534
Толгойгоо үргэлтэгүй ажаллаһаар һуутарнай, үдын хоол бариха саг болоо гэжэ һануулха гэһэндэл, хотомни хоршогоноод абаба. “Ай, жаалда, хүнүүд дуулажархибаа гү даа”, - гэжэ өөрынгөөшье шэхэнүүдые һэр-мэр болгоод, эшэһэндээ улайжа, сайжа байгаад, тойруулан харабаб. Минии үлэн хотын хоршогоноое дуулаһан хүн үгыл хаш, хүн бүхэн доро дороо ажалаал хэнэ юм бэд даа, нам тээшэ харахашье, абяашье гараха хүн үгы. “Эй, байгыш, энэмнай юун бэ? Аһаа, эгээл минии хотын гаргаһан абяан аад лэ, теэд мүнөө һэр-мэр гэшэһэн шэхэндэмни ондоо тээһээ дуулдашаба. - Ай гэжэ, болоол даа, би гансаараа бэшэ ха юмбиб даа”, - гэжэ һанаад, харасаяа эрьюулхынгээ тэндэ Айдарай харасатай уулзашабаб. Тэрэмни шад улаан юумэн намаяа шэртэд гээд, толгойгоо дохибо. Би юун байхаб, уймар бэшэ хадаа ухаан дундаа ойлгожо, сагаа хараһамни, үдын забһарай саг нээрээшье дүхэшэһэн байба. Минии хото гээшэ муу часыһаа дээрэ юм байна гэжэ дотороо баясаад, ааляар бодожо, шалаһан нюргаяа сэхэлээд, газаа тээшээ тэгүүлбэб, хойноһоомни Айдаршье алхалбал даа.
Хэрэлсээһээ буугаад, ааляар гэшхэлбэбди: хэды жэл соо харгыгаа танижа, һурамхи болоһон хүлнүүднай хамжаанай урдынхяараа “ВВС” гэжэ манай нэрлэдэг таһагта асаржархиба. Хармаангуудаа һуулижа, саарһан солхообууд дээрээ хашарһануудаа суглуулан табижа, нэгэ хахадые, үшөө дээрэнь нэгэ багса тамхи абабабди. Газаашаа гараад, хомхойгоор тамхияа һорожо, хайшаашьеб даа ошожо, хотын оёор багаханааршье һаань, яажа оёорлохоёо ойлгожо ядан байнабди. Хөөрэлдэхэшье юумэн үгы: “речевой аппараднай” хаташанхай, гажашанхай даа.
Тииһээр байтарнай, һаамайтараа энеэбхилһэн, нээрээл аманиинь гэжэ-ээ худалша хүнэй хоёр шэхэндээ хүрэшөө гэхээр, Даша ахатан дүхэбэ. Энэ “амандаа азатайб, хэлэндээ хэшэгтэйб” гэжэ ябадаг шуран шударгы амитан ямар хамартай юм, унхидаад мэдэдэг юм гү, али яагаад мэдэдэг юм, бү мэдэе, маанадые хахадтай байна гэжэ мэдэжэрхёол даа.
– Зай, хүбаад, үдын хоол бариха саг болоол, - гэжэ эхилээд, маанадые шарайшалаад, уран гоёор, - заа, манайда ошоё, - гэжэ урибал даа. Дашахайн хаана, хэнтэй байдагые мэдэхэ бидэнэр бэе бэеэ гэтэлсэбэбди.
– Ошоё-ошоё, үмдэнүүдые тайлахабди, - гэжэ яаруулһан янзатай тэрэмнай дуугарба. Иигэжэ дуулахадаа, Айдарнай юун гэжэ һанаһан юм даа:
- А-аа, ахатан, юунэйнгээ үмдэ тайлахаяа зугаалбат даа? – гэжэ һонирхобо. Одоол эдэ хоёрой һонирхол татабаб гэжэ ойлгоһон Дашахай:
- Ахайнгаа амиды ябахада, юу-хээ ойлгожо абыт даа, урагшаа! – гээд лэ гэшхэжэрхибэ. Яахаб даа, бидэ хоёршье хойноһоонь дахасалдабабди.
