​Сүүдэй шиидхэбэри дүүргэгшэдэй ажалай үрэ дүн

Аслан Токаев

Буряад Уласай сүүдэй шиидхэбэри дүүргэгшэд үнгэрһэн жэлэй туршада сая шахуу хэрэг эсэстэнь хүргэһэн байна. Уласаймнай ажаһуугшад хаана ба хэды үритэйб? Хэр олон зон түмэр хүлэг жолоодохо эрхэеэ хаһагдааб? Хэды хүн хилэ гаража шадахаяа болибоб? Эдэ болон бусад асуудалнуудта Сүүдэй шиидхэбэри дүүргэгшэдэй федеральна албанай Буряад Уластахи захиргаанай хүтэлбэрилэгшэ Аслан Казбекович Токаев мартын 16-да сурбалжалагшадта харюусаа. Манай захиргаан гүрэн соогоо эрхимүүдэй тоодо юм. Ородой Холбо­ото Уласай хамтадхамал бюджедтэ ба бюджедһээ гадуур жасануудта 1,3 милли­ард түхэригэй оруулагдаһаниинь энээниие гэршэлнэ, - гэжэ Аслан Казбекович тэмдэ­глээ.

Буряад Уласай сүүдэй шиидхэбэ­ри дүүргэгшэдэй бэелүүлһэн ажалай дүнгүүдээр, эрхэтэдтэ ба эмхинүүдтэ 6 миллиард 816 сая түхэриг бусаагдаа. Ти­ихэдэ дүн хамта 142 сая түхэригэй салин түлбэриин үри болбосоролой һалбариин, коммунальна болон ой модоной ажахын ажалшадта түлэгдөө. 18 наһа гүйсөөгүй хүүгэдэй аша туһада 105 сая түхэригэй үри нэхэгдээ. Гадна үнгэрэгшэ жэлдэ үндэһэгүйгөөр ажалһаа болюулагдаһан 11 хүн сүүдэй шиидхэбэри дүүргэгшэдэй оролдолгоор дахин ажалдаа бусаа. Буряад­тахи захиргаанай мэргэжэлтэд хүүгэдтээ алиментэ түлэхэгүйн тула тэрьедэһэн ба бусад шалтагаануудаар бэдэрүүлдэ ороһон 1270 хүниие олоо. Тиигэжэ федеральна бэдэрүүлдэ байһан 140 эрхэтэн, тэрэ то­одо хүндэ ба тусгаар хүндэ гэмтэ ябадал гаргаһан 19 хүн олдоһон байна. Сүүдэй байшан руу буу, тэһэрдэг хэрэгсэлнүүдые, шатадаг бодосуудые абаад орожо ябаһан 2000 этэгээд тогтоогдоо.

Унаа жолоодохо эрхэ хаһалгатай хол­боотой 22 сая түхэриг мүнгэнэй үри нэ­хэгдээ. Харгын дүрим эбдэһэн зонһоо 117 сая түхэриг ялын үри татагдаа, һогтуугаар баригдаһан жолоошодһоо - 87 сая түхэриг. 2017 ондо харгын дүрим эбдэһэн 1183 хүнэй үри бүхыдөө 14,5 сая гаран түхэриг гэжэ тоологдоно. Тиихэдээ зариманиинь оройдоо хэһэгдээгүй байна. Жэшээнь, Улаан-Үдын нэгэ мэдээжэ адвокадта нёдон­до аяар 109 дахин яла тохогдоо, энэнь дүн хамта 94,5 мянган түхэриг болоно бшуу.

Уласта банкын урьһаламжын түлэгдөө- гүй үри 22,7 миллиард түхэригтэ хүрэнхэй. 2016 оной дүнгүүдтэй зэргэсүүлхэдэ, үриин хэмжээн 16 хубяар дээшэлээ. Гадна сүүдэй шиидхэбэри дүүргэгшэдэй “туһаламжаар” ажаһуугшад гэр байрын-коммунальна ажахын эмхинүүдтэ 170 сая түхэриг мүнгэ түлэһэн байна. Мүн иимэл аргаар хуби­ин ба хуулиин эрхэтэ нюурнууд 1 милли­ард 625 сая түхэриг дулаасуулгын ба элшэ хүсэнэй һалбариин эмхинүүдтэ түлөө юм.

Гүрэнэйнгөө хилэһээ алхамшье гараха эрхэгүй 50 мянган ажаһуугшад Буряад­та тоологдоно. Хари гүрэнөөр ябаад ерэ­хэ дуратайшуулынь хамта дээрээ 350 сая түхэригэй хэмжээнэй үри түлэһэн байна.

“Бүхыдөө үнгэрһэн жэлдэ ажалнай ураг­шатай, үрэ дүнтэй байгаа”, - гэжэ Аслан Каз­бекович тобшолоо.

Сүүдэй шиидхэбэри дүүргэгшэдэй ажал орёо, заримдаа аюултайшье гэжэ булта мэдэнэбди. Хүн зонһоо үри нэхэжэ яба­хада, һайтай бэшэ, хараал шэрээлдэшье хүртэхэ ушарнууд дайралдадаг. Теэд иимэ мэргэжэлтэд хэрэгтэй. Мүнөө нэгэ сүүдэй шиидхэбэри дүүргэгшын даалгабари 25 хубяар дээшэлжэ, ажалынь нилээд ехэ бо­лоо. Бүхы гүрэн дотор иимэрхүү байдал тогтонхой. Тиимэһээ федеральна хэмжэ­эндэ хүдэлмэрилэгшэдэй тоо олошоруулха тухай хэлсэгдэжэ байна.

Любовь Цыбеновагай гэрэл зураг