​Табисуурай урма зориг

Иимэ буряад гаршагтай, мүн ород нэрэнь “Оптимист проверяется жизнью...” гэһэн ном нара хараба. Багша, сэтгүүлшэ, эрдэмтэн Л.Б.Доржиевагай багшын ажал ябуулгын 50 жэлэй, түрэһөөр 70 наһанай ойдо зорюулагдаһан энэ номтой танилсалга ниислэл хотын И.К.Калашниковай нэрэмжэтэ номой санда үнгэрбэ. Гүрэн түрын, ниислэл хотын захиргаануудай тушаалтад, нютагай зон, түрэлхид Людмила Будажаповнае халуунаар амаршалаа, бэлэг сэлэгүүд барюулагдаа.

Буряадай эдир сэтгүүлшэдэй Лигын түрүүлэгшэ, педагогикын эрдэмэй кандидат, РАЕ-гэй профессор, Буряадай болон Ородой Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Л.Б.Доржиева эдиршүүлые хүмүүжүүлгын хүндэтэйшье, харюусалгатайшье ажалда наһаяа зорюулһан габьяатай.

Сэлэнгын аймагай Һүтэй нютаг тоонтотой Людмила Сандакова (Доржиева) олон дүүнэрэй эгэшэ хадаа бага наһанһаань хүдөөгэй ажалда хүдэржэһэн, эхэ эсэгэдээ ехэ туһатай байһан юм. Хүдэр дорюун, урагшаа һанаатай, зоримгой сэхэ зангынь эдир залууһаань залан хүтэлөө. Д.Банзаровай нэрэмжэтэ багшанарай дээдэ һургуули дүүргээд, хүүгэдые хүмүүжүүлгын хүнгэн бэшэ ажалайнгаа намтар эхилээ һэн.

Номтой танилсалгын үедэ Л.Доржиевагай үгэ дээрэ зохёогдоһон дуун зэдэлээ (хүгжэмынь Ц.Шойжонимаевай). Түрэл һайхан Һүтэй нютагаа магтаһан үгэнүүдынь сэдьхэлэй гүн сооһоо түрөө ёһотой:

Үндэр хүреэ хадануудай

Үбсүү дэрлэн нэмжыһэн,

Үргэн Сэлэнгэ угалзатай

Үлзы нютаг Һүтэймни.

...Зула санзай бадарааһан,

Заяа хүгжэмөө дэлгээһэн,

Зүүдэн соом толорһон

Зулгы нютаг – Һүтэймни.

Будажап Будаевич, Бальжинима Эрдынеевна эхэ, эсэгынгээ аша буянгаар, орон дэлхэйн, зон олоной үргэмжөөр үнэр баян бүлын ехэ басаган Людмила урма зоригтой, үндэр эрмэлзэлтэй хүн боложо тодороо. Сэтгүүлшэнэй мэргэжэлэй нюусануудые шудалаад, Буряадай радиогой хүүгэдэй редакцида, “Хараасгай» сэтгүүлдэ хүдэлөө. Уласай залуушуулай хэрэгүүдэй талаар хороондо хүдэлхэдөө, залуу үетэнэй зохёохы бэлиг хүгжөөлгын, дэмжэлгын ажалда ехэ дүйтэй болоо һэн.

Сэтгүүлшэнэй абьяас тэрэниие ород ба буряад хэлэн дээрэ гарадаг “Бурятия молодая” сониндо залан асараа. Хото, хүдөөгэй эдир сурбалжалагшадай һуралсалай тусхай программа зохёогоо. “Алтан гуурһан” гэжэ эдир сэтгүүлшэдэй урилдаа эмхидхэһэн габьяатай. Тэрэл үедэ “Буряад үнэнтэй”, “Бурятия” сонинтой, саашадаа хүүгэдэй “Одон” сэтгүүлтэй нягта холбоотой болоо һэн. 1994 ондо монгол туургата арадуудай хүүгэдэй бүхэдэлхэйн “Их наадамда”, Сибириин юнкорнуудай ехэ нааданда (1996), Италида 1997 ондо эмхидхэгдэһэн уласхоорондын һургуулида, Москвада (1998) үнгэрһэн эдиршүүлэй бүхэдэлхэйн наадануудта Людмила Будажаповнагай һургаһан шабинар амжалтатай хабаадаһыень олон тоото шагналнууд гэршэлнэ. 2000 ондо Америкын Аляска штат ошохо грант шүүжэ, тэндэхи университедтэ һарын туршада һуралсал гараһан, зоной ажабайдалтай танилсаһан байна.

Буряадай эдир сэтгүүлшэдэй Лигын гэшүүд Англи, Франци, Швеци, Норвеги, Финлянди, Дани, Германи, Монгол болон бусад олон гүрэнүүдээр ябахадаа, Буряад нютагаа суурхуулжа, арадайнгаа ёһо заншалнуудтай, соёл болон солото түүхэтэйнь танилсуулжа ябадаг юм. Багшын олон шабинар һургуулияа алтан, мүнгэн медальтай дүүргэжэ, эрхим һайнаар дээдэ мэргэжэл шудалдаг заншалтай. Томо зон болоһон шабинарынь эрхим хүндэтэ багшадаа талархалаа мэдүүлжэ, халуунаар амаршалан, һургуулиин наһаяа омог баяртайгаар дурсана һэн.

