​​Угай бэлигтэй уран дархан

Хотогор һайхан Хориин хизаар анхан сагhаа абьяа­стай зоноороо суутай юм. 1970 оной июлиин 18-да галзууд угай Яндаков Дугаржаб Цыренович ба Ев­докия Цыреновна хоёрой бүлэдэ түрэһэн Баир хүбүүн абынгаа нэрэ алдаршуулжа ябана. Буряад орондоо, то­онто һайхан Хори аймагтаа хүндэтэй дархан гэжэ Янда­ков Баир тухай нютагайнь хүн бүхэн хэлэхэл байха.

Модошо дархан Баир Яндаков байhан хүсэл зоригоо, hанал бодо­лоо, найдал тэмүүлэлээ бүтээлнүүд соогоо шэн­гээжэ, арад зоной сэдьхэл баясуулдагынь гайхалгүй. Һиилэжэ хэhэн дүрсэ, хүрэг хүдэлмэринүүдэйнь үзэсхэлэн бүхэн ехэл хүлеэгдэжэ, арад зоной ан­харал татан амжалтатай­гаар үнгэрдэг. Хори нюта­гай ажаһуугшад бэлигтэй хүбүүнэйнгээ нэрэ түрэ өөдэнь үргэжэ, нютагайнгаа музей соо тусхай булан бай­гуулха гэжэ шиидэнхэй.

Багаһаа урлаха улигтай

Баир Дугаржапович бэеэ мэдэхэһээ хойшо модоор ха­руулдаха, дархалха дуратай юм. Балшар бага наhанhаа урлалда улигтай байhанаа харуулаа. Теэд уг гарбалынь шэнжэжэ үзөө hаа, хүн бүхэн заабол ямар нэгэн онсо бэ­лигтэй байhан лэ байха.

Намтарыень дурдахада, hургуулияа дүүргэжэ, сэрэ­гэй албанда ябаһанайнгаа hүүлдэ гэртээ ерээд байта­раа, аргагүй ехээр үбдэжэ зо­боод, хэбтэри болошохо үйлэ хубитай байгаал даа. Эгээл залуухан наhандаа I шатын эрэмдэг гэжэ тодорхойлог­доо бэлэй.

Баир хүбүүн тиигээ­шье hаа гомдожо, уйдажа байха үдэрынь үсөөн. На­ранай гарахатай хамта hэрижэ, үхибүүн ябаhан hонирхолоороо модоор юумэ дархалха гэжэ оролдо­жо эхилээ. Үдэр бүри жаа-жа­агаар абьяасаа мүлирүүлжэ, үсэд нэтэрүү оролдосын­гоо, ухаанайнгаа хүсөөр мүнөөдэрэй үрэ дүн туйлан­хай. Буряад арадайнгаа угал­за хээнүүдые уранаар хэрэ­глэн, үзэмжэ haйхан уран бүтээлнүүдые ганса модоор hиилэхэ бэшэ, гуулингаар шудхажа, ажалаа шэнэдхэхэ, юумэ үүсхэхэ гэжэ бододог. Хүрэлөөр дүрсэнүүдые хэжэ эхилээд, олоной анхарал та­тажа байдаг.

Бурханай үгэһэн буян хэшэг

Эгээл түрүүн Соёлой яа­манай грант шүүжэ, оло­ниитэдэ мэдээжэ болоо һэн. Тэрээнhээ хойшо Бу­ряад Уласай, Ородой Хол­боото Уласай болон улас­хоорондын хэмжээндэ эрхимүүдые элирүүлхэ зо­рилготойгоор үнгэргэгдэдэг мүрысөөнүүдтэ заатагүй уран бүтээлнүүдээ таби­жа, магтаал hайшаалда хүртэжэ урмашадаг. Тиигэ­жэ Москва хотодо 2010 ондо «Филантроп» гэжэ шанда хүртэhэнөө үндэрөөр сэг­нэдэг юм. Монгол ороной Хэнтэй аймагта болоhон «Алтаргана - 2014» гэһэн уласхоорондын фестиваль­да хабаадаад, мүнгэн медаль хүзүүндээ үлгэжэ, Буряад ороноо суурхуулхаһаа гадна, зоной дунда мэдээжэ болоо һэн. 2016 ондо «Алтаргана» нааданай алтан утаhаар го­ёонхой үргэмжэлэл абажа, үргэнөөр алдаршахын хажу­угаар, уласхоорондын уран дархашуулай үнэмшэлгэдэ хүртөө бэлэй.

Эдэ амжалтануудыень хараалан, 2019 оной апрель hара соо Ц.Сампиловай нэ­рэмжэтэ Уран һайханай му­зей Хориин уран дархашуул Баир Яндаков, Бадма-Доржи Тыкшеев гэгшэдэй бэлиг та­лаангаа гэршэлжэ бүтээhэн уран зүйлнүүдэйнь дээжэ элбэгээр дэлгээжэ, «Малень­кая страна» гэжэ выставкэ эмхидхээ һэн. Энэ үзэсхэлэн олон зониие һонирхуулан хужарлуулхаһаа гадна, дар­хашуулай хэhэн бүтээлнүүд дээдын хүндэтэ hуури эзэ­лээ гэжэ баяртайгаар онсо­лоё.

Баир Яндаковой бүтээлнүүд

Хүрэлөөр бүтээһэн бари­малнуудынь Этигэлэй Хамба ламада зорюулагдаһан «Ар­бан эрдэниин үргэл» гэжэ фестивальдашье, уласхоо­рондын хэмжээнэй «Ёрдын наадандашье» табигдажа, бүгэдэ ниитын hайшаалда хүртэжэ байдаг. Баир Янда­ковой бүтээлнүүд Третья­ковско галерейн жасада ха­дагалагданхай.

- Тэдэнииень хараһаар лэ, Баир Яндаковой гара­ар бүтээгдэһэн гэжэ та­нихаар, өөрын онсо шэнжэтэй, хэмжүүрээрээ багаханууд аад, тон уранаар дархалагдаһан дүрсэнүүд юм, - гэжэ уралиг шэнжэлэг­шэд тэмдэглэдэг юм.

Һүүлэй үедэ Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай Илалтын 75 жэлэй ойдо зо­рюулжа, «Сэрэгшэн – мэргэн буудагша» гэжэ уран бари­мал дархалжа дүүргээ. Олон янзын амитадай, шубуудай дүрсөөр шэмэглэжэ, гоёожо hиилэгдэһэн тэрээнь соонь «5 хушуу мал» гэжэ суглуул­бари өөрын hуури эзэлэнхэй.

Тэрэ туйлаhан амжал­таараа hанаагаа амараад hуунгүй, зохёохы шадабари­яа саг үргэлжэ мүлижэ, мо­доор уран гоёор hиилэжэл, ажалаа наринаар ябуулжал байдаг. Баир Дугаржапо­вичай абьяас бэлиг, шада­мар уран гарынь бурханһаа үгтэһэн буян хэшэгэйнь дэ­эжэ мүн.

Светлана ДАШИДОРЖИЕВА