ Мэргэн Санданов М. Пиро­гов, Н. Мунхзул гэгшэдтэй, мүн хотын хүүгэдэй хоортой хам­та Буряад Уласай һүлдэ дуу-гимн гүйсэдхэжэ байхадань, харин эдэ бүгэдые шадамар бэрхээр хүтэлэн ябуулжа байһан Гунсыма Тудуповае хаража һууһан Мэргэнэй ехэ абгань Ч.Санданов: «Харагты, Үлзытын хүбүүн гимн дуу­лалсажа байна, Үлзытын ба­саган хүтэлжэ байна», - гэжэ омогорхон хэлээ бэлэй.

Үнэхөөрөөшье сагай эр­хээр Үлзытэмнай багахан һууриншье һаа, ажалша со­лотой зоноороо, эрдэмтэдээ­рээ, хүтэлбэрилэгшэдөөрөө, соёлшодоороо суутайхан даа. Арба гаран жэлэй саа­на нангин шүтөөн Зандан Жуу бурханай ордон үргөөе Эгэтын дасанда бодхоохо хэ­рэгтэ зорюулагдаһан мара­фон үнгэргэгдэхэдэнь, бүлэг артистнартай хамта Мэргэн дүү басаган Роксанатаяа Үльдэргын, Эгэтын-Адагай, Мужыхын болон хүршэ ню­тагуудай харагшадай урда дуулажа, буянтай хэрэгтэ өөһэдынгөө хубита оруулһан юм.

Мэргэн багшанараа, ню­тагаархидаа, нүхэдөө ходол дулааханаар дурсажа яба­даг. Аба эжыгээ хайрлаха сэдьхэлтэй, ашыень яажа харюулхаб гэжэ бодожо ябадаг хаш. «Дүү басаган Роксанамни үргэн арга бо­ломжотой, баян хоолойтой, гансашье арадай дуунуудые һайханаар дуулахаһаа гад­на, оршон үеын дуунуудые, романснуудые гүйсэдхэхэ аргатай. Энээнииень 2014 оной «Алтарганын» наада­най арадай дуунай урилда­анда оройлжо, алтан медаль­да хүртэһэниинь гэршэлнэ бэшэ гү?» гэжэ үмэгшэлэн үргэжэ хэлэһэниинь ойлго­сотой. Нүхэртөө энхэргэн, хүүгэдтээ эмээхэй урин эсэгэ, нүхэр юм.

Хоолойнь холын Германида зэдэлнэ

Владивосток хотодо Примориин тайзан дээ­рэ дуулажа эхилһээрнь үнишье болоогүй байха­дань, мартагдашагүй үйлэ хэрэг болоо юм. Суу бэлигтэй оперно дуушан Мария Гулегинатай хамта Мэргэн Пуччиниин «Тоска» оперын гол аринуудые гүйсэдхэхэ азатай байшоо. М. Гулегина хадаа дэлхэйн түрүү теат­рнуудай тайзан дээрэ гара­жа, бэлигээ дэлгэһэн, мэдэ­эжэ дуушад, хүгжэмшэдөөр хүдэлһэн. «М. Гулегинагай дэмжэлгэ, һайн хандасань намда ехэ туһа болоо. Ти­игэжэ барагдашагүй дүй дүршэлөөрөө хубаалдаһандань баяртайб», - гэжэ Мэр­гэн тобшолоо бэлэй.

Энэ хөөрөөгөө саарһан дээрэ дэлгэжэ, хэблэлдэ бэл­дэжэ байха үедэмни, Мэр­гэн Германиһаа ерээд бай­гаа. Уулзажа хэдэн асуудал табиһамни, иигэжэ хөөрөө: «Германи ошоһон ушарни ха­даа, намайе IMPRESARIO-art» гэһэн компаниин агентнүүд Дж. Вердиин «Аида» опе­родо Радамесэй партиие гүйсэдхэхыемни уриһан бай­на. Драматическа тенор хоо­лойтой залуу дуушад хомор байшоо. Намһаа гадна Росси гүрэнһөө В. Джиоева, мүн Урда Солонгосой, Италиин, Польшын, Германиин нэрэтэй солотой боложо ябаһан залуу дуушад уригданхай. Хорёод үдэрэй туршада тэндэ бэлэд­хэл гараабди. Август һарын тэнгээр Германи ошожо, спек­такльнуудта хабаадахаб».

Иимэл даа, нютагаймнай жэгүүртэ хүбүүдэй нэгэн Мэргэн Санданов. Үнихэнэй түрэл Яруунаһаамнай дуу­риин дуушан урган гараадүй байгаа бэлэй. Иигэжэ тоон­то нютагаа, сэлгеэхэн Яру­унаяа, үргэн Буряадаа түби дээгүүр суурхуулжа, эсэгын нэрэ нэрлүүлжэ, энхэ элүүр, амжалта түгэс ябажал байг лэ даа, өөрын хүбүүн гэгдэдэг - манай Мэргэн!

Жибзыма РЫГДЕНОВА