​Эрилтэ ехэтэй элинсэгэй бараан

Абдар ханзаар дүүрэн бэлэг, хэшэг бэлдэхэ заншал буряад арадта хэр угһаа хойшо бии. Басагаяа хадамда хүргэхэдөө, энжэ, заһал бэлдэдэг һайхан заншалтай ха юмбибди. Теэдшье нүүдэлшэ арадай ажабайдалда ханза эгээл тааруу байгаа гээшэ ааб даа. Мүнөө сагта бэриин заһал бэлдэхэ заншал сахигдана гү? Ханза оршон үедэ хэрэглэгдэнэ гү гэжэ үндэһэн маягаар бүтээгдэһэн гэр доторой эд бараанай «Сундуки Бурятии» гэһэн мастерской байгуулһан уран гартай Чингис Викторович Дугаронһоо асуубабди.

- Чингис Викторович, хэжэ байһан ажалтаяа тодорхойгоор танилсуулыт даа.

- Бидэ үндэһэн угалзануудые хэрэглэн, модоор гэр доторой эд бараа дархалнабди. Наһанайнгаа хани Елена Цыбиковнатай «Сундуки Бурятии» гэһэн олзын хэрэг эхилжэ эрхилээбди. Бүтээлнүүдээ шэмэглэхэ, үйлэдбэрилхэ – минии зорилго. Харин Елена тэдэнээ худалдаха, олондо сурталшалха талаар ажал ябуулдаг.

- Ехэ хоморой ажал эхилһэн байнат. Ямар шалтагаанһаа энэ ажал хэхэ гэжэ шармайгаабта?

- 2015 ондо ханза дархалжа эхилээбди. Түрүүшынхиеэ миин лэ туршажа, гэртээ хэрэглэхэеэ хээб. Танилни ЧПУ-станок (числовое программное управление) абажа, арга боломжыень туршалсажа үгыш гэжэ намда хандаһан байна. Модоор юумэ һиилэжэ гаргаха болоходом, һамгамни ханза хыш гэжэ дурадхаа. Хожомоо тэрээн соогоо хүүгэдэйнгээ нааданхай хээд байхабди гэжэ хэлсээбди. Дархалһанайнгаа удаа өөрөөшье ехэ гайхааб - тэрэмнай булай зохидхон болошоо. Еленамни в контакте-сүлжээндэ «Сундуки Бурятии» гэһэн бүлгэм байгуулжа, түрүүшынгээ захилнуудые абаабди. Мүнөө манай ажалтай хүнүүд ехэнхидээ Инстаграм-сүлжээндэ танилсана, захил оруулна. Захилаймнай 90 хубинь тэндэл бүридхэгдэнэ.

- Юрэл туршажа эхилһэн ажалтнай урматайшье, ашаг үрэтэйшье байшоо гү?

- Дүрбэ хахад жэлэй туршада хэжэ байһан ажалнай сүлөө сагтаа урлаха хүсэлһөө олзын хэрэг болошоо. Мүнөө ороһон бүхы захилһаа дүрбэнэй нэгэ хубинь ханзануудта юм. Бидэ гэр доторой хамаг эд бараа: шкатулкаһаа шкаф хүрэтэр, һандалиһаа орон болотор дархалнабди.

- Үндэһэн маягаар шэмэглэгдэһэн, модоор дархалһан һандали, орон хэрэгтэй байна гү?

- Бидэнэй һая ажал эрхилжэ байхада, олон хүнгайхадаг байгаа. “Хэндэ хэрэгтэй юм? Бэриин заһалдал хэрэгтэй болохо гү?” - гэхэ мэтэ асуудалнууд нэгэтэ бэшэ соностоо. Үнэн дээрээ, ханзануудшье хэрэгтэй, үндэһэн маягаар дархалһан эд барааншье хэрэгтэй байшоо. Мүнөө болоходо, бидэндэ захил хэгшэд: «Олон жэлдэ иимэ эд бараатай болохоёо хүсэдэг һэмди, теэд хаана, хэндэ хандахаяа мэдэдэггүй байгаабди», - гэжэ хэлэдэг.

