​Бэшүүрэйхид Сагаалганаа угтаба

Үглөөнэй 10 сагта Гу­тайн субаргын дэр­гэдэ буряад хубсаhаа үмдэнхэй нютагаархид хүйтэн гэнгүй ёохор наадаяа хатаржа, халу­унаар айлшадаа угтаа. Ерэhэн айлшад: хаяа хад­хажа hууhан шэмээшэг Мотняhаа, 100 модоной шахуу газарта оршодог Билюутэһээ шэмээшэг ар­тистнар, мэдээжэ харлан-сонгоол угсаатан, аймагай баруун хилэ хадхаhан Дунда-Хэрээтэһээ, зүүн тээхи Хонхо­ло, Шанага, Дабаата, Шэбэр­тын түлөөлэгшэд мүн.

Бэшүүр аймагай бага hууринуудай тоодо 42 үрхэтэ айлтай, 140 ажаhуугшадтай Гутай ородог. Энэ нютаг Улаан-Үдэ хотоhоо урагшаа 172 модоной зайда, аймагай түб Бэшүүрhээ 35 модоной зайда оршодог. 17-дохи зуун жэлэй эсэстэ, 18-дахи зуун жэлэй эхиндэ хори буряа­дай Хуасай обогтон, удаань Гушад угай зон ерэhэн. Нэгэ үедэ Хёлгын хойто бэедэ эгэ­эл олон үрхэтэй байhан. Бага hууринуудай hандарха үедэ гутайнхид Шэбэртэ, Улаан- Үдэ руу нүүhэн. Мүнөө боло­ходо, наймаанай дэлгүүршье, hургуулишье үгы. Һая боло­тор хүдэлжэ байһан фель­дшерскэ пунктда хүдэлhэн эмшэншье болёо.

Гутайн түүхэ баян, домо­гууд олон. Мэдээжэ эрдэм­тэн Галина Номогоновна Очировагай бэшэһээр, Заря­аханда Чингис хаан амардаг байгаа, моринойнь туруугай мүр үлдэhэн. Бүри анхан­да Монголhоо Гутай баабай ерэhэн. Октябриин хубис­халай урда эхин hургуули байhан. 1928 оной тоолол­гын дүнгөөр Гутайhаа 32 эрдэмтэ лама гараhан. 1920-1922 онуудта гушад угай­хидай ехэнхи айлнууд Мон­гол руу нүүhэн. Мүнөө үедэ үндэр наhатанай нэгэн Очи­ров Няндык Моногонович хани нүхэр Вера Дугаровнатаяа Шэбэртэдэ байдаг, бүхы наhаараа нарин тоологшоор хүдэлөө. Рандалов Юрий Ба­зарович - хэлэ бэшэгэй мэдэ­эжэ профессор.

Үндэр нэрэ зэргэдэ хүртэhэн, дээгүүр зиндаатай ехын гарай эмшэн Мункуев Вик­тор Доржиевич Сочи хотодо түбхинөө.

Бэрхэ тамиршан, шуран шамбай Бимбаев Дугар Бим­баевич Улаан-Үдэдэ Евгения Раднажаповнатаяа байдаг.

Уран зохёолшо Гомбожа­пов Тимур Батуевич ниислэл хотодо байдаг. Янжима баа­бай баhал тэндэ ажаhуудаг. Тугаарай Галина Номого­новнае тэмдэглээб. Үндэр наhатай хүгшэд гэхэдэ, Цы­ренова Дулма Самбуевна, Жимбусанова Ольга Цыре­новна, Матханова Клара Бу­даевна, Тубанова Нимасу.

Гутайнхид ехэ ажалша зон гэжэ мэдээжэ. Жэшээл­бэл, хубиин хэрэг эрхилэг­шэд Султумов Баир Цыден­дамбаевич, Тубанов Зоригто Очирович, Дагбаев Бато Дан­зандоржиевич, Бадмаев Сол­бон Федорович, Чемитов Жаргал Владимирович хам­тадаа 5 мянган хонитой.

Түүхэдэ мэдээжэ болоhон олон багшанар, хүдөө ажахын ажалшадые дурдахада, нюта­гайнгаа, хүн зонойнгоо хии мориие үргэжэ байhан Цы­рен-амбай (Паланов) Улаан-Үдэдэ албаяа хаажа байдаг.

