​Тоогоор тодорхойлхо гэбэл...

Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай гашуудалтайшье һаа, һонирхолтой түүхэ тоогоор тодорхойлон харуулха һэдэлгэ хэбэбди. 15 тоо баримта уншагшадаймнай һонорто.

26,6 сая хүн наһа бараа

Дайнай дүүрэхэдэ, Сталин “албан ёһоной” баримтануудые соносхоходоо, 7 сая хүн наһа бараа гэжэ мэдээсэһэн юм. Харин энээндэнь үнэншөөгүй хүнүүд 1980-яад онуудай хуушаар бодото байдал элирүүлхэ талаар ажал ябуулга эхилһэн юм. Теэд тэрэнэйньшье дүнгүүд мүнөө болотор асуудал үүсхэһээр. Ородой Холбоото Уласай Баталан хамгаалгын яаманай (Министерство обороны РФ) мэдээсэл соо Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай үедэ СССР гүрэнэй 26,6 сая эрхэтэн, тэрэ тоодо 12 сая сэрэгшэд, наһа бараа гэһэн тоонууд мүнөө үедэ дурадхагдана. Гэхэ зуура зарим албан буса мэдээгээр энэ тоонь 43 сая хүрэдэг

250 мянган немец марка Левитанай түлөө

Суута диктор Юрий Левитаниие Агууехэ Эсэгын дайнай һүлдэ тэмдэгүүдэй нэгэн гэдэг. Тэрэнэй хоолой совет арад зоной эршэ зориг бодхоохо шэдитэй байгаа бшуу. Энээндэнь нацис булимтарагшад ехээр дураа гутадаг ушарһаа дикторэй толгойн түлөө 250 мянган марка (ондоо мэдээгээр, 100 мянган марка) шагнал тогтоогоо һэн. Харин совет засаг Левитаниие һайнаар аршалжа, тэрэнэй түхэл шарай тухай хуурмаг мэдээ сонин сэтгүүлнүүдтэ толилдог байгаа.

1418 үдэр үргэлжэлөө

Агууехэ Эсэгын дайн 1941 оной июниин 22-то эхилээд, 3 жэл 10 һара, 18 үдэр гү, али 1418 хоног үргэлжэлһэн. Мүн Ленинград хамгаалгын түлөө байлдаан нилээд унжагайржа, 1126 үдэр соо болоһон юм. Энэ хото 871 үдэр соо бүһэлэлтэдэ байгаа.

2,5 триллион түхэригэй гарза 

Албан ёһоной баримтануудаар, СССР гүрэн дайнай үедэ 2,5 триллион түхэригэй гарзада ороо. Энэнь гүрэнэй үндэһэн баялигай 30 хуби бүридүүлээ, харин байлдаанай болоһон зарим газарнуудаар – байра байдалайнь 65 хуби һандаралда абтаа. Эсэгын дайнай жэлнүүдтэ 1710 хото, мүн 70- аад мянган һуурин тосхонууд үндэһөөрөө үгы хэгдээ.

17 жэл соо Илалтын үдэр тэмдэглэгдээгүй

1945 оной майн 9-дэ болоһон Илалтын үдэр үргэн дэлисэтэй байбашье, мүнөөнэй һайндэрнүүдһээ ондоошог байгаа һааб даа. Харин мүнөө үедэ заншалта болоһон Улаан талмай дээрэхи Илалтын парад 1945 оной июниин 24-дэл түрүүшынхиеэ үнгэрөө һэн. 1947 он болотор майн 9 амаралтын үдэр байжа, тоглолтонууд, салюдууд эмхидхэгдэдэг һэн. Зүгөөр тэрээнһээ хойшо аяар 17 жэлэй туршада Илалтын һайндэр тэмдэглэгдэхэеэ болижо, юрын лэ үдэр болгогдоһон юм. Удаань 1965 ондо майн 9 үргэн дэлисэтэйгээр түрүүшынхиеэ тэмдэглэгдээ һэн.

22 танк 30 минутын туршада

Агууехэ Эсэгын дайнай үедэ ахалагша лейтенант Зиновий Колобанов гайхамшаг туйлалта хэһэн юм. Ленинградһаа Луги, Волосово, Кингисепп тээшэ шэглэһэн гурбан зам хааха зорилготой 1-дэхи танкова дивизиин бүридэлдэ байлдаанда гаража, “КВ” түхэлэй танкаараа 30 минутын туршада гансаараа дайсанай 22 танк бута сохиһон байдаг. Тэрээнтэй хамта ябаһан үшөө дүрбэн экипаж хамта дээрээ 21 танк һалгаһан юм. Зиновий Колобановай тус баатаршалга Гиннессэй Туйлалтануудай номдо бүридхэгдөө һэн.

