​​Үндэһэн һургуулиин үндэр зиндаа

Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат ЮНЕСКО-гэй эблэлэй бүридэлдэ абтаад, уласайм­най болбосоролой эмхи зургаанууд сооһоо иимэ үндэр зиндаатай болоһон анха түрүүшын, мүнөө дээрээ ори гансахан һургуули боложо тодорбо.

Дэлхэйн эрхимүүдэй тоодо

Түүхэтэ энэ үйлэ хэрэг гэршэлһэн албан ёһоной бэшэг лицей-интернадай хүтэлбэрилхы захиргаанай хаягаар ерээ гэжэ һургуулиин захирал, хэлэ бэшэ­гэй эрдэмэй дид-доктор Булат Шойнжонов мэдээсэ­лэй “Буряад үнэн” албанда дуулгаһан байха юм. Тэрэ­нэй хэлэһээр, лицейн сахим хаягаар ЮНЕСКО эмхиин эблэлэй һургуулинуудые харгалзалагша Сабина Дет­цель албан ёһоной бэшэг соогоо “Нэрлэгдэһэн эдэ эмхинүүдые эблэлэйнгээ һургуулинуудай тоодо ЮНЕ­СКО дуратайгаар абаба. Хам­тын хүсөөр ЮНЕСКО-гэй эблэлэй һургуулинуудай ажаябуулгын шанар дээшэлүүлхэ зуураа, бүримүһэн эрхэтэнэй байгуулга эм­хидхэхын, тогтууритай хүг жэлтэ нэбтэрүүлхын болон соёл хоорондын харилсаа хүгжөөхын тула шэнэ үеын эрилтэнүүдтэ таарамаар ажалаа эрхилхэбди”, - гээд тэмдэглэнэ.

Бүмбэрсэг дэлхэйн бүхы шахуу гүрэнүүдтэ ажалла­жа байдаг болбосоролой 9 мянга хахад эмхинүүдэй тоодо жэнхэни буряад һургуулимнай оруулагдаба.

«ЮНЕСКО эмхиин хэрэгүүдэй талаар Саха (Яхад) Уласай Үндэһэтэнэй хорооной түрүүлэгшэнэрэй нэ­гэн, ЮНЕСКО-гэй эблэ­лэй һургуулинуудай Росси гүрэндэхи “Саха-Байгал” түсэлэй харгалзалагша Ели­завета Сидоровагай зуур­шалгаар энэ эблэлдэ орохо һанаатайгаар дансануудаа согсолжо, 2016 ондо эль­гээгээ һэмди, - гээд буря­ад һургуулиин захирал хөөрэнэ. – ЮНЕСКО эмхиин хүдэлөөндэ һургуулияа Бол­босоролой болон эрдэм уха­анай сайд Баяр Жалсанов анха түрүүшынхиеэ хабаа­дуулжа эхилһэн. Тиихэдэ, лицей-интернадай захира­лаар хүдэлжэ байха үедөө, 2009 ондо ЮНЕСКО-гэй “Ая ганга” клуб байгуулһан юм. Хилын саана, Росси гүрэндэмнай, Буряадтам­найшье ажаһуудаг арадуу­дай соёл хүндэлэн, шабинараа хүмүүжүүлгэ “Ая ганга” клубай гол зорилго боложо үгэһэн. Тэрээнһээ гадна, һурагшадтаа, түрэлхидтэнь болон олониитэдэ ЮНЕСКО-гэй зорилго болон ажаябуул­га тухай мэдээсэл дуулгадаг байһан».