Багшанар ба шабинар

Буряадай арадай поэт, “Байгал” сэтгүүлэй эрхилэгшэ Галина Базаржаповагай зорюулга шүлэгэй мүрнүүд Людмила Доржиевагай эрмэлзэл ехэтэ ажалда эгээн дээдын сэгнэлтэ үгэнэ гээд һанагдаа бэлэй:

Энэрил хайрата багша

Эдир бэшээшэдые

Эжы мэтэ хүтэлжэ,

Эгэшэ мэтэ һургажа,

Эхин замһаань дэмжэжэ,

Энхэ һүлдыень үргэһэн

Энэрил хайрата багшань

Та гээшэт, Людмила Будажаповна!

Ехэ хубиин һуури табижа,

Ерээдүй замдань шэглүүлһэн,

Азатай, адистай замуудта,

Аяншалгануудта урижа,

Аяа зүрхыень уяруулһан

Та гээшэт, Людмила Будажаповна!

Түрүүшын зураглал наруулгыень

Түгэс хүсэндэнь хүргэжэ,

Гуурһан гээшэ шэдитэй гэжэ,

Гулгуулжа мүрнүүдые һургаһан

Эрмэлзэл ехэтэ багша

Та гээшэт, Людмила Будажаповна!

Людмила Будажаповнагай шабинарай олонхинь сэтгүүлшэнэй мэргэжэл шэлээ: Е.Цыренова, Ч.Цынгуева, Т.Харанутова, Д.Доржиева, Г.Болдогуева, А.Хамаганова, Б.Намжилон, В.Намсараева, А.Дармаева, А.Шатаева, Т.Васильева, Л.Бадмаринчинов болон бусад.

Эдир сэтгүүлшэдтэ зорюулагдаһан «Бурятия молодая» гэжэ хоёр ном 2000, 2004 онуудта хэблүүлээ. Буряадай багшанарай мэргэжэл дээшэлүүлгын институдта хүдэлдэг Л.Б.Доржиева Буряад Уласта һургуулиин сонинуудые эмхидхэхэ, мэдээсэлэй түбүүдые байгуулха ажалда гол анхаралаа хандуулаа. 2000 оной эхиндэ Буряад ороной нэгэшье һургуулида типографиин аргаар нэгэшье сонин гарадаггүй байһан һаа, Л.Б.Доржиевагай эмхидхэһэн ехэ хүдэлөөнэй ашаар мүнөө һургуули бүхэн шахуу өөрын хэблэлтэй болонхой. Залуу үетэниие үргэн хараа бодолтойгоор, холые зорихо эрмэлзэлтэйгээр хүмүүжүүлхэдэ эдир сэтгүүлшэдэй хүдэлөөнэй үзүүлдэг аргагүй ехэ нүлөөн тухай асуудалаар эрдэм-шэнжэлгын ажал бэелүүлжэ, 2006 ондо педагогикын эрдэмэй дид-докторой нэрэ зэргэ хамгаалаа һэн.

Буряад журналистикын ветеран, поэт Н.Д.Намсараев иигэжэ бэшэһэн юм: “Л.Б.Доржиева ажал эмхидхэлгын талаар түргэн шуумар эрмэлзэлтэй байдагаараа олониие гайхуулдаг. Нэгэл юумэндэ шунан оробол, бэрхэшээл, шалтагаануудые тоохоёо болидог, хэрэгэй захадань гарахал гэжэ оролдодог. Эдир бэшээшэдэй харгые үргэн, дардам болгожо, “ногоон үйлсэ” нээдэг. Эдиршүүлэй түрэлхидшье баяртай, үхибүүдшье хүхюутэй. Хэжэ байһан ажалынь хожом хэзээдэ энэ зулгы хөөрхэн үхибүүдэй ажабайдалай харгыда нилээн ехэ тулга боложо үгэхэ гээд һанагдана”.

Ахатанай эдэ үгэнүүд ехэл зүб байгаа. Үнэхөөрөө, Людмила Будажаповнагай шабинар ажабайдалай дошхон далайда урма зоригтой, бэлиг шадабаритай, бата найдалтайгаар урагшаа дабшана. Харин эсэхэеэ мэдэдэггүй багшань ойн баярай һүүлээр шэнэ бүлэг хүүгэдые хүтэлөөд, “Артек” ошохоёо бэлдэжэ байһанаа мэдүүлээ бэлэй.

Л.Б.Доржиева уласай олониитын ажалябуулгада эдэбхитэй хабаададаг. Буряад Уласай эхэнэрнүүдэй зүблэлэй хүтэлбэриин гэшүүн, Сэлэнгэ аймагһаа гарбалтанай нютагай бүлгэмэй хүтэлбэрилэгшын орлогшоор хэдэн арбан жэл хүдэлнэ. Людмила Будажаповна энэрхы һайн эжы, олон ашанарай амта үзэһэн буянтай хүгшэн эжы юм. Эрдэм хүбүүниинь юридическэ эрдэмэй кандидат, Жигмит хүбүүн дээдэ гарай эмшэн-хирург, медицинын эрдэмэй кандидат.

Он жэлнүүдэй үндэр дабаа эсэнгүй, омог дорюун дабажа байһан хүндэтэ Людмила Будажаповнада алтан дэлхэйн уудамда улаан нараяа угтажа, арад зондоо хүндэтэй, аша буянтай, зүрхэ сэдьхэлээрээ залуу зандаа, аза жаргалтай ябахыень гуурһа нэгэтэ буряад сэтгүүлшэдэй зүгһөө үнэн зүрхэнһөө хүсэнэбди. Бэлигтэй бэрхэ үшөөл олон эдиршүүлэй заяанайнь залуур боложо тодорхотнай болтогой!