​​Утаан-Үдэ болохогүйн түлөө

Модон гэртэ ажаһуугшад Улаан-Үдэ хотын агаар бузарлана гэһэн шууяа шурхираанай гарахада, өөрөө иимэ гэртэ түбхинэнхэй хадаа ниислэл хотоһоо үлдүүлхэ саг ерэнэ аа гү гэжэ үдэр бүри шахуу агаар унхидан шахуу үнэрдэхэ ажалтай болоод байгааб. Үнэхөөрөөшье, минии һуудаг газарта хаа-яа агаар амилхын аргагүй хорон утаатай болодог аад, энэ долоон хоногто һөөл сэбэр шэнгил. Магад, хяһуур зон шууяанһаа һэр-мэр гэлдээд, муу шанартай нүүрһэеэ гү, али хууша-хаашан мөөрын резинэеэ саг зуурада саашань хадагалаа. Тиибэ яабашье Утаан-Үдэ болохогүйн тула ямар хэмжээнүүд хэрэгтэйб? Энээн тухай хотын Загорск һууринай ажаһуугша, 2014-2019 онуудта Улаан-Үдын һунгамалнуудай зүблэлэй гэшүүн ябаһан Дмитрий Беспаловтай хөөрэлдэбэбди.

- Дмитрий Николаевич, та олон жэлдэ һунгамал ябаһан хадаа Улаан-Үдэ хотын бүхы шиидхэгдээгүй асуудалнуудые һайн мэдэнэт. Хэлэжэ үгыт даа - модон гэрнүүдтэ ажаһуугшад агаар бузарлана гэжэ зүб гэмнэнэ гү?

- Мүнөө дээрээ Улаан-Үдые тойроод нэмжыһэн модон гэрнүүд бүхыдөө агаар бузарлалгын аяар 30 хубиие бүридхэнэ. Энэтнай албан ёһоной тоо баримта гээшэ. Олошорһон түмэр хүлэгүүдэй муу нүлөө баһал иимэрхүү. Тиибэшье ехэнхи хубитаяа котельнинүүд оруулна гэжэ сэхыень хэлэхэ хэрэгтэй. Олонхинь хара тортог утаа сэбэрлэдэг түхеэрэлгэгүйгөөр хүдэлнэ. Агаар бузарлалгын шиидхэгдээгүй асуудал мүнөө гараадхёо бэшэ. Энээнһээшье урид анхарал ходо хандуулагдажа байһан, энэ-тэрэ хэмжээнүүдшье абтадаг. Хотын, уласай, федеральнашье бюджедүүдһээ мүнгэн һомологдодог. Тиимэһээ энэ асуудалые хэн нэгэнэй далда зорилготой “зэбсэг” болгонгүй, үнэхөөр һайн тээшэнь шиидхэхын тула ашаг үрэтэй ажал ябуулха шухала. Улаан-Үдэ муу агаартай хотонуудай тоодо ходо шахуу ородог. Байдал заһаха гэбэл, эрид хэмжээнүүд хэрэгтэй. Жэшээнь, би Загорск һууринһаа хотын һунгамал ябаха сагтаа тэндэхи котельниие усадхаад, 2-дохи ТЭЦ-һээ дулаагаар хангаха арга мүр бэдэрхэ хэрэгтэй гэжэ нэгэтэ бэшэ дурадхааб. Энэтнай бэелүүлмээр хэрэг. Даб дээрээ тус асуудал зүбшэн хэлсэгдэжэ байнхай. Шиидхэгдээ һаань, Загорск, Восточный һууринуудай ажаһуугшад амарха һэн. Котельниһээ боложо, мүнөө бидэ юушье хэжэ шаданагүйбди. Жэшээнь, 22-дохи һургуулиин хажууда тамирай комплекс бариха һанаан бии гэе. Теэд табан алхын газарта котельниин хара утаагаар бадхажа байхадань яахабши? Илангаяа үбэлдөө һалхигүй үдэр тэрэ хөө тортогынь хуу доошоо тунана ха юм.

- Һүүлэй хоёрхон лэ жэлэй туршада агаар эгсэ муудаа гэлсэнэ. Хэр үнэн гээшэб?

- Энэ һанамжые бүримүһэн зүбшөөнэб. Тиимэһээл һүүлэй үедэ шууяан гарана ха юм. Яаха аргагүй котельнинүүд тон ехээр бузарлана. Гэбэшье, хотые тойроод, ямар олон модон гэрнүүд баригдаа гээшэб! Тэдэ мүнөө Улаан-Үдые уруунь дарана, хүгжэлтэдэнь һаад ушаруулна. Байгаалииншье талаар һайтай бэшэл. Хотые тойроод, ой модон ургаха ёһотой ха юм. Харин бидэ агаар сэбэрлэхэ үүргэтэй бүхы ой модоёо гамгүй тайража хаяад, гэрнүүдые баринабди. Тиигэжэ дүн хамта нилээд олон үрхэһөө утаан гарана. Юугээр галаа түлинэб? Түлеэн һаа, үшөө бараг. Теэд олон зон тон муу шанартай нүүрһэ хэрэглэнэ ха юм.