Уласхоорондын энэ эм­хиин дэлхэйн хэмжээнэй хүдэлөөниие хүгжөөхэ та­лаар Бүхэроссиин урилда­анда 2012 оной дүнгүүдээр үндэһэн һургуулимнай илажа гараһан габьяатай. Мүнөө сагта “Ая ганга” клуб Буряад орондоо энэл шэглэ­лээр олониитын ехэ ажал ябуулжа байнхай. Уласхоо­рондын нээмэл һургуулида залуу ударидагшадай га­радаг дадалга, ЮНЕСКО-гэй залуу түрүүшүүлэй зунай һургуули, болбо­соролой һалбарида дүй дүршэлөө хубаалдаха та­лаар элдэб түсэлнүүдые, олон үндэһэтэнэй соёлой фестиваль болон бусад хэм­жээ ябуулгануудые клуб үнгэргэдэг юм.

Гол зорилгонь – тэсэмгэй зохид болгохо

ЮНЕСКО-гэй эблэлэй һургуулинууд (UNESCO Associated Schools Project Network, ASPnet) тухай нэ­эмэл мэдээсэл шэнжэлхэдэ, уласхоорондын энэ эмхи­тэй нягта холбоотойгоор һуралсал, хүмүүжүүлгын ажалаа ябуулдаг эмхинүүд тэрэнэй бүридэлдэ ороно гэжэ хэлэгдэнэ. Тиихэдээ өөһэдынгөө гүрэнүүдэй хуу­лиин ёһоор зохёогдоһон про­раммануудаар үдэр бүриингөө ажаябуулга эмхидхэхын хажуу­гаар, энхэ тайбан, амгалан бай­далай һайн, һайхан бодол, хүн түрэлтэнэй гүн ухаанай болон сэдьхэлэй сэгнэшэгүй баялиг дэлгэрүүлхэ үүргэ дүүргэхэ жэшээтэй. “ЮНЕСКО-гэй эблэлэй һургуулинууд” гэһэн түсэл 1953 онһоо эхи абаһан. Советскэ Союз 1966 ондо энэ түсэлдэ оролсоһон байна.

Эблэлэй гэшүүд болоһон һургуулинууд шабинараа һургаха болон һуралсалһаа гадуур ажалаа, тэрэнэйн­гээ түхэл маяг өөһэдынгөө дураар шэлэдэг. Гэхэтэй хамта, гол шухала дүрбэн шэглэл эблэлэй гэшүүдые нэгэдүүлдэг юм: ООН болон ЮНЕСКО тухай мэдээсэл та­раалга; байгаали болон ор­шон тойрониие хамгаалга; бүхэдэлхэйн соёлой болон байгаалиин гайхамшагта баялиг шэнжэлэн үзэлгэ; хүнэй, үхибүүнэй эрхэнүүд, демократис үзэл болон хүсэ хэрэглэхэһээ арсалга.

Уласхоорондын энэ түсэлдэ хабаадагшад ЮНЕ­СКО эмхиин гэшүүд бо­лохо гүрэнүүдэй болбосоро­лой һалбариин хэдэн шата түлөөлдэг: һургуулиин урда тээ­хи, эхин болон дунда һургуулиин, мэргэжэлэй-техническэ болбосоролой эмхинүүд, багшанарые бэлдэлгын программануудаар ажал ябуулагшад. Эблэл­дэ орообди гээд, хэр угһаа хэжэ байһан ажалаа эрид һэлгэдэггүй. Гүрэн түрынгөө болбосоролой һалбаринуудай дүримөөр хүдэлһөөрөө хүдэлдэг.

Дэлхэйн 180 гаран гүрэнүүдтэ болбосоролой 9,5 мянган эмхи зургаанууд “ЮНЕСКО-гэй эблэлэй һургуулинууд” эблэлдэ оролсоно. Һүүлэй үеын мэдээ­сэлээр, манай гүрэнэй 260 гаран һургуули, гимнази, ПТУ, техникум, багшын дээ­дэ һургуулинууд болон бусад эмхи зургаанууд энэ түсэлдэ хабаадалсана. Тэдэнэй тоодо уласаймнай үндэһэн буряад һургуулиин оролсожо, үндэр зиндаатай болоод, арадайн­гаа нэрэ һүлдые үргэһэндэнь баярламаар, бахархамаар!

Үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернадай дурадхаһан гэрэл зураг