​Агаарай долгиндо - Лариса Доржеева!

Үсэд нэтэрүү, булюу ажалша байhаараа Буряадай радиогой эгээл бэрхэ сэтгүүлшэдэй тоодо ябажа байhан, энэл үедэ, эгээл энэ сагта гэнтэ бии болодог тон шухала асуудалнуудаар гүнзэгы удхатай, дүүрэн тайлбари­нууд болон харюунуудтай дамжуулгануудые ябууд бүтээгээд, агаарай долгин­до гараха арга шадалтай, ухаан бодолтой Лариса До­ржееватай танилсуулха зо­рилго табиба гээшэб.

Сэнтэй сэтгүүлшэн

Лариса Михайловна Доржеева Буряадай гүрэнэй ехэ hургуулиин буряад хэлэ бэшэгэй дээдэ hургуулиие 1997 ондо улаан дипломоор дүүргэжэ, 1998 онhоо Буряа­дай радиодо ажаллана. Энэ үе соо Сибириин гүрэнэй албанай ехэ hургуулида «Гүрэнэй болон можо нютагуудай хүтэлбэри» гэhэн мэргэжэлэ­эр hуража, дүүргэжэ гараhан байха юм.

 Дамжуулгануудтаа тон харюусалгатай ханда­даг, тиимэhээл шаг­нагшадай толгой соо үдэр бүри шахуу бу­салжа байдаг, сэдьхэл hандаргажа, хүниие үбшэн болгожо бай­даг үйлэ ушарнуудта харюусаха эрдэмтэй, дүршэлтэй мэргэжэл­тэдые оложо, эгээл хүндүүлхэй хүдөөгэй ажабайдал харуулжа бүтээhэн дамжуулга­нуудынь хэды шэнээн сэнтэй гээшэб, шагнаг­шадай сэдьхэл тэгшэл­хэ шэдитэй гээшэб!

Ошоhон газарhаа агаа­рай долгиндо гаража бо­лохо мэдээсэлнүүдые хоёр хэлэн дээрэ асархаhаа гад­на, ород хэлэн дээрэ тэрэл арад зонойнгоо ажабайдал харуулhан дамжуулгануу­дые саг үргэлжэ хэжэ бай­даг хүн юм. Ганса дамжуул­гануудайнь нэрэнүүд энэ дээрэ бэшээшымни гэршэ болоно: буряад арадай гу­рим заншалнуудые харуулжа байдаг «Гуламта», хүдөөдэ ажаhуугшадай ажабайдал, энэ асуудалаар гол харюу­салгатай – Хүдөө ажахын яаманай мэргэжэлтэд болон хүтэлбэрилэгшэдэй захяа заабаринуудтай «Түрэл дайда», энэл удхатай дамжуулга ород хэлэн дээрэ «Земля родная», холын хойто зүгэй арад зо­ной hуудал байдал, урагшаа hанаатай түрүү хүнүүд тухай «Северный Байкал», ТОС- уудай ажабайдал болон бусад тон өөрын, сурбалжалгын аянда ябууд бүтэhэн дамжуулгануудай удха түгэлдэр нэрэнүүд…

Амжалтануууд

Тэрэнэй бүтээhэн дам­жуулганууд гансашье Буряад орондоо шагнагшадай анхаралда хүртэжэ, сэгнэгдэ­жэ байдаг бэшэ, мүн Ородой Холбооной хэмжээндэ мэдээжэ болоhоор үнинэй. 2007, 2008 онуудта сурбалжалгын дүршэл гэршэлhэн можо ню­тагууд хоорондын «Сибирь – найдалай дэбисхэр» гэhэн сэдэбээр үнгэржэ байдаг мүрысөөнүүдтэ илагша бо­ложо тодорhон. Ородой Хол­бооной статистикын хороо­ной, Буряад Уласай Засагай газарай дипломдо хүртэhэн байгаа. 2008 ондо «Северный Байкал» гэжэ дамжуулгань Ородой Холбооной хэмжээн­дэ үнгэргэгдэжэ байдаг «Ара­дай засаг» гэжэ мүрысөөнэй диплом, энээнhээ гадна тэ­рэл хэмжээндэ үнгэргэгдэжэ байдаг «Щит России», «СМИ­ротворец», «Чёрное золото России-2017», «Моя земля – Россия», «Патриот России», «С чего начинается Родина» гэжэ нэрлэгдэhэн заабаряар, «Агро-СМИ-2008» болон бу­сад мүрысөөнүүдэй дипло­мууд…

