​​«ШИ»

Дайнай һүүлээрхи 1946-1947 онуудаар болоһон ушар. Хатуу хүшэр саг байгаа һэн.

Нэгэ хүбүүн Эрхүүдэ һураад, гэртээ ерэхэдээ, эдихэ юумэ абаад ошохо байгааб гэжэ һанаад, дэлгүүр ошожо, хоёр ногоон хапууста абаад, нютагаа ерэбэ. Эдихэ юумэнэй тэрэ үедэ хомор хада иигэжэ ябаһан байгаа бэзэ. Гэртээ ерээд, эжыдээ хапуустаа барюулаа ааб даа.

Эхэнь хониной мяхаар хапуустатай һайн шүлэ гаргаад, хүбүүндээ аягаар дүүрэн аягалжа табиба.

-Ямар гоё щи шанаабта! – гэжэ эжыгээ магтажа эхилһэниинь, харин урдаһаань эхэнь хүбүүгээ хараажа эхилбэ:

- Эхэһээнь ехэ болоо гүш! Һураад ерэхэдэшни, би шамһаа бага болоо аалби? Юундэ намай ши гээбши?

- Би таниие ”Ши” гэжэ хэлээгүйб. Харин “щи” гэжэ хэлээб. “Щи” гэжэ нэрэтэй шүлэ шанаа ха юмта, - гэжэ эжынгээ уур сухалыень намдуулаа бэлэй. Тэрэ үедэ эхэнь щи гэжэ шүлэ хаанаһаа мэдэхэб даа, хүдөөгэй хүн.

Эльгээн эдеэн

Урда зуун жэлэй 60-аад оноор колхоз байхын үе һэн. Июлиин 10-да үбһэндэ ажалшадые гаргаад, нэгэ хэды хоноһон хойно, түрүүшын һүри соможо байна гү гэжэ колхозой ноёд үбһэшэдэй бригадада ерэбэд.

Ерэхэдэнь, үбһэшэд ха­шаагай модо бэлдэжэ бай­бад. Тиихыень хараад:

- Мүнөө болотор юундэ үбһэеэ сабшангүйгөөр бай­набта, түрүүшын сомоо со­моод байха байгаат! - гэжэ түрүүлэгшэ ганирба. Тэндэ байһан наһатай үбгэн иигэ­жэ хэлэбэ:

- Мүнөө ногоон һаял ур­гажа байна, бэшэ бригадаар ябаад ерээд хараарайт, би энэ зомгооһо газар руу шаа­гаад орхиһуу. Үглөөдэр ного­ороод, үшөө дээшээ болоод байха. Түрүүлэгшэ шугам гаргажа, тэрэ зомгооһыень хэмжээд:

- Үглөөдэр һөөргөө буса­хадаа харахабди, - гээд мор­добод. Нээрээшье, ноёдой хоноод ерэхэдэнь, ногоон тэрэ зомгооһонһоо үлүүгээр ургаад байба.

- Танайл бригадые хорин табан болотор орхиһуу, но­гоонтнай ургаг, - гээ һэн.

Нээрээшье, тэрэ бригада эгээл ехэ үбһэ абажа, брига­дирынь ВДНХ ошохо болоо бэлэй. Тэрэ бригадын үбгэн:

– Урдандаа Эльгээн эде­эндэ, энэмнай августын эхин, үбһэндэ орожо байһан юм. Эльгээн болотор ногоон ургадаг, тиигээд үрэһэеэ та­раажа эхилдэг юм гэжэ үбгэ эсэгэнэрнай хэлэгшэ бэлэй. Мүнөө Эльгээн эдеэн гэхэ­дэ, хүн балай мэдэхэшьегүй байха. Августын 2-то ород арадай литээр “Ильин день” болодог. Энэ үдэртэ бүхы ургамал, жэмэс эдеэшээд байдаг гэлсэгшэ юм, – гэжэ ойлгуулаа һэн.

Лубсан ЦЫРЕНОВ