​​Харгын түлбэри тухай

Улаан-Үдэ хотодо микроавтобусуудай харгын сэн нэмэн алдаад, хүн зониие хүлгөөгөөд абаба. Талаан боложо, сохом энэ жэлэйнгээ дууһатар хуушан сэнгээрээ ябахабди. Теэд Шэнэ жэлһээ юумэнэй хуу нэмэшэдэг заншалтай һэн тулань һанаамнай үшөө амараадүй. Тиимэһээ харгын сэн хэды байха ёһотой гээшэб гэжэ һонирхобобди.

Нина Казарбина, “Городские маршруты” эмхиин ахамад бухгалтерай уялгануудые дүүргэгшэ:

- Хүн зониие шэрэдэг эмхидэ хүдэлдэгшье һаа, өөрөө олониитын унаагаар ябадагби. Тиимэһээ алишье талынхидые ойлгоноб. “Городские маршруты” эмхи бюджедтэ 30 сая түхэриг оруулаа гэжэ һая Фейсбугта бэшэхэдэнь, олонхи хүнүүд олзын татабари гэжэ һанаа ёһотой. Теэд энэмнай НДФЛ-тэеэ, бусад уялгата түлбэринүүдтэеэ иимэ болоно. Үнэн дээрээ эмхиимнай гаргашанууд олзо оршонуудһаа ехэ юм. Үнгэрхэдөө, Улаан-Үдэ хотын бюджет гаргашануудаймнай зарим хубиие даажа абадаг. Иимэ эрхэ байдалда микроавтобусуудай жолоошодые һайн ойлгоноб. Сэхыень хэлэхэдэ, хамаг юумэн үнэтэй боложол байна. Теэд, нүгөө талаараа, ажаһуугшадаймнай салин нэмэнэ аал? Жэшээнь, би ехэдээл һаа 25 түхэриг түлэхэ аргатайб. Зүгөөр ехэнхи зон 20-ёошье түлэжэ ядана ха юм. 28-тнай бүри абараахаар бэшэ сэн. Һургуулиин наһанай хэдэн хүүгэдтэй гэр бүлэнүүдтэ ехэ хэсүү болохо. Яадаг юм – бү мэдэе.

Гэсэр Дугаров, үмсын микроавтобустай жолоошон:

- Минии һанамжаар, 30 түхэриг хүрэхэ. Юундэб гэхэдэ, гаргашанууднай ехэ болоо. Солярка 50-даа шахуу хүрөөд байна. Нүгөө жэлһээ тахограф табигты гэнэ, тэрэтнай 40 гаран мянгата. Онлайн-касса тодхоходо, 20 гаран мянган түхэриг хэрэгтэй. Глонасс, автоинформатор - хуул мүнгэтэ ха юм. Үшөө маршрудайнгаа хүтэлбэрилэгшэдэ һара бүхэндэ 6-12 мянган түхэриг түлэнэбди. Олон хүн микроавтобус хүлһэлөөд хүдэлнэ. Тэдэндэ бүри гайтай: үдэр бүхэндэ унаагайнгаа эзэндэ 1500-2500 түхэриг үгэнэ, 2500 түхэригэй солярка абана, 500 түхэригтэ эдеэлнэ. Дунда зэргээр 5000 түхэриг үдэр бүхэндэ гаргашална. Тэдэтнай гэртээ эды-тэды мүнгэ оложо ошохын тула хара эртээнһээ үдэшэ орой болотор хүдэлдэг. Тиимэһээ олон жолоошод болижо байнхай. Маанадые үлүү ехэ мүнгэ олоно гэжэ буруу һананат. Теэд өөһэдөөшье мэдэнэ ха юмта: зон ганса үглөөгүүр болон үдэшэндөө олоор ябаад, үдэртөө ябахаяа болишодог. Тиихэдэнь хии соляркаяа галдахаш. Илангаяа үбэлдөө ехэ солярка гарана. Нэгэ үгөөр, хүн зониие шэрэхэнь олзогүй болоо.

Валентина Багдаева, үмсын микроавтобусай жолоошоной наһанай нүхэр:

- Бидэ энээнһээ урид хүн зониие шэрэжэ үзөөгүйбди, һаял микроавтобус худалдажа абаабди. Соляркын болон заһабариин хэрэгсэлнүүдэй сэнгүүдэй хэды дахин нэмэһыень хараадаа абахада, жолоошод ядахадаа, энэ асуудал бодхоогоо гэхэ байнаб. Түлбэринүүдынь, гаргашануудынь, үнэхөөрөөшье, ехэ. Тиимэһээ олонхи жолоошодой һанамжаар, 25-28 түхэриг болотор сэн дээшэлүүлхэ хэрэгтэй. Илангаяа үсөөн зоной ябадаг маршрудта хүдэлдэг хүнүүд ядалдадаг. Жэшээнь, зарим зон автобусто замайнь эхиндэ һуугаад, нүгөө заха болотор ябана ха юм. Иимэ ушарта яагаад мүнгэ олохоб?