Уухилхаһаа тээ наагуур табадахи дабхарта гаража, Даша ахатанайда оробобди. Богоһыень алхахаһаа урид ямар шанга эзытэй байдагынь хэнэйшье ойлгохоор, хүнэй хүлөө табишагүй еб елэгэр толи шэнги шала – гуталаа тайлаад, бэлэн табяатай байһан шаахай углаад, ялагар салагар газартань гараа угаагаад, кухни руунь ааляар орожо, нюдэ һаргама саб сагаан хушалтатай столдонь дүхэд гэжэ һуубабди. Даша ахамнай элһэн саахар, дабһа, ногоон мангиһа табиба. Тиигээд урдуурнай нэжээд томо хабтагай табагуудые табяадхиба. Айдарайнгаа эжэлүүдгүй шүлһэеэ татахыень обёорбоб. Табагуудай хажуугаар нимгэнээр зүһэгдэһэн нэжээд зүһэм хилээмэ табиба. Удаань багаханууд аад, гоё шаажан аягануудта бүлеэхэн хара сай хэжэ һарбайба: “Сай барижа байгты, хүбаад, мэнэ-мэнэ”, -гэжэ илдамханаар гүбэрнэ. Тиигээд лэ холохонһоо гурбан болор хундага гаргажа табяадхиба. Зай гэжэ, иигээд лэ нэгэ дүүрэн сэлсэгэр лонхо табигдахань даа гэжэ бидэ хоёр зэһэшэбэбди. Энэ удаа бишье тэсэнгүй, шүлһөө татаад абабаб... Теэд Даша ахамнай өөрөө һуушаба. Сайһаан нэгэ балгаад, зүүн гараа хооһон хундаганууд тээшэ дэлгэжэ: “ Үгы теэ, гаргыт даа, аягалыт, мэнэ хоол бэлэн болохо, - гэжэ урин дулаанаар уряалба.
Яаха - хээхэбши даа, Айдарнай хахадаа гаргажа, ахатанда барюулба. Маһалзашаһан ахатамнай өөрынгөө хундагын оёорто хэжэ бодоод, зүүн гараа зулай дээрээ баряад: “Электрэ ехэ гал заяашамнай хаража байхатнай болтогой”, - гэжэ шэбэнэн һагад хэлээд, пилтаа дээрэ бусалжа байһан багахан загнуу шүүд этэжэ, шард гэтэр дуһааба. Тиигээд гурбууландаа дундахануур аягалба: “Зай, хүбаад, амандаа азатай, хэлэндээ хэшэгтэй ябагты!” – гээд лэ балгажархиба. Бидэ хоёршье абяагүйхэн балгабабди. Тиигээд юугээшье хүлеэжэ ядаһан юм, Айдарнай:
- Дашахай, тамнай амиды ябахадаа, юу хээндэ манияа һургаха гээ бэлэйт, - гэжэ һануулна.
– Зай, зай, хүбаад, - гэһээр, ахатамнай уурал бааяһан загнууһаан олон нүхэтэй шүүбэри шанагаар удхаад лэ, табагуудтамнай хартаабхын хоргооһо пирайса хэжэрхибэл даа. Бидэ хоёрынь абяа шэмээшье гарангүй, һуужал һуубабди. Ама задагай Айдарнай арай гэжэ амаа ангайжа:
- Бидэ, э-ээ, энэ-э ии-иимэ хоргооһо поршоонхонуудтаа үгэгшы-мэб-дэ, - гэжэ ээрээд, өөртөө түргэн гэгшээр дүүрэн аягалаад, хүнтэрүүлжэрхибэ. Атагадшье гээгүй ахатамнай нэгэ хоргооһо хоёр гараараа абаад:
- Зай, хүбаад, харагты, - гэжэ тэрэнээ хоёр хубааба. – Тиигээд, - гэжэ амаа ангайлгаад лэ, хахадлаһан хоргооһоёо ама руугаа хэжэрхибэ гэжэ хараһамнай, тэрэ үнөөхи һалаабша табидаг бултанда мэдээжэ гурбан хургандаа үлэһэн хальһа мандаа харуулба:
- Хартаабхын үмдыень иигэжэл тайладаг юумэл даа, хүбаад! – гээд, өөрөө һаамайтараа энеэбэ. Айдар бидэ хоёр энеэхэеэшье, ханяахаяашье болишоод, миил һуужа үгэбэбди...