Лариса Михайловна Буряадай Юрэнхылэгшын «2011 оной Буряад орон» гэhэн мүрысөөндэ илажа, «Жэлэй радиосурбалжалаг­ша» гэжэ нэрлэгдэhэн. Бу­ряадай сурбалжалагшадай дундаhаа 2013 ондо ила­жа тодорhон, тиихэдэ 2016 ондо үнгэрhэн «Алтарга­на» нааданай «Алтан саг» мүрысөөндэ илажа гараhан байха юм.

Энээнhээ гадна Буряад Уласай Засагай газа­рай, Арадай Хуралай, манай уласай сурбалжалагшадай Я. Гашегай нэрэмжэтэ, ниитэ эмхинүүдэй болон яамануудай хайра шагналнуудые нэрлээгүйдэ болохогүй юм бэшэ аал даа.

Гэбэшье шагнал хайра­нуудайнь олые тооложо, онсо тобойлгожо харуулха зорилго бэшэ ха юм даа, Ла­рисын эгээ энэ үедэ бүтээжэ байhан ажалые зосооһоонь hайн мэдэхэ хадаа, тэрэнэй хэжэ бүтээжэ байhан хэрэг ажалые, тэрэнэйнь хойшо­лонгуудые харуулха зорил­го табина гээшэб. Бүтээhэн хэрэгэйш hайхан хойшолон энэл даа - эгээл ехэ, эгээл үндэр шагнал хайранууд­шни, «…үдэршье, hүнишье хамаагүй, үбэлшье, зуншье илгаагүй…» хэжэ бүтээжэ байhан хэрэг - ажалайшни үрэ дүн. Иимэл байдаг.

Уласай ветеринариин ал­банай үдэр бүри хубилжа байдаг ажал тухай үргэлжэ гэхэ гү, хирэ болоод лэ хару­улжа, хөөрэжэ байдаг юм.

Лариса Михайловнагай оршон сагай хүшэрые эти­гэмээр зөөлэхэн, даамайхан хоолойгоор, үгөөрөө тэгшэл­жэ байгуулжа байдаг «Түрэл дайда» гэжэ дамжуулгые, энэ дамжуулгын айлшад боложо буухадаа, саг ту­хай, ажабайдал тухай арад түмэндэ хэлэхэ өөрын ухаантай, бодолтой хүдөөгэй ажахынуудые ударидажа ябаhан эхэнэрнүүд Лидия Даржаевна Цыбикжапова (Үльдэргын ажахы), Галина Доржиевна Дабаева (Һутайн ажахы), Социалис Ажалай Герой, Баргажанай Баян-гол нютагай суута хонишон О. Э. Сангадиева, Д. Ш. Чирипов, тиихэдэ эгээ мүнөө үеын ажахы Ноёхондо эмхидхээд ударидажа байдаг мэдээжэ барилдаашан Зорикто Цы­рендондопов, Үльдэргэдэ ажахын хүтэлбэрилэгшэ Бу­лад Будажанаев гээд лэ, олон даа.

