​​Буряад хэлэнэй габшагай һара эхилбэ

Радна-Нима Базаровай гэрэл зураг

Октябрь һарада заншалта ёһоороо “Буряад хэлэнэй габша­гай һара” эхил­бэ гэжэ үнгэрһэн гарагай 2-ой бри­фингдэ Буряад Уласай Засагай газарай зүгһөө Үндэһэ яһатан хоорон­дын харилсаанай бо­лон эрхэтэдэй үүсхэл хүгжөөлгын хорооной түрүүлэгшын орлогшо Доржо Бадмацыренов мэ­дээсэбэ. Ямар хэмжээ ябуул­ганууд үнгэргэгдэхэб гэжэ Буряад Уласай Засагай газарай түшэмэлнүүд сурбалжалагшадта хөөрэжэ үгөө.

Эдэ үдэрнүүдтэ нэн түрүүн “Буряадаараа хөөрэлдэе” гэһэн ролигууд олоной суглардаг газар­нуудта, автобус болон трамвайнуудта хэлэгдэжэ байха. Үндэһэтэнэй номой санда болон бусад сангу­удта номой үзэсхэлэнүүд саг үргэлжэ дэлгээтэй байха. Мүн баһа буряадаар гараһан дэлхэйн арадуу­дай аман зохёол үргэнөөр дэлгэгдэхэ.

Дашарабдан Батожабайн нэрэмжэтэ эдиршүүлэй номой санда “Эдиршүүл” гэжэ түлэбөөр ажал ябуулагдаха. Харин буряад ирагуу найрагша Чингис Гуруевай уран зо­хёолдо зорюулагдаһан уулзалга Буряадай багшанарай колледждо болохо.

Энэл үедэ Уласхоорон­дын “Эдир Будамшуу” урилдаанай дүнгүүд согсологдожо, илагшад Буря­ад театрта элирүүлэгдээ (октябриин 6).

Һара дүүрэн һурагшадай дунда заншалта ёһоороо “Эрхим диктант”, “Буряад хэлээр эрхим най­руулга” урилдаанууд бо­лон буряад хэлээр олимпиаданууд үнгэргэгдэхэ. Эдэ урилдаануудта ехэшүүлшье хабаадаха.

Улаан-Үдэ хотодомнай буряад хэлэеэ үзэдэг, бу­ряад уран зохёолоо шудалдаг, соёлоо үргэдэг һургуулинууд нэгэ га­рай хургаар тооломо­ор ха юм даа. Тиибэшье, түрэлхидэй хүсэлөөр һургуулинуудта, хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ буряад хэлэ үзүүлдэг, заншал­нуудтай танилсуулхаяа оролдодог гээшэ. Теэд һанаһанда хүрэнэгүй. “Тиимэһээ уласай бүхы һургуулинуудта, хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ “Буряада­ар мэндэшэлэлдэе!” гэһэн ябуулга үнгэргэгдэхэ”, - гэжэ Улаан-Үдэ хотын за­хиргаанай Болбосоролой хорооной түрүүлэгшын орлогшо Дулма Галсанов­на Балдарова мэдүүлээ.

Буряадай Үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернадта октябриин 19-дэ электрон аргаар үзэхэ номоор “Оюун бэлиг” урилдаан үнгэргэгдэхэ. “Эрхим хэшээл” урилда­ан баһал электрон арга­ар үнгэргэгдэжэ илагшад элирүүлэгдэхэ.

Октябриин 18-да “Шэг­шыдэйн наадан” гэһэн хүүгэдэй зүжэглэмэл нааданууд “Ягаан далбагану­уд” (“Алые паруса” ) гэһэн ирагуу нэрэтэй 35-дахи сэсэрлигтэ үнгэргэгдэхэ.

47-дохи һургуулида ок­тябриин 13-да 7, 8, 9-дэхи ангинуудай һурагшадай хоорондо “Мэргэн бодол” гэжэ ухаагаа гүйлгэхэ наадан үнгэргэгдэхэ. Анги бүхэнһөө таба-та­бан һурагшад хабаадаха ёһотой.

