​ДҮРБЭН ТЭЭШЭЭ ТЭГШЭ БЭРХЭ ҮХИБҮҮД

Октябриин 11-эй га­рагай 6-да Улаан- Үдын сэсэрлигүүдэй үхибүүд Буряадай хүү- хэлдэйн “Үльгэр” театрта сугларжа, Буряад хэ­лэнэй габшагай һарада зорюулһан “Дүрбэн тэгшэ” гэһэн урилдаанда эдэбхи­тэйгээр хабаадаа.

Энэ харалга-урилдаан жэлэй туршада нэгэ удаа үнгэргэгдэдэг. Мүнөө жэл 89-дэхи “Тохорюухан”, 35- дахи “Ягаахан далбаганууд”, 3-дахи “Колобок”, 15-дахи “Һолонго”, 52-дохи “Ая ган­га”, 1-дэхи “Номина” болон “Булагхан” сэсэрлигүүдэй хөөрхэн хүүгэд буряад хэ­лэеэ сэсэрлигтээ хэр үзэжэ байһанаа харуулаа.

Театрай тайзан аятай зо­хидоор үндэһэн буряад маягаар шэмэглэгдэһэн байна гэжэ анхараабди. “Дүрбэн тэгшэ” урилдаа “Ая ганга” сэсэрлигэй захирал Светла­на Зоригтуевна Цыренжа­пова нээжэ, буряад хэлэнэй үдэрөөр бултаниие амар­шалжа, сэсэрлигэй бишыхан шабинарта амжалта хүсөө. Тэрэшэлэн мэдээжэ дуушан, хүгжэмшэн Вера Шобосо­ева “Дүрбэн тэгшэ” урилдаае уран шадабаритайгаар хүтэлбэрилбэ.

Эшэхэ, гайхахые мэдэдэггүй

Тайзан дээрэ гаража мэндэшэлхэдээшье, хэниинь ямар шадалтайб гэжэ ха­руулжа эхилнэ. Балшар­хан хүүгэд хадаал хүүгэд – эшэхэ ба гайхаха гээшые мэдэхэгүй, шадаха мэдэхэ­еэл харуулна, хөөрэнэ, дуу­лана, наадана. “Тохорюуха­най” бүлэг “Нарата юртэмсэ” гэжэ өөһэдын нэрэтэйгээр хабаадаа. “Колобок” сэсэр­лигэйхид харагшадые ехэтэ хүндэлжэ, гараа наманша­лан мэндэшэлхэдээ, ехэл зо­хидхонууд байгаа.

Амар мэндэеэ мэдүүлээд, эдир багашуул аяар табан шата урилдаае дабажа гараа. “Танилсая” гэһэн түрүүшын урилдаанда хүүгэд сэсэр­лиг тухайгаа уран гоёор шүлэглэн, зариман дуунай бадагуудаар уранаар харуул­жа шадаа. Энэ шатада “Ягаахан далбагануудай” хүүгэд үглөөнэй дасхал эршэтэй­хэнээр хэдэгээ бодотоор үзүүлбэ. “Номина” сэсэрли­гэй бэлигтэйшүүл өөһэдын тайзанай шэмэглэлтэй га­ража шалгараа. “Колобогой” хүүгэд “Манай сэсэрлиг” дуу­гаа уранаар хангюурдаа.

Хоёрдохи шатада до­оромбо лама Эрдэни- Хайбзан Галшиевай “Бэли- гүүн толиһоо” эжы аба­даа зорюулһан нэжээд һургаал сээжээр уншаа. Эр­дэмтэ дооромбо багшын һургаалнуудые “Тохорюу­хан”, “Ягаахан далбаганууд”, “Һолонго”, “Ая ганга” болон “Номина” сэсэрлигүүдэй хүүгэд һайнаар мэдэхэ бай­бад.

Гурбадахи шатада гэр бүлэ тухайгаа гурба-гурбан асуудалнуудта хабаадаг­шад харюусаа. Буряадаараа һайнаар ойлгодог, зүбөөр ха­рюусажа шададаг байһанаа “Ягаахан далбаганууд”, “Ко­лобок” болон “Һолонго” сэсэрлигүүдэй хабаадагшад гэршэлээ. Тэдэнэр асуудал­нуудта харюусаа. Аба эжы, төөдэй таабай, аха дүүнэр тухайгаа хөөрөө.