Олон багшанарай багша, угай ехэ удаган Балтахинова Валентина Батуевнае тэмдэ­глэе.

Магад, олон хүнүүдые мартаhан байхаб, хүлисэл гуйнаб.

Сагаалганай урда

Сагаан һарые угтуулан, эбтэй эетэй, ажалша шамбай Гутай нютагайхид ехэ ажал ябуулжа, нютагай Соёлой байшаниие га­заа, досооһоонь, оройень мүнөө сагайхяар заhаа.

Буряад Уласай Арадай Хуралай Түрүүлэгшын ор­логшо Владимир Павлов мүнгэн бэлэг оруулжа, ехэ туhа хүргөө. Баруун-Гутайн сомон дарга Александр Слепнев 50 мянган түхэриг, Бэшүүрэй соёлой таhагhаа Лариса Захарова 10 мянган түхэриг дамжуулаа.

Ходо туhа хүргэжэ байдаг Ким Султумов Улаан-Үдэһөө нютагаа ерэжэ, Баруун-Гутайн сомоной һунгамал Солбон Бад­маев нютагай зондо ехэ туһа хүргөө. Энэ үедэ нютагай Со­ёлой байшаниие даагша Роза Дагбаева сүлөө забгүй хүдэлөө гэжэ тэмдэглэе.

Сагаалган-2О18

Гутай нютагайхид шара Нохой жэлые угтахаяа бууһан айлшадаа Соёлойнгоо байшанда оруулба.

Энэ ехэ найрта үндэр наhатай Н.Н. ба В.Д. Очиров­тан, Г.Н. Очирова, Г.С. Мунку­ева түрүүтэй холоhоо ерэhэн нютагай эдэбхитэд олон байгаа.

Тайзан дээрэ бүхы үйлэ хэрэгүүдые Жаргал Чими­тов, Алдар Дашанимаев ехэ hайнаар ябуулаа. Эхиндэнь нютагай артистнар угтам­жын дуунуудаар угтаа.

Шэбэртын дасанай шэрэ­этэ Данзан амбай Сагаалган эхилээ гээд, hайндэрнай hайнаар үнгэрэг гэжэ заль­бараа.

Нютагай, энэл Баруун-Гутайн угсаатан, Шэбэр­тэ тоонто нютагтай Буря­ад Уласай Арадай Хуралай Түрүүлэгшын орлогшо Вла­димир Павлов уhан буря­ад хэлээр 2018 ондо ямар ажалнууд хэгдэхэб гэжэ хүн зондоо тодорхойгоор хэлэ­жэ үгөө. Бэшүүрэй тоhоной заводой захирал, Арадай Хуралай һунгамал Александр Савельев, Бэшүүрэй захир­гаанай харюусалгата ажал ябуулагша М.П. Григорьев, Баруун-Гутайн сомон дарга А.А. Слепнев гэгшэд дулаа­хан үгэнүүдые дурдажа, зо­ноо амаршалба.

Улаан-Үдэдэхи Бэшүүрэйхидэй эблэлэй хүтэлбэрилэгшэ Валерий Моло­товой орлогшо Светлана Бальжанова нютаг зоноо ха­луунаар амаршалба.

Эгээл түрүүшын «Буря­адай нэгэ үдэр» урилдаан­да hонирхолтойгоор Дун­да-Хэрээтын түлөөлэгшэд «Гал тахилга», шэбэртын­хид «Дүгжүүбэ», олон жэл­дэ «Алтарганада» ходо эр­химээр хабаададаг, ехэ дүй дүршэлтэй харланайхид «То­онто нюулга» гэhэн удхатай үйлэнүүдые харуулаа.

Арадай дуунуудые бүхы түлөөлэгшэд дуулажа, арад зониие баярлуулаа. Мотня ба Билюутын шэмээшэгүүд өөрынгөө хубсаhаар гоё дуунуудые дуулаа. Энэл тайзанһаа мүнөөнэй эстрад­на олон дуушад суглараад байhан зондо бэлэг болгон, олон дуунуудые зорюулаа.