- Теэд ажалгүй хүдөөһөө һайн ажабайдалай хойноһоо ерэжэ түбхинэһэн зон яаха болоноб?

- Эндэ модон гэрнүүдэй ажаһуугшад зэмэтэй бэшэ. Бишье газар дээрэ түбхинэхэ дуратайлби. Зүгөөр эмхи гуримгүйгөөр бэшэ, харин зүбөөр түсэблөөд, газараа хубааха шухала. Ядахын сагта хуули бусаар газар эзэлхые тад болюулха. Модо һуулгахыень, агаар бузарлангүй, гэрээ дулаасуулха арга бэдэрхыень урмашуулха шухала.

- Хоёр ТЭЦ-үүд утаагаа сэбэрлэдэг түхеэрэлгэтэй гү?

- Котельнинүүдтэ орходоо, байдалынь долоон дээрэ ааб даа. Тиигээшье һаа асуудалнууд бии, тэрэ тоодо нүүрһэнэй шанараар. Манай Загорскын котельни шэнгеэр агаар ехээр бузарладаг котельнинүүд хотодомнай нилээд олон. Аэропорт, Энергетик, Авиазавод гээд лэ, хорон агаартай һууринуудые тоолохо болоо һаа, үсөөн бэшэ. Би хэрэгээрээ ходо Аэропорт ошодогби. Тэндэ бүри амилхын аргагүй болонхой. Хэрбээ хоёр жэлэй саана үшөө барагшаг һаа, мүнөө котельниинь муудахада болон модон гэрнүүдэй нэмэриеэ оруулхадань, хөө тортогынь абаха танаггүй болонхой.

- “Бэе бэеэ мүргэгты, хоблогты” гэһэн уряа зүбшөөхэ байна гүт?

- Доогуур, дээгүүр мүргэхэ гуримые буруушаанаб. Гэбэшье, эрхэтэн бүхэнэй харюусалга байха ёһотой. Тон муу шанартай нүүрһээр, резинээр түлихэ ушарнууд үнэн дээрээ тиимэ олон бэшэл даа. Ехэнхи зон нэн түрүүн өөртөө болон үри хүүгэдтээ хоро хүргэнэб гэжэ ойлгоно ёһотой. Тиимэһээ хэн нэгэниие хоблоходонь лэ, һунаажа байха бэшэ, тон түрүүн хиналтын зургаанууд шалгаха ёһотой.

- Газтай һаа, гоё байгаа бэшэ гү?

- Буряад орондо газай “ерээ” һаа, олонхи бэрхэшээлнүүд усадхагдахал һэн. Ой модомнайшье отологдожо, шэнгэржэ байна. Тиимэһээ шадаал һаа һаяын сагта газтай болохо ябуулга хэхэ хэрэгтэй. Мүнөө хажуудамнай дүтэ болонхой ха юм.

- Дмитрий Николаевич, асуудалнуудтамнай харюусаһандатнай һайниие хүргэнэб.

Хүршэ гүрэнэй дүршэл

Газтай болоторнай, хэды уһан урдажа ошохоб – үшөө мэдэгдээдүй. Тиимэһээ хүршэ Монгол гүрэнэй ниислэл хотын дүй дүршэл халажа абаа һаа, болохотойл аа гү гэжэ һанагдана. Юуб гэхэдэ, зоной дунда Утаан-Баатар гэжэ нэрэшэһэн хото мүнөө үбэл һураггүй сэбэр агаартай болонхой. Энээн тухай МОНЦАМЭ агентствын ород редакциин эрхилэгшэ Юмсүрэнгийн Дэлгэрмаа иигэжэ мэдээсээ:

«Манай юрэнхы сайд Ухнаагийн Хүрэлсүх энэ асуудал дээрэ хоёр жэлэй туршада хүдэлөө юм. Тиигэжэ нүүрһэ олзоборилдог Таван толгой шадар хорото нүлөө үзүүлдэггүй паркетнэ нүүрһэ үйлэдбэрилдэг завод барюулаа. Иимэ нүүрһэн тусхай карточкаар наймаалагдадаг. Улаан-Баатарай һэеы гэрнүүдтэй газарнуудта дэлгүүрнүүд зорюута олоор нээгдэнхэй. Сэнгынь тон хямдахан. Гадна түүхэй нүүрһэ хэрэглэлгэ шанга хоригдонхой. Ерэхэ жэлһээ ТЭЦ-тэ иимэ шэглэлэй ажал ябуулхаар хараална».