1169
Алтан энэ дэлхэй дээрэ аяар 55 жэлдэ гар гараа барилсан, баяртайшье, гунигтайшье үе сагта бэе бэеэ гамнан, дүнгэн ябаһан Дарима Дармаевна, Михаил Данзанович Малановтан тухай хөөрэхэ хүсэлтэйб.
Холын 1964 ондо гал гуламтаяа нэгэдхэһэн эдэ ахатамнай гурбан алтан үринэрые хүл дээрэнь гаргажа, долоон аша зээнэрэй, хоёр гушанарай амта абаһан буянтай хүнүүд гээшэ.
Гэрэй эзэнэй гэрэлтэ зам
Эрдэм шэнжэлгын хүнгэн бэшэ ажалда үндэр амжалта туйлаһан Михаил Данзановичай баян намтарһаа хэдэн хэһэг дурдая.
Багаһаа һүбэлгэн хурса ухаатай Михаил Маланов Хэрэнэй дунда һургуулиин һүүлээр Буряадай багшанарай дээдэ һургуулида ороһон. 1-дэхи курсын һүүлээр эрхим бэрхэ зургаан оюутадай тоодо Новосибирскын гүрэнэй университедтэ эльгээгдээ бэлэй. Тиигэжэ Зүблэлтэ гүрэнэй эрдэм ухаанай хүгжэлтэдэ горитой хубитаяа оруулха табисууртай зоноор сугтаа һураха аза талаантай байгаа бшуу.
1963 ондо университет дүүргэһэн эдэ залуу эрдэмтэд ондо ондоо һалбарида эршэмтэйгээр шэнжэлэлгын ажал ябуулаа. Михаил Маланов Сибириин геологи, геофизикэ болон минеральна түүхэй эд шэнжэлэлгын эрдэмэй институдта ажалайнгаа намтар эхилээ. 1960-аад онуудаар тус институдай эрдэмтэдэй Баруун Сибириин захагүй үргэн дэбисхэртэ нефть бэдэрхэ ажалынь амжалтатайгаар түгэсэһэн габьяатай. Энэ ехэ ажалай үрэ дүнгые гүрэн түрэмнай мүнөө хүрэтэр эдлэжэ байнхай.
Михаил Маланов удаа дараалан СССР-эй СО РАН-ай Түүхэй эд буйлуулгын физико-химическэ үндэһэ һуури шэнжэлэлгын институдта, Шэтын политехническэ институдта, Зүүн Сибириин технологическа институдта хүдэлөө. 1972 ондо техническэ эрдэмэй дид-докторой диссертаци хамгаалһан юм. Эрдэмэй ажалынь уралан нарижуулгын зохёохы ажалтай нягта холбоотой һэн. Ухаалан нарижуулагша Михаил Малановай зохёоһон ехэ удха шанартай түхеэрэлгээр – ГУВ-38 ПМД (ГУВ – генератор ударных волн, 38 - диаметр энергетического заряда, ПМД – переносной механический дистанционный спуск), мүн бусад бүтээлээрнь Ород Уласай Түлишын болон элшэ хүсэнэй яаман, СО РАН-ай С.С.Кутателадзиин нэрэмжэтэ теплофизикын институт болон бусадшье эмхи зургаанууд һонирхожо, арадай ажахын олохон һалбаринуудта нэбтэрүүлхэ тухай хэлсэгдээ бэлэй.
Абынгаа жэшээгээр
Малановтанай хүбүүдынь эсэгынгээ жэшээ дагаһан юм. Томскын университедэй физико-техническэ факультет дүүргэһэн Виктор хүбүүниинь эсэгынгээ хэрэг үргэлжэлүүлнэ. Ураалай политехническэ институт дүүргэһэн Чимит мүн лэ эсэгынгээ эрдэмэй орьёл өөдэ дабшаһан шуналые халан абаа бэшэ гү? Али СФУ ИКИТ (Институт космических исследований и технологий) гэжэ мүнөө үеын үндэр эрдэм ухаанай гуламтада һуража байһан ашань үбгэ эсэгынгээ зоримгой эрмэлзэлые бүри дээдэ хэмжээндэ бэелүүлжэ шадаха аалам?
Оюун ухаатай хүбүүд, одхон дангина үхин Аюна эхэ эсэгынгээ нэрэ нэрлүүлхэ бэрхэ зон болонхой. Эсэгын һайн жэшээһээ гадна тоо бодолгын багшаар бүхы наһаараа хүдэлһэн хайрата эжынь һургаал, эльгэ дулаан энхэрэл үхибүүдэйнь үдэ жэгүүр, наһанай залуур болоо гээшэ ааб даа.
Малановтанай эбтэй эетэй бүлэдэ андалдашагүй баялигай ”абдар” хадагалаатай гээшэ гү гэжэ һанахаар юм. Энэ шэдитэ “абдар” соо хэдэн үе Малановтанай бэе бэедээ энэрхы зөөлэн хандаса, эхэ эсэгэеэ, аха захаяа хүндэлхэ, буряад ёһо заншалаа, тоонто һайхан нютагаа гамнаха, сэгнэхэ үндэр ехэ мэдэрэл нөөсэлэгдэнхэй. Аяар 55 жэлэй туршада шэдитэ энэ “абдарые” эрхим хүндэтэ Дарима Дармаевна, Михаил Данзанович Малановтан гамтайгаар найжалжа, үри хүүгэдтээ, аша зээнэртээ, гушанартаа дамжуулжа байна.
Малановтанай гэр бүлын жасаһаа гэрэл зураг абтаба
Галина ШАХМАЛОВА, Түнхэнэй Тооро нютаг
