951
Колхозой түрүүлэгшэ Владимир Арданович Будаев креслэеэ даран hуун сасуу, хүндэхэнөөр hанаа алдаба. Ушар шалтагааниинь юуб гэхэдэ, үсэгэлдэр, аймагай дарга Арсалан Будаевич Раднаев хонходожо:
- Үбэлэй бэлэдхэлэй хэрэ ябажа байна гэhэн асуудалаар партиин обкомой 1-дэхи секретарь А.У. Модогоев морилжо ябана. Нэн түрүүн танай колхоз шалгаха hанаатай, - гээ.
“Түрүүлэгшэ болоhоор тэгшэ хахад жэл болохоёо байнаб. Колхозой газар дайда ехэ, харгынууд ута унжагы. Малшадые шалгаhан хэбэртэйб, харин холын хонишодто хүрөөгүйб. Хонишодтой уулзажа, суглаа хэжэ үрдеэгүйб, - гэжэ, hанаа үнөөндэ абтажа, уруу дуруу hуугаа бэлэй. - Эртэ үглөөгүүр баруун нюдэмни татаганаад hалаагүй hэн. Мууел зүгнэһэн тэмдэг хаш…
Үсэгэлдэр орой тээшэ хүн зондо харагдангүй, Аюша бөөдэ ошожо, сэржэм сагаа сэсэрүүлхэеэ яагаа хүнбиб? Зай даа, тэрэ холын отарануудаар юугээ бэдэрхэ юм бээ? ”- гэжэ hанаагаа амаруулба.
Үнишье болонгүй хонтоорын газаа елэгэр хара «Волга» тогтобо. Урид аймагай ноён Арсалан Будаевич гаража, үндэр тушаалта даргынгаа үүдыесэлибэ.
Андрей Урупхеевич өөрөө ерээ ха юм, ай бурхан! Машинаhаа гараhаар: «Зай сайн, Владимир Арданович! Халуун сай амталаад, хонишодой отарануудhаа эхилэел даа. Самажаб Балдановнагай отарада заатагүй орохобди», - гэбэ.
Түрүүлэгшын досоо миисгэйн ороод, маажажа, hабардажа байhан шэнги болоо hэн… Хахад жэл соо эдэ хонишодтой суглаашье хэхэһээ байха, нюураашье харуулаагүй ха юм.
- Эй даа, энэ эхэнэр тухай радиогоор оло дахин шагнаhан, хэды дахин сониндошье уншаhан байнаб… Ай, халаг даа! Энэ хэлэ аматай hамган хорон хэлэеэ гаргахал байха, - гэжэ Арданович досоогоо бодон, ехэ аягүй байдалда ороод hуугаа hэн …
Самажаб Балдановна гээшэмнай хэн бэ гэжэ тодорхойлон хэлэбэл, Коммунис ажалай ударник. Хэлэ амандаашье, хэжэ байhан ажалдаашье шадамар бэрхэ эхэнэр. Суглаа зүблөөндэ үгэ хэлэхэдээ, сэхэ руунь табижархиха. Ноёншье, нохойшье байг, гайхажа, гэлыжэ байхагүй.
Хонишодой байрада хүрэжэ ерэхэдэнь, Сама сүлөөгүй, хонидойнгоо туруунуудые хайшалжа байhанаа:
- Үү, ямар hонин, хүлеэгдээгүй айлшад бууба гээшэб! Сайн, сайн! Андрей Урупхеевич, хоёр жэлэй саана хонишодой ехэ суглаанай hүүлээр Баргажанаар ябахадаа, заатагүй танай байрада орохоб гээ бэлэйт! Хэлэhэн үгэдөө хүрэбэлтэ даа. Һайншье, муушье hонинууд навалом, - гэжэ үндэр тушаалта ноёдто үгэ хүүр үгэнгүй дуугарна. Обкомой, аймагай дарганартай үнинэй танил хадаа, шэрүүн ажалша гараараа шангаханаар гарнуудыень бажуун hагад мэндэшэлбэ. Харин Арданович түрүүлэгшэдэ дүтэлөөд, дарууханаар: “Самажаб Балдановна”,- гээд, гараа hарбайгаа hэн. Владимир Арданович нэрэ обогоошье хэлэхэеэ мартаад, аман соогоо нэгэ юумэ бүбэнэжэ байгаа гэлсэдэг. Обкомой ахалагша даргын шэг шарайнь хубилжа, гэнтэ барагар хара болоо бэлэй.
Арсалан Будаевичай абяа аниргүй байдал усадхаха hанаатай:
- Зай, Балдановна, ямар дутуу дунданууд бииб даа? – гэхэдэнь - Харажал байна ха юмта даа. Зайн гал, радио, телевизоршье үгыбди. Һамаарха юумэднай тэдэл гүйлдэжэ ябанал даа, - гээд, урда зүг руу харуулба. Ноёдой эрьеэд харахадань, гурбан заа хүбүүд хонидоо эрьюулэн, шаг шууяа табилдан гүйлдэжэ ябаа hэн. - 600 хонидой бүгсэ – телевизорнуудые хараад ябаналди даа, заримдаа хашартайшье болодог, - гэбэ.
- Зай, хэлэhэн асуудалнуудыетнай бэшэжэ абабаб. Урма зоригоо хухарангүй, ходо энеэдэ зугаатай ажалаа хээд ябыт даа. Һайнта даа, Балдановна. Шадаха зэргээрээ туhалхабди, - гээд, Модогоев хонишоной гарынь барижа амаршалhанай hүүлээр, машина тээшээ гэшхэлбэ. Самажаб үндэр тушаалта даргые үдэшэжэ ябахадаа, колхозойнгоо түрүүлэгшэ тээшэ заажа, аалиханаар асууба:
- Энэ үндэр сагаан, маряатай хүмнай хэн гээшэб? Обкомой шэнэ ноён гү?
Хонишоной холшор – хорон асуудалыень Андрей Урупхеевич ойлгожо, ташаганса энеэгээд:
- Үгы, энэшни намhаа үшөө ехэ ноён …
Баарhан Владимир Арданович ажалhаа гаргуулхаhаа нааша, партиин обкомой бюродо абяагүйхэн доошоо харан зогсожо, хатуу гэгшын донгодолго абажа hалаа hэн. Хойто жэлынь колхозой түбһөө зайн гал Самажаб хонишоной байрада сэхэ татагдаа hэн. Харин «наранhаа наагуур, ноёнһоо саагуур» гэдэг хүршэ хонишод колхоз, совхозуудай hалажа hандартар зайн галгүй байгаал даа .
Ошор НУРБАЕВ
