​Одото годлинуудынь шэнхинэһээр...

Манай нютагай бэрхэ багша, һоригшо Шагдуржап Алексан­дрович Хазагаев тухай дуулаагүй зон үгы ха, дүшөөд жэл түрэл нютагтаа хүдэлжэ, гансашье Буряад орондоо, Ород гүрэндөө бэшэ, харин холо ойрын гүрэнүүдтэ нэрэнь мэ­дээжэ болонхой. Шагдуржап Александрович Үлэгшэн нютагай Баруун голой нэгэ дугаар һойһо угай Баанайтан аймагай Аюрза­нын Сэдэнэй найман үхибүүдэй табадахинь, 1949 оной ноябрьда түрэһэн намтартай. Тэрэнэй түрэһэн эсэгэнь Сэдэн үбгэн дайнай ба ажалай ветеран, бүхы наһаараа малшанаар ажаллаһан. Шаг­дуржабай эжынь Салбахайн Арьяагай бага басаган Дарижаб юм. Зургаатай болоходонь, бишыхан Шагдуржап хүбүүе Сэдэнэй база болохо Александр Харитонович Хазагаев үхибүүгүй байһан хадаа үргэжэ абаһан байгаа.

Александр Харитонович 1930 ондо Захаамин аймаг багшаар хүдэлхэеэ Эрхүү можын О һын аймагай Онгосор нютагһаа ерэһэн юм. Тэрэ Үлэгшэн нютагта Салбаахайн ехэ басаган Сэбэг-Хандатай айл бүлэ болоо һэн. Александр Харитонович Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда мордожо, ехэ олон орден медальнуудтай Үлэгшэн ню­тагаа бусажа ерээ бэлэй. Удаань Үлэгшэнэйнгөө үхибүүдтэ ном бэшэг заажа эхилээ. Сэбэг-Ханда эхэнь үргэһэн Шагдуржап хүбүүгээ хүнһөө доро бэшээр, эдеэнэй амтатайгаар хооллуулжа, томо болгоо. 1967 ондо нютагайнгаа түрэл һургуули эрхимээр дүүргээд, Шагдуржап Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ һургуулиин бэе тамирай соёл хүмүүжүүлгын факультедтэ орожо, 1971 ондо тэрэнээ амжалтатайга­ар дүүргээ. Удаань сэрэгэй уялгата албанда ябажа ерээд, Харасай, Ба­руун-Оёорой һургуулинуудта хүдэлөө. 1976 ондо тэрэ Үлэгшэнэйнгөө дунда һургуулида хүдэлхэеэ ерээ һэн. Шагдуржап Александрович өөрөө спортдо тон дуратай, буряад барилдаагааршье, боксооршье, волейбол, хоккей, һур харбалгааршье һонирходог байгаа. Залуу баг­ша нэн түрүүн боксын ба бүхэ барилдаанай секцинүүдые эмхидхэ­жэ, үхибүүдые һоридог байгаа. Шагдуржап Александрович үхибүүн бүхэндэ ехэ һайнаар хандажа, хүн бүхэнэй спортын ямар янзаар бэеэ һорихые ойлгуулдаг һэн. Богонихон болзор соо залуу багша бэлигтэй шабинарые хүмүүжүүлээ: боксоор СССР-эй спортын мастерта кандидат Ринчин-Доржо Санжиев, барилдаашад СССР-эй спортын мастер Гомбо Шагдуржапов, мастерта кандидат Александр Хабитуев болон бусад.

1979 ондо Шагдуржап Александрович һур харбалгын секци нээ­жэ, спортын энэ янзаар олон хүбүүд, басагад баhал спортын мастер­нууд боложо, ажабайдалай ехэ замда гараһан юм. Һур харбалга тиимэ амар хэрэг бэшэ. Үхибүүдэйнгээ номо годлинуудые заһаха, бэлдэхэдэ баһал саг хэрэгтэй бшуу. Шагдуржап Александрович энэ ажалдаа бүхы наһаяа зорюулаа. 200 гаран һурагшадайнь дунда спортын габьяата ма­стер–1, уласхоорондын спортын мастернууд – 5, спортын мастернууд аяар 25, спортын мастерта кандидадууд – 47. Эгээл ехэ амжалта туйлаһан һурагшадыень нэрлэбэл: Зоригто Гончиков, Гэрэлма, Бальжинима, Бэ­лэгтэ, Доржо Цыремпиловүүд, Евгений Табхаев, Юрий Гармаев гэгшэд болоно. Буряадай ба Россиин чемпионууд, спортын мастернууд Цы­рен Очирова, Дулма Гомбоева, Баир Соктоев, Туяна Гончикова, Дари­ма Тугулдурова болон бусад Шагдуржап Александровичай омогорхол болоно. Өөрынгөө дүй дүршэлые Шагдуржап Александрович олондо дамжуулна. Тэрэнэй шабинар Б.В. Соктоев (Закаменск), Т.В. Гончикова (Закаменск), П.В. Цыденов (Захаамин аймагай Үлэгшэн нютаг), Ф.Б. Бальжанов (Захаамин аймагай Мэлэ нютаг), В.Ю. и Д.А. Иринцеевтэн (Сэлэнгэ аймагай Ташир нютаг), В. Ш.Цырендоржиева (Зэдэ аймагай Алсаг нютаг), А.Ц. Лубсанов (Захаамин аймагай Михайловка нютаг) гэгшэд багшадаал адли амжалтатай хүдэлжэ, һур харбалгын нюусану­удые залуу үетэндэ дамжуулна.

Шагдуржап Александровичай хани нүхэр Галина Бадмаевна ехэ найдамтай, ажалша хүн. Гэртээ, газаагаа хамаг ажалаа хэжэ үрдеэд, нүхэртөө амтатай эдеэ хоол бэлдээд, ажалдань эльгээдэг заншалтай. Шагдуржап Александрович Галина Бадмаевна хоёр үхибүүдээ һайнаар хүмүүжүүлжэ, эрдэм номдо бултыень һургаад, мүнөө хөөрхэн ашанар зээнэрээ харан, ан-бун ажаһуунал даа.

Тэрэ мүнөөшье хүл хүнгэн зандаа, дуутай шуутай, арад зондоо хүндэтэй, түрэл һургуули руугаа алхалһан зандаа. Иимэл даа, бэлиг­тэй һоригшо, урагшаа һанаатай багша, олон шабинарайнгаа одото зам нээһэн манай Шагдуржап Александрович Хазагаев.

Любовь ГУЛЯЕВА