- Танай дархалһан эд бараан мүнөө сагтай яажа тааралданаб? Жэшээнь, захил хэжэ, оро дархалуулаад, тэрээн дээрэ хэбтэхэеэшье айжа, миин музейн экспонат шэнгеэр хадагалаад байха гүбди?

- Бидэ үдэр бүри хэрэглэхэ, үндэһэн угалзаар шэмэглэгдэһэн эд бараа дархалнабди. Айлтагүй, үүргээрнь хэрэглэжэ болоно. Модоор хэгдэһэн гэрэй бараа сагай үнгэрхэдэ бүхэлхэ, шангалха арга байна. Харин ДСП гү, али МДФ-ээр хэгдэһэн һандалиин гү, али ороной гү, ямаршье бараан байг, һандархада “аргалхаар” бэшэ ха юм. Тиихэдэ арадайнгаа заншалта угалза үдэр бүриин хэрэглэлгэдэ оруулнабди.

- Ямар угалза хэрэглэнэбта?

- Бидэ элинсэг хулинсагайнгаа хэр угһаа хойшо абажа ябаһан угалзануудые модон дээрэ һиилэнэбди. Шэнэ юумэ зохёоногүйбди. Угалзануудай удха шанар буряад уралигай номуудта харахаар. Тиимэһээ угсаата арадаймнай угалзануудай баялиг ганса музейдэ хадагалаатай бэшэ, харин ажаһуугшадаймнай гэртэ үргэнөөр хэрэглэгдэнэ. Үндэһэн маягаар шэмэглэгдэһэн модон бүтээлнүүднай мүнөө сагта тааруу, хүнэй нюдэндэ зохидоор харагдана гээд тэмдэглэлтэй.

- Модон дээрэ угалза һиилэхэ нарин ажал гараараа хэнэгүй бэзэт?

- Үндэһэн угалзануудаар һиилэгдэһэн гэрэй эд бараа дархалхадаа, ЧПУ-тай фрезернэ станок дээрэ бүтээнэбди. Станогуудай ашаар ажал түргөөр, тодоор, нягтаар ябана. Жэшээнь, зуун жэлэй саана нэгэ угалза уран дархан һарын туршада һиилэдэг һаань, бидэ үдэрэй туршада хэхэ аргатайбди. Часай туршада угалза һиилэжэ бүтээхээр гэхэдэ, баһал өөрын нюусатай. Угалзынгаа хээ компьютер дээрэ тусхай программануудта зохёонобди. Энэ ажал нобшо, харин ашаг үрэтэй. Түрүүшын зураг гаргахын тула тархяа үбдөөшье һаа, саашадаа тэрэ угалзаяа олон аргаар хэрэглэхээр. Тиимэһээ дархалһан бүтээлнүүднай гаргашаяа харюулха аргатай.

- Дархалхадаа ямар модо хаанаһаа абанабта?

- Нарһан, хуша, дуб модонуудые хэрэглэнэбди. Нарһан, хуша модонуудые Буряад Уластаа, тиихэдэ Эрхүү можоһоо худалдан абанабди. Улаан-Үдэдэ бидэндэ хэрэгтэй материал байдаггүй, тиимэһээ хүршэ можодо ханданабди. Дуб модо Краснодарска хизаарһаа асардагбди. Захил хэжэ байһан хүнэй арга боломжоор лэ, ямар модонһоо бүтээл дархалхаб гэжэ эли болодог. Үнэгүйшэгээр хэхэ дуратай һаань, нарһа хэрэглэнэбди. Мүнгөөр баян һаань, дуб модоор дархалнабди.

- Урлаха, хүнэй хүсэл бэелүүлхэ ажалдатнай амжалта хүсэнэбди. Һайнта даа!