“Түшэхэ угтай, талаан бэлигтэй” бидэнэр “Яга­ахан далбаганууд” болон “Номина” сэсэрлигүүдэй “угаа уһанда хаяагүй” үхибүүдбди гэжэ дүрбэдэхи шатын урилдаанда хару­улжа шадаа. Эндэ гэрэй да­абари дүүргэжэ, хүүгэдэй гараар бүтээгдэһэн табан хушуу малнууд дэлгэгдээ. Өөһэдынгөө барималнуу- дые харуулхадаа, тэдэнэр шүлэгүүдые уранаар уншаа, дуунуудые дуулаа. Аминдаа таһаг соо зурагуудые зуража, табан хушуу малые ямараар харанабибди гэжэ харуулаа.

“Сэдьхэл соомни – сэл­геэхэн тоонтом” һүүлшын шатада угайнгаа тоон­тые түүрээһэн дуунуудые гүйсэдхэлгэдэ бултадаа шал­гараа. Эндэһээ тобшолон хэ­лэхэдэ, шүлэг, дуун, оньһон хошоо үгэнүүд, таабарину­уд, үреэлнүүд буряад хэлэ үзэлгэдэ ехэ нүлөө үзүүлдэг юм байна.

Хабаадаһан долоон бү- лэг булта Үргэмжэлэл- нүүдые абаа, эбээн тэд­хэгшэ “Полином”, “Митра” нэгэдэлнүүдэй бэлэгүүдтэ, Улаан-Үдэ хотын болбосо­ролой хорооной шангуудта хүртөө. “Тохорюухан” эгээл талаан бэлигтэй гэжэ шалга­раа. “Колобок” буряад хэлэ­эрээ эгээл бэрхэ гэгдээ. Ёһо заншалаа “Һолонго” һайнаар сахина гэжэ элирүүлэгдээ. “Ая ганга” эгээл ирагуу дуу- шадтайбди гэжэ харуулаа. “Булагханай” хүүгэд эбтэй эетэйгээ гэршэлжэ шадаа.

“Ягаахан далбаганууд” урагшатай

Бүхы шатануудай дүнгүүдээр “Номина” 3-дахи шатын дипломдо хүртөө. “Ая ганга” 2-дохи шатын диплом абаа. “Ягаахан далбаганууд” нэгэдэхи һуурида гарахаа- раал гараа.

Хүүгэдые сэсэрлигүүдтээ буряад хэлэндэ һайнаар һургажа байһан 89-дэхи “Тохорюухан”сэсэрлигэй Дэ­жэд Матвеева, 35-дахи “Ягаа­хан далбаганууд” – Людмила Бальжурова, 3-дахи “Коло­бок” – Соёлма Бадмацырено­ва, 15-дахи “Һолонго” – Сэсэг Будаин, 52-дохи “Ая ганга” - Дарима Дашиева, 1-дэхи “Но­мина” – Туяна Раднагуруева Бэлигма Дашеева хоёр, “Бу­лагханай” Ольга Борбонова багшанар магтуулжа, Баярай бэшэгүүдые абаа.

“Дүрбэн тэгшэ” урилдаае Юмжана Жамбалова, Аюр Аю­шиев, Артур Сатаров, Очирма Цыдыпова гэһэн эдир заахан дуушад ирагуу дуунуудаараа шэмэглэжэ, буряад хэлэнэй ёһотойл найр болгоо.

Иимэ урилдаанууд эхэ хэлэеэ мэдэжэ ябаха нангин хэрэгтэ нүлөөлхэһөө гад­на, үндэһэн соёл, уралигаа арьбадхаха хүсэлтэй бол­гоно. Үхибүүдэй хоорондо­хи харилсаан үргэдхэгдэжэ, эб хамта хүмүүжэхэдэнь һайнаар нүлөөлнэ.

Антон Иршутовай зурагууд.