2131
Дабажап Дамбаев (дундань)
Хэжэнгэ аймагай Худанай Yртөө гэжэ багахан hууринда Хори 11 эсэгын шарайд угай Цырен Дондокович ба Мария Намсараевна Дамбаевтанай гэр бүлэдэ 1952 ондо Дабажап хүбүүн түрэhэн юм. Нютагайнгаа эхин hургуулиин һүүлээр Хориин дунда hургуули дүүргэжэ гараһан намтартай. 1970 ондо киномеханик мэргэжэлтэй болоод, Хэжэнгын соёлой байшанда ажаллажа эхилээ һэн. Хожомынь нютагаа бусажа, Ородой-Адагай клубта хүдэлөө. 1970-1980-яад онуудаар зомнай аргагүй ехэ кинодо дуратай hэмнай даа. Дабажап Цыренович үдэрэй хоёр дахин кино табидаг hэн, хажуугаарнь түргэн туhаламжын машинада хүдэлхэ. Тиихэ үедэ нютагтань «кино Дабажап», «Скоро Дабажап» гэжэ хүндэлэн һагад ара нэрээр хэлсэгшэ hэн.
Дабажап Цыренович ажалдаа ехэ нягта, үнэн сэхээр хандадаг хүн юм. «СССР-эй кинематографиин эрхимлэгшэ» гэhэн нэрэ зэргэтэй. Хаанашье хүдэлхэдөө, киносетьдэ, совхоздо, түргэн туhаламжада, hургуулида hайн үрэ дүн харуулжа ябаа. Олон шагналнуудта, Баярай бэшэгүүдтэ хүртөө.
1990-ээд он гаража, гүрэн түрэ соомнай элдэб хубилалтануудай болоходо, Д.Ц. Дамбаев Ородой-Адагай hургуулиин ажахын эрхилэгшээр хүдэлжэ эхилhэн байна. Эндэ ехэ ургаса ургуулдаг, мал харадаг hэн. Эдеэ хоол бариха шэнэ байшан бодхоолгоһон юм.
Гэр бүлынь гэгээтэй амидарал
1974 ондо сэбэрхэн шарайтай, урихан налгай зантай Дулма басагантай айл бүлэ болоо бэлэй. Дамбаевтан гурбан hайхан үринэртэй. Тэдэнэйнгээ гарынь ганзагада, хүлынь дүрөөдэ хүргэжэ, үргэн замда гаргаа. Ехэ басаган Маринань – багша, Алдар – албан татабариин мэргэжэлтэн, Тушин сагдаагай газарта ажалтай юм. Долоон аша зээнэр байха.
Дулма Дондитовна наhанайнгаа амаралтада гаратараа, биологи, химиин багшаар хүдэлөө. Буряад зоной хэлэдэгээр «мал хараха – ама тоhодохо» гэжэ үхэр малаа, хони хурьгаяа тэжээhэн зандаа. Хартаабха ехээр ургуулдаг. Дулма Дондитовна ехэ баян, элбэг гартай гэрэй эзэн эхэнэр. Энэ айлда сагаан эдеэн билтаржа байдаг: айраг тараг, тоhо зөөхэй. Байгаалиин баялигhаашье хүртэлсэдэг: алирhа, нэрhэ, һархяаг түүхэ даа. Yндэр наhатай болоhон эжыгээ «гурбан зөөлэнөөр» үргэжэ байдаг, аша зээнэрээ абалсадаг.
Дабажап Цыренович хэдэн жэлэй урда барилга дээрэhээ унажа, нюргаа ехээр гэмтээд, жэл тухай хэбтэри байгаа. Элүүр болоол hаань, тэргэ дээрэ түлхеэд ябахалта даа гэжэ эмшэд хэлэhэн юм. Харин мүнөө Дабажап Цыренович хүл дээрээ гараад, гүйжэ ябана. Өөрөө ехэ оролдолго гаргажа, бэеэ ходо hорижо байдаг юм. Эрэмдэг бэетэй хүнүүдэй мүрысөөнүүдтэ хабаадажа, ходо шангай hууринуудые эзэлдэг. Һонирходог зүйлнүүдынь нэрлэхэ болоо hаа: бильярд, дартс, пауэрлифтинг г.м.
Гэрынь түймэртэ дүрэжэ, гай тодхор болоhон юм. Дабажап Цыренович 60 гараад шэнэ гэр барижа ороо. Гэр байрань, газаахи досоохинь яндагар даа. Нютагаархидаа, түрэл гаралаа суглуулжа, шэнэ гэртээ ехэ найр наада эмхидхэhэн юм. Наhанайнь харгыда элдэб юумэнэй тохёолдоходо, уйдажа, гашуудажа hуудаггүй, зоригтойгоор дабажа гарадаг. Һайн hамгатай, үхибүүдтэй байха гээшэ амидын жаргал мүн. Нүхэрөө ходо ойлгожо, дэмжэжэ, баяр гашуудалыень хубаалсажа ябадаг хүн - Дулма Дондитовна болоно.
Дабажап Цыренович архи тамхи амандаашье хэдэггүй хоморой эрэшүүлэй нэгэн. Түрэ наранда, найр нааданда хүхижэшье шададаг. Угаа хатарха дуратай юм. Мүнөө 70 наhанайнгаа дабаанда дүтэлжэ ябаашье hаа, хүнгэн дорюун зандаа. Миин hуужа шададаггүй, ходол сүлөө забдагүй ябадаг.
Олоной түлөө оролдолгонь
Дабажап Цыренович наhанай амаралтада гараад, олон жэлдэ Хэжэнгэ аймагайнгаа Буддын шажантанай ниигэмэй түрүүлэгшээр урагшатай hайнаар хүдэлнэ. Дасан дугангуудые hэргээхэ ажалда хам оролсодог. Энэ хүнэй хабаадалгатайгаар олон субарганууд баригдаа. Мүнгэ алта татахаhаа эхилээд, ажалынь дууhаха бэшэ даа.
Һүүлэй үедэ мартагдаhан Хори 11 эсэгын Түргэнэй обоо тахигдадаг болоод байна. Эндэ Дабажап Цыренович эмхидхэлэй ехэ ажал бүтээнэ. Мүнөө Джарун Хашорай субаргын 100 жэлэй ойдо баhал унаhан малгайгаа абангүй оролдоо.
Дабажап Цыренович юумэнhээ гээгдэдэггүй. 2017 ондо «Супер- үбгэн» мүрысөөндэ нютагаа, аймагаа түлөөлжэ, илажа гараhан байна. Тэрэниие таниха, мэдэхэгүй хүн хомор. Хаана, ямар хэмжээ ябуулга болоноб, энэ хүнтэй заал hаа уулзахаш. Хэдыдээ үрдидэг юм гэжэ гайхахаш. Хэжэнгэ, Хори, Улаан-Yдэ хүнгэн машинаараа гүйлгэжэ ерээд лэ, хабаадажа байха.
Д.Ц. Дамбаев сүлөө сагаа гамнангүй, Буряад hайхан орондоо, нигүүлэсхы сэдьхэлэйнгээ уряагаар арад зонойнгоо түлөө оролдожо, буян хэшэг бүтээжэ ябадаг хүнүүдэй нэгэн юм.
Дамбаевтанай гэр бүлын жасаһаа
Вера АЮШЕЕВА