Октябриин 19-дэ “Бу­ряад сэсэшүүлэй тэмсээн” гэжэ хэлэ бэшэгэй урилдаан үнгэрхэ.

Буряад орон тухай

Һүүлэй үедэ Буряад орон тухаймнай олон ки­нонууд буулгагдаа. Бу­ряад Уласта ажаһуудаг арадуудай ёһо гурим, урданһаа нааша сахиг­дадаг заншал, үндэһэн соёл, аман зохёол болон тэрэниие түүрээгшэд бо­лон суглуулагшад, шэн­жэлэгшэд, мүнөө үеын уран зохёол болон ирагуу найрагшад, театрнууд ту­хай харуулһан кинонууд Үндэһэтэнэй номой санда октябриин 12-то үдэрэй 12 сагһаа олондо харуу­лагдаха.

Буряадаймнай үндэһэн театр болохо Хоца На­мсараевай театр октябриин 17-һоо 27 болотор зүжэг бэшэхэ дуратайшу­улые суглуулжа, тусхай һургуули үнгэргэхэ. Түрэл хэлээрээ бэшэхэ дуратай­шуул, буряад хэлэ бэшэ­гэй багшанар эндэ хабаа­далсабал, сэгнэшэгүй ехэ онол шадабари шэнгээ­жэ абаха. Ганса бэшэхэ, зохёохо шадабари аба­ха бэшэ, өөрынгөө арга шадал мүлихэ аргатай. Санкт-Петербург, Самара хотонуудһаа ерэһэн мэдээжэ зохёолшод, найруу­лагшадтай уулзалганууд, хэшээлнүүд үнгэргэгдэхэ.

Аман зохёолой дээжэ ауди-ном

Буряад арадай аман зо­хёолой эрдэни зэндэмэни гэжэ тоологдодог “Шоно- Баатар” үльгэрые урагшаа һанаатай буряад залуу­шуул аудио-ном болгожо хэблэһэн байна. Октябри­ин 19-дэ энэ ажалтаяа та­нилсуулха.

Зүблэлтэ сагай хатуу­да буряад арадай дууну­удта магтуулдаг, морин үльгэртэ түүрээгдэдэг энэ ехэ үльгэрэй удхаар Намжил Балдано “Энхэ-Булад баатар” нэрэтэйгэ­эр опереттэ найруулһан габьяатай бэлэй гэжэ ун­шагшадтаа һануулая. Ха­рин мүнөө эртэ урдынгаа үндэһэн зохёолнуудые хэблэлдэ уншаха, тайзан дээрэ харахаһаа гадна, за­май ута харгыдашье яба­хадаа гү, али нюдэнэйнгөө эсэхэдэ, аудио аргаар уран гоё ирагуу хүгжэмтэй дамжуулга шагнаха ар­гатай болообди. Эндэ нэ­мэжэ һануулхада, манай хүндэтэ уншагшадшье “Буряад үнэнөө” аудио ар­гаар шагнажа байха арга­тай юм.

Буряад хэлэнэй үдэрнүүдтэ музейнүүдтэ буряад арадай заншал­нуудые харуулжа бай­ха. Эртээнһээ мэдүүлгэ үгөөд, һонирхоһон зан­шалаа хаража болохо. Тиихэдэ Новоселенгин­скын декабристнуудта зорюулагдаһан музейдэ Николай Бестужевай Бу­ряад орон, Байгал далай, Галуута нуур тухай материалнуудтай танилсалга үнгэрхэ.

Дүнгүүд

Октябриин 26-да Бу­ряадай драмтеатрай тайзан дээрэ Буряад Уласай 95 жэлэй ойе энэ жэлдэ тэмдэглэһэн болон “Буряад хэлэнэй габшагай һарын” үрэ дүнгүүд согсологдожо, хатар нааданшье харуу­лагдажа, ирагуу дууну­удшье зэдэлхэ.

Үдэрэй 16 саг 30 минутада эхилхэ энэ түлбэригүй найрта бул­таниие уринабди.