Олег Лебедев, “Молодежь Бурятии” сониной ахамад эрхилэгшэ:

- Би микроавтобуста һуудаггүйб: үмсын унаагаар гү, али трамвайгаар ябадагби. Юундэ трамвай шэлэнэбши гэхэдэ, гуримтайгаар ябахаһаа гадна досоонь уужам, түлхисэлдөөн гэжэ үгы. Микроавтобусай сэн тухай хэлэхэдэ, хамаг юумэнэй үнэтэй боложо байхада, жолоошодой хүсэл ойлгохоор. Гадна унаа тээбэриин налог дээшэлнэ, бензин болон соляркын акциз нэмэнэ. Ехэнхи гүрэнүүдтэ эдэ хоёр налогой нэгэниинь лэ татагдадаг ха юм, харин манай гүрэндэ - хоюулаа. Минии һанахада, али нэгыень болюулха хэрэгтэй. Гэхэтэй хамта, сэн дээшэлүүлхэ эрилтэ табихын урда хэр һайнаар хүдэлнэбиб гэжэ бодожо үзэхэ шухала. Мүнөө ехэнхидээ Фиат түхэлэй микроавтобусууд зониие шэрэнэ. Досоонь сэбэр бэшэ, барилсаад зогсохо барюулнууд үгы шахуу, сонхонуудынь дан доро – хаанашье ябаһанаа харахын аргагүй. Жолоошод заримдаа түлеэ зөөһэндэл гүйлгэдэг. Тиимэ аад, тон түрүүн үшөө 80 түхэриг гээ һэмнай. Хаанаһаа һанаа гээшэб? Ехэнхидээ юрын зон микроавтобуста һууна гэжэ ойлгохо хэрэгтэй ха юм. Олон хүүгэдтэй гэр бүлэнүүдтэ 20 солхообшье ехэл. Сэнгэй нэмэбэл, ябагаар ябаха бэшэ хадаа, түрэлхид үхибүүдэйнгээ эдеэндэ, гутал хубсаһанда мүнгөө алмажа эхилхэ. Һайса бодожо үзөөд, энэ бэрхэшээлтэй асуудал шиидхэхэ хэрэгтэй. Нэгэ хирэ эрхүүгэйрхинэй 15 түхэригөөр хүн зониие шэрэһүүбди гэһыень һанана ёһотойт. Тэдэнэй иимэ хямдаар хүдэлхөөр бэлэн байгаа хадань, сэн дээшэлүүлэнгүй орхихо арга биил ёһотой гэжэ һанагдана. Харин олзо олоногүйбди гэдэг ута харгытай микроавтобусуудые томо автобусуудаар һэлгэхэдэ болохо. Зарим бусад хотонуудта тиинэл ха юм. Манай эндэ Истана түхэлэй микроавтобусуудые болюулхадань, халта дээрэ болоо. Харин мүнөө хэрэгтэй газартань томо автобусуудые табиха шухала гэжэ һанагдана.

Эржен Лыксыкова, олон хүүгэдэй залуу эжы, “Бамбарууша” түсэл зохёогшо:

- Һургуулиин, хүүгэдэй сэсэрлигэй наһанай хэдэн хүүгэдтэй түрэлхидтэл гайтай болохо. Зарим хүнүүд бүри микроавтобус һэлгэжэ байгаад ябана ха юм. Үшөө кружогуудтань абаашаха хэрэгтэй. Жэшээнь, манай гэр бүлэ гурбан хүүгэдтэй. Ехэмнай 2-дохи ангида һурана, нүгөө хоёрнай баганууд. Мүнөө дээрээ үшөө бараг байнабди. Харин багашуулайнгаа һургуули болон сэсэрлигтэ ябажа эхилхэдэнь, зүдэрэлдэхэ юм бэшэ гүбди. Бүхы мүнгэмнай харгыда гаража эхилхэ. Ябангүй байха бэшэ хадаа, үхибүүдэйнгээ эдихэ юумэндэ, хубсаһа хунартань мүнгөө алмаха баатай болохобди.

Татьяна Хамаганова, уран зохёолшон:

-  20 түхэригөөрнь үлөөхэ хэрэгтэй. Юундэб гэхэдэ, тон түрүүн олон хүүгэдтэй гэр бүлэнүүд хүндэ байдалда орохо. Ахаһаа үхибүү олоор түрэгты гэхэ. Теэд хайшан гээд тэдэнээ тэжээхэб? Микроавтобусуудай жолоошод ехэ-багашье һаань, олзотой ха юм. Ганса мүнгэнэй хойноһоо ябажа болохогүй. Бэе бэеынгээ тала харалсаха хэрэгтэй ха юм даа. Залуу гэр бүлэнүүд лэ хайратай. Булта ажалтайнууд бэшэ. Ажалтайшье һаа, бага салинтай. Яагаад үхибүүдээ тэжээхэб? Харин жолоошод өөһэдынгөөл тала харана: эсэнэбди, бензин үнэтэй болоо гэлдээд, сэн нэмээхэеэ һанана. Минии һанахада, харгын түлбэри дээшэлүүлжэ болохогүй.

Олеся Батурина, гурбан хүүгэдэй эжы, “Забайкалспецодежда” эмхиин хүдэлмэрилэгшэ:

- Ерэхэ жэлдэ харгын түлбэри тухай асуудал дахин гарахагүй гэжэ ехэ найданаб. Зүгөөр дээшэлүүлхэеэ һанаа һаа, тон түрүүн юрын зоной салин нэмэг. Микроавтобусуудай жолоошодой гаргашанууд ехэ болоо гэжэ ойлгоноб. Теэд бидэниие баһа ойлгохо хэрэгтэй. Сэнгэй нэмэбэл, арай шамай ажамидаржа байһан бидэ юугээрээ тэрэнииень түлэхэ юмбибди? Минии гурбан үхибүүд булта һургуулида һурадаг. Кружогууд болон секцинүүдтэ ябадаг. Би яаха болонобиб? Хэлэжэ үгыт.