7 сая гаран хүн - Москва хотын түлөө

Москва хамгаалгын түлөө тэмсээн 1941 оной сентябриин 30-һаа 1942 оной апрелиин 20 болотор үргэлжэлһэн. Тэрээндэ бүхыдөө 7 сая гаран хүн оролсоо. Зэргэсүүлэн үзэхэ болоо һаа, Гиннессэй Туйлалтануудай номдо бүридхэгдэһэн Берлинэй байлдаанда 4 сая хүн хабаадаһан юм.

1 сая гаран хүндэ - “Берлин эзэлһэнэй түлөө” медаль

Тэдэнэй дунда Советскэ Союзай Маршалнууд Георгий Жуков ба Иван Конев тус медаляар шагнагдаһан. Олонхи шагналнуудынь дайнай дүүрэһэн хойно барюулагдаһан юм. Тиигэжэ сэрэгэйнгээ частьда байхадаашье, мүн гэртээ бусаадшье абаһан хүнүүд бии. Онсололтой мэдээн гэхэдэ, тус медальда хүртэһэн зоной наһа барахада, шагналынь гүрэндэ бусаагдаха ёһотой һэн. 1951 он болотор иимэ байһанаа, һүүлдэнь түрэлхидынь дурасхаал болгон үлөөхэ эрхэтэй болоһон.

Баряанда байһан 57 600 немец сэрэгшэдые Москва хотоор ябуулһан

1944 оной июлиин 17-до Москвагай гудамжануудаар 57 мянган немец сэрэгшэд ябаһан. Баряанда абтаһан тэдэнэй жагсаалые “Булигдагшадай парад” гэжэ нэрлэһэн юм. Тэдэниие соло хэргэмэйнь ёһоор алхалуулхадаа, түрүү зэргэдэ вермахтын 20- ёод генералые, хойноһоонь – полковнигһоо доошо солотой офицернүүдые, удаань – унтерофицернүүдые, мүн эгээл һүүлдэнь юрын сэрэгшэдые зогсооһон байдаг. “Булигдагшадай парад” Москвагай ипподромһоо эхилээд, хотын түб тээшэ шэглэһэн аад, Садово кольцоһоо хоёр тээшээ хубааран саашалһан юм. Энэ парад тухай 1979 ондо Владимир Высоцкий “Дайнай дүүрэһэн тухай дуун” (Песня о конце войны) соогоо “Баряанда абтаһан сэрэгшэдые Москва сонхоороо үзэн ядан үдэшэһэн юм” гэжэ дурдаа һэн.

Илалтын һүүлээр 10 жэл “дайн” үргэлжэлөө 

Илалтын үдэрһөө хойшо үшөө 10 жэл Советскэ Союз Германитай дайгаа дахин эхилхээр бэлэн байһан. Юуб гэхэдэ, немец сэрэгэй ударидагшадай илагдаһан тухай мэдүүлгэ хүлеэн абабашье, СССР дайсантай эблэрһэнээ баталаагүй ушарһаань хоёр гүрэн хоорондоо дайнай байдалтай үлэшөө бшуу. Тиигэжэ 1955 оной январиин 25-дал СССР-эй Верховно Соведэй Президиум “Советскэ Союз ба Германи хоёрой хоорондохи дайнай байдал зогсоохо тухай” тогтоол гаргаа һэн.

5 үхибүүн-герой 

Эсэгэ оронойнгоо түлөө үхибүүдшье байлдаһан. Дайшалхы габьяа гаргаһанайнгаа түлөө хэдэн арбаад мянган хүүгэд орден ба медальнуудаар шагнагдаһан. Табаниинь “Советскэ Союзай Герой” гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртэһэн: 14 наһатай Лёня Голиков ба Саша Чекалин, 15-тай Марат Казей, Валя Котик ба Зина Портнова. Теэд гол түлэб тагнуулда ябаһан хадань хуби заяаниинь гашуудалаар дүүрэн байгаа: эдир сэрэгшэдэй олонхинь байлдаанай талмай дээрэ баатарай үхэлөөр унаһан, немецүүдтэ баригдажа саазалуулагдаһан. Тиимэһээл шагналнуудынь, нэрэ зэргэнүүдынь наһа бараһанайнь хойно олгогдоһон байдаг.

Гэрэл зураг - Интерфакс