Дүтэлүүр нютагай дүүхэй

Захаамин аймагай алин­шье нютаг зорижо гараhан хүнүүд заатагүй Дүтэлүүр гэжэ томо тосхон дээгүүр га­радаг юм. Аянай олон замуудай зангилаа болоhон энэ тосхонойхиднай урдандаа маанарайнгаа урда «Дуту­лур – врата Закамны!» гэжэ hаахаралдагша бэлэй, тии­гэбэшье энэнь үнэхөөр тии- мэ юм. Агаарай онгосошье сагай hайнда Дүтэлүүртэ буудаг байгаа. Дүтэлүүр гэ­эшэ Зүблэлтэ засагай үедэ хүдөөгэй ехэ-ехэ ажахынуу­дые байгуулжа байhан үедэ дүтэ шадарай хэдэ хэдэн бага тосхонуудые эблүүлжэ бии болоhон томо тосхон, аймаг, улас дотороо алдар суугаа мүнхэлhэн hангай ажахын (совхозой) түб. Ла­риса энээхэн тосхондо 1975 ондо залуу айлай ехэ үринь боложо мүндэлөөд, гулам­таа тойрон үндыhэн хүн. До­роо 4 дүүнэртэй. Гуламтын эзэн – Ларисын абын талаар таабайниинь Доржеев Дан­зан Цыденович 1903 оной байhан. Дүтэлүүр тосхоной байгуулагдажа байхада, гэр­тэеэ, малтаяа бүхыгөөрөө нүүжэ ерэhэн Хуурай-Сахи­рай Дунда-Голhоо юм. Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай ветеран, айлай дайн­да мордоhон дүрбэн хүбүүд сооhоо гансаараа гэртээ бусаhан. Төөбииниинь, Доржеева Цыбик, 1907 оной байhан. 1950 ондо түрэhэн эдэ хоёрой хүбүүн Миха­ил Данзанович Доржеев арайл залуугаар, оройдоо 32 наhандаа энэ дэлхэйhээ гэнтын аюулаар халижа мордошоhон, наhанайнь нүхэр эмшэн мэргэжэлтэй Татьяна Николаевна гар дээрээ долоохон наhатай Лариса, тэрээнhээ доошоо дүрбэн сурба – табан хүүгэдтэй үлэшэхэ хубитай байгаа ха юм даа… «Үншэндэ үхэдэггүй, үбшэндэ үхэдэг» гэhэн оньhон үгын удхаар буряадуудай урданhаа нааша сахижа байhан заншалнуудай нэгые нарин бэелүүлжэ, үхибүүдые, наhатай зониие үншэрүүлхэгүй, заатагүй үргэжэ абадаг байгаа гэжэ мэдэнэбди. Үхибүүд эжынгээ энхэрэл доро үндыгөө, бултадаа дээдэ эрдэмтэй мэргэ­жэлтэд боложо, эхын этигэл найдал харюулжа, хэнhээшье дортонгүй ажаhуужа бай­над…

Соло дуудая!

«Ори ганса хэлэтэй үсөөхэн тоото арад эблэрээд, үгэ хүүрээ нэгэ үгөөр ойл­голсоод баймаар аад лэ,.. эш­хэбтэр байдалай тохёолдоод байхада, голхормоор байна даа. Түрэл буряад хэлэеэ тон hайн мэдэхэ хүнүүд манай радиодо хүдэлжэ байдаг, ти­имэ зоной дунда ажаллажа байхада, hайхан даа. Илан­гаяа дамжуулгаяа бэшэхэ­дэшни, буряад хэлэтэй бэрхэ найруулагша байхадаа, ямар амар гээшэб. Минии дамжу­улгануудай абяа найруулаг­ша Цыпилма Дондокова тон тиимэ, hүбэлгэн хүн юм, бэе бэеэ нэгэ үгөөр ойлгосол­доод, дамжуулгаяа бэшэжэ байхада, урматай байдаг», – гэжэ үшөө нэгэ уулзаха­даа, эхэ хэлэндээ hанаагаа зобожо байhан ушараа үнэн зүрхэнhөө элирхэйлээ бэ­лэй.

Буряадай сэнхир дэлгэсэ болон агаарай долгиндо ула­саймнай эгээл бэрхэ, түрүү хүнүүд ажаллажа байдаг юм гэжэ барандаа мэдэнэт, хара­жа, шагнажа байна ха юмта даа, тиихэдэ би энэ албани­ие доторhоонь мэдэхэ хадаа, тэдэ зоноо жэлдээ нэгэ нэ­гээршье үргэн, алдарыень нэрлэжэ, солыень дуудалсыт гэжэ “Буряад үнэн” сони­нойнгоо олон тоото уншаг­шадта ханданаб.

Николай ШАБАЕВ