​​Һуралсалай һула талануудые тобойлгобо

Эдэ үдэрнүүдтэ бүхы Ород гүрэн дотор һургуулиин ахамад классуудай шабинарай дунда олимпиаданууд заншалта ёһоороо үнгэргэгдэнэ. Эндэ түрүүлһэн хүбүүд, басагад бүхэроссиин түгэсхэлэй шатада хабаадаха эрхэдэ хүртэнэ. Хажуугаарнь Буряад Уласай һурагшад этно-соёлой һалбаряар шалгалта барина.

Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай һургуулиин урдахи болон юрэнхы һуралсалай таһагые даагша Татьяна Елистратовагай мэдүүлһээр, бүхэроссиин олимпиада 22 шэглэлээр үнгэргэгдэнэ. Мүн этно-соёлой һалбарида 8 предмет оруулагданхай.

- Этно-соёлой һалбарида Буряадай түүхэ, мэдээсэлэй талаар һургалта, һунгалтын эрхэ, буряад хэлэн, буряад литература, эвенк хэлэн ороно гэжэ хэлэхэ хэрэгтэй. Мүн буряад литература болон хэлэн хоёр-хоёр шэнжээр ороно гээшэ. Мүнөө жэл тус Олимпиадада 165 хүн хабаадаха тухай мэдүүлгэ оруулаа. Энэ тоо жэлһээ жэлдэ доошолногүй. Февралиин 21-дэ түгэсэхэ, - гэжэ Татьяна Елистратова хөөрэнэ.

Мэдээсэлэй талаар һургалта мүнөө жэл анха түрүүшынхиеэ олимпиадын этно-соёлой һалбариин бүридэлдэ оруулагдаа. Татьяна Елистратовагай хэлэһээр, мүнөө үеын үхибүүд элдэбын мэдээсэл шэнжэлжэ, муу-һайнииень илгаруулан ойлгохо ёһотой. Эгээл иимэ асуудалнууд олимпиадын даабарида үгтэнэ.

Номгүйгөөр үзэлгэ

Буряадай түүхэ гэжэ шэглэлээр оройдоол найман хүн хабаадаһан байна. Гурбаниинь 9-дэхи классай программаар тушаагаа. Мүн табаниинь ахамад классуудай үхибүүд байгаа. Энэ тоо хүн зониие тон ехээр гайхуулаа.

Татьяна Елистратовагай мэдүүлһээр, аймагуудай шатада олон үхибүүд хабаадаа. Мүн уласай түгэсхэлэй шатада тэдэ бултадаа хүрэжэ шадаагүй.

- Жэшээлбэл, Буряадай түүхэдэ 70 балл дабажа гараха хэрэгтэй байгаа. Аймагуудтаа түрүүлһэн бэрхэшүүл эдэ баллнуудые абажа шадаагүйдэнь, финалда оруулха аргамнай үгы. Иимэ дүрим бүхы шэглэлээр баталнабди, - гэжэ Татьяна Елистратова ойлгуулна.

Буряадай түүхээр олимпиадада тон үсөөн һурагшадай хабаадаһанда, Д.Банзаровай нэрэмжэтэ БГУ-гай түүхын факультедэй декан Виктория Номогоева баһал ехэтэ гайхаа.

- Урдань олон хүн хабаадагша һэн. Минии һанахада, тус хэмжээ ябуулга хүүгэдэй үбэлэй амаралтын түгэсэхэ тээшэ эмхидхэгдэһэн байна. Олимпиада үнгэргэлгын болзор һэлгэгдэһэнһээ боложо, үсөөн хүн хабаадаа, - гэжэ Виктория Владимировна һанамжална.

Улаан-Үдэ хотын 9-дэхи һургуулиин захирал Виталий Ивановой мэдээсэһээр, Буряадай түүхэ гэжэ предмет һургуулинуудта заагданагүй.

- Ородой түүхын хэшээлдэ нютагай түүхэ үзэлгэдэ хэдэн саг үгтэнэ. Өөрын дураар Буряадай түүхэ заажа эхилхэ аргагүйбди. Бүхы хиналтын албанууд хорихо. Хэшээлһээ гадуур зааха гээ һаа, хотын һургуулинуудта үлүү кабинет байхагүй, - гэжэ Виталий Иванов хөөрэнэ.