Шэхэнэй шэмэг болгон, буряад дуунуудаа гүйсэдхөө гэхэдэ: В.Бадмадоржиев, Б. Лыгдэнов, М.П. Бадмаева, С.Ц. Цыдыпова, Б.Л. Эрдынеева, В.И. Лизунова, Т. Б.-Д. Эрдынеева, С. Самбуев, М. Петухова, Э.Б. Балданова, Н. Авдеева, Ж.Р. Цыдендор­жиева болон бусад. Эдэнэй дунда эгээл наhатай Ша­нагын түлөөлэгшэ, нюта­гай Ветерануудай зүблэлэй түрүүлэгшэ Надежда Донду­кова хонгёо дуугаа хангюур­даа.

Найр нааданда үмдэхэ го­ёлой толормо хубсаһануудые харуулhан Шэбэртын түлөөлэгшэд С. Эрдынеева, Т. Эрдынеева, М. Бадмаева; гутайнхид Ю. Дондукова, Дабаатын А. Цыремпилова, Шанагын Н. Дондукова, Хар­ланай Е. Бадмаева ба бэшэн­шье хүн зониие, айлшадаа гайхуулаа.

Айлшадтаа халуун сай ба­рюулжа байхадаа, бэлэг сэлэг­тэйгээр хүндэлжэ, гутайнхид тоглолтоёо үнгэргөө.

Дүнгүүд

«Буряадай нэгэ үдэртэ» 3-дахи hуурида эбтэй эе­тэй шэбэртынхид, 2-дохи hуурида харланайхид, 1-дэхи hуурида гэрэй эзэн гутайн­хид гараа. Арадай дуунуудта 3-дахи hуурида Н.Д. Дондуко­ва (Шанага), С.Ц. Цыдыпова (Дабаата), 2-дохи - М. Бадма­ева (Шэбэртын түлөөлэгшэ), 1-дэхи hуурида Гутайн Ким Султумов гараа. Мүнөө үеын дуунуудай мүрысөөндэ шалгарагшад: 3-дахи шанда Э. Доржиева, О. Батуева, 2-дохи шанда С. Самбуев, Б. Пету­хов (Харлан), Б. Лыгдэнов ба В.Бадмацыренов (Гутай), 1-дэхи шанда М. Бадмаева (Шэбэртэ), Ю. Уралев (Даба­ата). Заншалта буряад дэгэ­лээр В. Доржиева (Харлан), В. Митыпов (Хонхоло) - 3-дахи шан, А. Цыремпилова (Да­баата), Д. Очирова (Шана­га) – 2-дохи шан, М. Пету­хова (Харлан), аха дүү хоёр С.Бадмаев (Гутай) ба Б. Бад­маев ( Шэбэртэ). Мүнөө үеын гоёые харуулhан С. Дармаева (Харлан), Н. Дондукова (Гу­тай), С.Эрдынеева (Шэбэр­тэ).

Бүхы дүнгүүдээрээ 3- дахи hуурида шэбэртынхид, Харлан 2-дохидо, 1-дэхи hуурида талаан бэлигтэй гу­тайнхид гараа гэжэ жюриин гэшүүд Л. Захарова, Б. База­ров мүнгэн шангуудые барю­улаа. Улаан-Үдэhөө ерэhэн Цырен амбай бүхы ноёдые, айлшадые, һүзэгшэдые, ню­тагаархидаа гараhан шара Нохой жэлээр амаршалаад, С. Бадмаевта, К. Султумовта баярай мэдүүлгэ барюулаа.

Үнгэрhэн Тахяа жэл хүндэхэн байгаашье һаа, бүгэдөөрөө шара Нохой жэ­лые угтан, арад зомнай аша­тай, наhан дээрээ наhа нэ­мэжэ, ухаан бодолнай үшөө хурса, үри хүүгэд үлзы жар­галтай, үбгэд хүгшэд үри хүүгэдээрээ үнэр баян, гэр бүлэдөө, гуламтадаа нангин холбоотой, үнэн сэхые за­ажа, ёhо заншалаа алдангүй, элүүр энхэ, эбтэй эетэй, бур­хантай буянтай hуухамнай болтогой! Гутайнхидта ехэ һайн hайханиие хүргэнэбди.

Шэнэ жэлээр, Сагаан hараар, Сагаалганаар!

Цырендондок ЗАНДРАЕВ, багшын ажалай ветеран, Буряад Уласай габьяата багша