​​«Хүхэ шоные» хүлһөөнь шүүрээд...

Анна Огороднигой гэрэл зураг

Улаан-Үдэ хотын үдэртэ дашарамдуулагдаһан «Кок бору - нүүдэлшэн арадуудай урданай нааданууд» гэһэн үндэһэ яһатанай фестиваль сентябриин 5-да Дээдэ Онгостойдохи хуушан ипподром дээрэ хоёрдохиёо үнгэргэгдэбэ. Түрүүшынхинь нёдондо болоо һэн.

Анна Огороднигой гэрэл зураг

Тэндэ хабаадагшадые Улаан-Үдэ хотын мэрэй уял­га дүүргэгшэ Александр Иринчеев амаршалхадаа: «Эртэ урда сагһаа хойшо Улаан-Үдэдэмнай олон ондоо яһатан эб нэгэн ажаһуудаг. Тиигэжэ эгээл иимэрхүү арга хэмжээнүүдэй үедэ арадуудай хани нүхэсэл эли тодоор харагдахын ха­жуугаар, бэе бэеынгээ ёһо заншалтай танилсаха арга боломжо олгогдоно бшуу. Тус фестиваль эмхидхэһэн эблэлнүүдтэ, илангаяа кир­гиз арадай түлөөлэгшэдтэ баяр хүргэнэб», - гэжэ тэмдэ­глээ.

Анна Огороднигой гэрэл зураг

Фестивалиин үедэ кир­гиз арадай мори унахадаа аргагүй бэрхэ байһаниинь харагдаа. Хүлэгэйнгөө гүйдэл дундань газарһаа зэд мүнгэ шүүрэжэ, мүн моринһоо буунгүй ба­рилдажа, гадна агтынгаа шадал мэдүүлэн, амраг басаганайнгаа хойноһоо дабхижа, сугларагшадые гайхуу­лаа. Тиигэжэ эхэнэрнүүдынь бүһэтэйшүүлһээ дутахагүйгөөр морёор гүйлгэдэг юм байна гэжэ тэмдэглэхэ хэ­рэгтэй.

Анна Огороднигой гэрэл зураг

Харин фестивалиин гол үйлэ хэрэг гэхэдэ - «кок бору» наадан. Нэрэнь кир­гиз хэлэнһээ оршуулхада, «хүхэ шоно» гэһэн удха­тай. Азиин арадуудай дун­да дэлгэрһэн тус нааданай гол удхань – мори унаһан хүнүүд арба арбаадаар хоёр можо боложо хубаараад, хоорондоо 25-27 килограм­май «ямаанай һэе» (арһаар бүригдэһэн айбала) буляа­салдажа, тодорхойлогдоһон газарта абаашажа табиха ёһотой. Али можонь эгээл оло дахин «ямаа» буляанаб, тэрэнь лэ илаһанда тоолог­дохо.

Анна Огороднигой гэрэл зураг

Футболдо гү, али мори­той полодо адлирхуу тус наадан юундэ «хүхэ шоно» гэжэ нэрлэгдээ юм гэхэдэ, урдань Дунда Азида мори­нойнгоо гүйдэл дунда улаан гараараа шоно барижархиха шадалтай, зоригтой эрэшүүл байһан. Хээрэ ябаһан шо­ные олон тээһээнь хашажа, хэн нэгэниинь үһэнһөөнь шүүрэжэ барихаһаа гадна, моринойнгоо гүйдэл дунда амииень табюулжархидаг байгаа. Тиигээд гэр тээшээ гүйлгэлдэхэ үедөө тэрэ шонынгоо һэе бэе бэеһээ буля­алдажа зугаалдаг һэн. Иигэ­жэ «хүхэ шоно» гэһэн наадан бии болоһон юм. Удаань шо­ноор бэшэ, ямаагаар наада­даг болоо.

Анна Огороднигой гэрэл зураг

Улаан-Үдэ хотодо ажаһуудаг киргизүүдэй «Манас» гэһэн олониитын эмхи, мүн «Үдын острог» гэһэн хасагуу­дай нэгэдэл Улаан-Үдэ хотын Захиргаанай дэмжэлгээр тус фестиваль эмхидхээ. Тэрэ­нэй үедэ ганса киргиз ара­дай ёһо заншал, эдеэ ундан, хубсаһа хунар танилсуулаг­даа бэшэ, буряад, ород, ка­зах, азербайджан арадуудай соёл, дуу хатар дэлгэгдээ.

Анна Огороднигой гэрэл зураг