Теэд һургуулида Буряадай түүхэ һурагшад яагаад үзэхэб даа. Юуб гэхэдэ, тааруу номшье байхагүй.

- Ородой можо, хизаарнуудта түүхын ном хэблэгдэнхэй. Буряад орондомнай гүрэнэй бүхы хэбтэ таарама һуралсалай ном үгы гээшэ, - гэжэ Виктория Номогоева хэлэнэ.

Хэды тиигэбэшье Буряадай түүхээр олимпиадада түрүүлһэн үхибүүд түүхын факультедтэ орохоёо шамдана. Тэдэнэй ЕГЭ-гэй сэгнэлтэдэ 5 балл нэмэгдэнэ.

- Нэгэдэхи курсын оюутан бологшодһоо Буряадай түүхэ һургуулидаа үзөө гүт гэжэ заал һаа асуунабди. Оройдоол гурбанай нэгэниинь үзэһэнөө мэдүүлнэ. Тиимэһээ олонхинь оюутан болоод лэ, Буряадай түүхэ шэнжэлжэ эхилнэ, - гэжэ түүхын эрдэмэй доктор хөөрөөгөө үргэлжэлүүлнэ.

2020 оной эхиндэ эмхидхэгдэһэн Буряадай түүхээр олимпиадада Хэжэнгын 1-дэхи һургуулиин 11-дэхи классай шаби Адиса Рампилова, Улаан-Үдэ хотын 14-дэхи гимназиин 9-дэхи классай һурагша Дари Доржиева түрүү һуурида гараһан байна.

Хитад гү, буряад гү?

Бүхэроссиин олимпиадын бүридэлдэ гол анхарал хэлэнүүдтэ хандуулагдана. Француз, англи, немец болон бусад заншалта хэлэнүүдһээ гадна, үхибүүд итальян, испан, хитад хэлэнүүдээр шалгалта барина. Тиимэһээ нэгэ һонирхолтой асуудал гараадхина – Буряадай һурагшадта хитад хэлэн түрэл хэлэнһээнь шухала болоно гү?

- Үгы ааб даа. Мүнөө жэлдэ хитад хэлээр 6 хүн олимпиадада хабаадаха. Үхибүүдые ондоо хэлэ бү үзэгты гэжэ хорихо аргагүйбди. Залуу халаанайнгаа эрмэлзэлыень дэмжэжэ, зүбөөр хүмүүжүүлхэ ёһотойбди, - гэжэ Татьяна Елистратова мэдүүлнэ.

Буряад хэлэн хоёр шэглэлээр үнгэргэгдэнэ. Гүрэнэй программаар үзэдэг 38 хүн уласай олимпиадын финалда хабаадаха юм. Мүн үндэһэн программаар буряад хэлэ шудалдаг 20 һурагша олимпиадада бэлдэжэ байнхай.

Буряад литература хадаа баһа хоёр шэглэлээр хубаагданхай. Эндэ 41 хүн хабаадаха.

БГУ-гай Зүүн зүгэй институдай буряад болон эвенк хэлэнүүдэй тэнхимые даагша Сергей Ошоровой хэлэһээр, олимпиадада түрүүлһэн үхибүүдэй ЕГЭ-дэ 5 балл нэмэгдэхэ. Хэды тиигэбэшье тэндэ түрүүлһэн үхибүүд буряад хэлэ болон литература үзэлгэ үргэлжэлүүлхэеэ шамданагүй. Мүнөө үедэ тус таһагта нэгэшье иимэ оюутан үгы юм.

Һурагшадай олимпиада февралиин 21-дэ түгэсэхэ. Буряадай түүхэ, хэлэ болон литератураар шалгарһан үхибүүд гол анхаралаа түрэл нютаг нугадаа хандуулха гү гэжэ мэдэгдэнэгүй.

Буряад Уласай болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай мэдээсэлэй албанай гэрэл зураг