​Татарстанай буряад угсаатан эбтэй эетэй ажаһуудаг

Бүгэдэ буряадуудай “Алтаргана-2016” ехэ нааданда Татарстанай буряадууд ерэжэ, нэгэ шуһатай аха дүүнэртэеэ, түрэл нютагаархидтаяа баясан, сэнгэн ошобо. Элһэ шорой эрдэнидээ эрьежэ мүргэн, торгон зүлгэдэ бэеэ тэниилгэжэ, сэдьхэл бодолоо тэгшэлэн бусаа гэбэл, алдуу болохогүй. Мүн тиихэдэ түрэл нютаг нугануудһаань дэбжүүлгэ эрихэеэ ерээ. Казань хотодо буряад угсаатанай арадай болон соёлой автономи оройдоол 2015 онһоо хүдэлжэ эхилэнхэй. Баргажанай аймагай Улан нютагһаа уг гарбалтай, Буряадай гүрэнэй дээдэ һургуулиин буряад хэлэ бэшэгэй факультет дүүргэһэн Сэсэгма Бубеевагай иимэ эмхи байгуулха тухай эдэбхи һайшаагдамаар.

Хуби заяанай ашаар...

Үшөө 2012 ондо гэр бүлөөрөө Казань хото нүүжэ ошоходоо, Сэсэгма Бубеевагай дурсалгаар, тэндэхи газар дээрэ буумсаараа, гансата сэдьхэлдэмни түрэл нютагайм түһөө үзэгдөө бэлэй гээд хэлэнэ.

- Бидэниие Москва хото хүдэлхыемнай уриһан байгаа. Харин минии нүхэр Оросой түб ошохоо тон ехээр арсаа. Ажалда уригшадтаа хэлэхэдэмнай, Казань хотые дурадхаа. Минии наһанай нүхэр сэрэгэй алба олон татаар хүбүүдэй дунда гараһан байна. Тиимэһээ бидэ Татарстан ошохо баатай болообди, - гээд Сэсэгма Бубеева хөөрэнэ.

Тиигэжэ Сэсэгма гурбан жэл соо тэндэхи “Наран” гэһэн Зүүн зүгэй медицинын түбтэ хүдэлөө. Удаань “Баргуджин” гэһэн өөрын түб нээгээ. Харин мүнөө саг зуура тэрээнээ хаагаад, нютагаараа ябаад ошобо.

Автор: Сэсэгма Бубеевагай гэр бүлын фото-зураг
Описание: Сэсэгма Бубеева (зүүн гарһаа)

Буряадуудай эблэл Казаньда

Үсөөншье һаа, эбтэй эетэй ажаһуудаг, ходо харилсажа, бэе бэедээ ябалсажа байдаг нютаг зон автономи байгуулһан байна. Энэнь Татарстан Уласта ажаһуудаг арадуудай Найрамдалай байшанай дэргэдэ байгуулагдаа.

-Түрүүшын суглаанда хэдэн буряадууд суглараабди. Иимэ эмхи байгуулхадаа, урдаа хэдэн зорилго табиһан байнабди. Нэн түрүүн түрэл нютагһаа холо ерэжэ, аяар холын Татарстанда нютагжаһан буряад зондоо туһалха гэһэн зорилго түрүүлэн абанхайбди. Үшөө тиихэдэ уг гарбалайнгаа ёһо заншал алдахагүйн түлөө манай эмхи байгуулагдаа гэбэл, алдуу болохогүй, - гэжэ Сэсэгма Бубеева хөөрөөгөө үргэлжэлүүлнэ. – Автономидомнай ходо ябалсажа байдаг 20 эдэбхитэн бии. Бүхы дээрээ Татарстанай ниислэлдэ 50 гаран буряад ажаһууна гээшэ. Үшөөшье олон бии гэлсэдэг, тэдэ үнинэй ерэнхэй. Булта аха захатанаараа үшөө золгожо үрдеэгүйбди.

Түрүүшын Сагаалганай һайндэр

Гал улаан Бишэн жэлые Казань хотын буряадууд Татарстан Уласай үндэһэтэнэй музей соо эмхидхээ. Тус хэмжээ ябуулга үнгэргэлгэдэ Найрамдалай байшанай эмхидхэгшэд өөрынгөө хубита оруулһан юм.

Уласай үндэһэтэнэй музей соохи “Олон үндэһэ яһатаниие суглуулһан Татарстан” гэһэн проект зохёогшо Михаил Хачатурянай энэ хэмжээ ябуулгын эхиндэ хэлэһээр, Татарстан Уласай үндэһэ яһатанай ассамблейдэ буряадууд 36-дахи гэшүүн боложо үгэбэ гээшэ.

- Иимэ томо, оюун ухаатай буряад угсаатанай манай уласта ажаһуужа, өөрынгөө нюур шарай харуулжа байһандань баярланабди, - гэжэ Найрамдалай байшанай хүтэлбэрилэгшэ Ирек Шарипов тиихэдэ хэлээ бэлэй.

Сагаан һарын һайндэртэ Татарстанда үнинэй ажаһуудаг уран зурааша Ширап Дондокович Доржиевай бүтээлнүүд табигдаа. Нээлгын баярай үедэ буряад хэлэн дээрэ шүлэгүүд болон дуунууд гүйсэдхэгдөө.

- Энэ хэмжээ ябуулгын удаа Татарстан Уласай Правительство, Казань хотын захиргаан намайе урижа, хэдэн хөөрэлдөөнүүдые үнгэргөө, - гэжэ Сэсэгма Бубеева хэлэнэ. – Нэн түрүүн намайе буряад угсаатан тухай статья бэшэхыемни дурадхаа. Би тэрээниие ород хэлэн дээрэ бэшэхэдэмни, абаһаар лэ татаар хэлэндэ оршуулагдажа, “Ялкын” гэһэн сэтгүүл соо гараа. Бүхы Татарстан Уласта тэрэ тараагдаа.

Нютагайнгаа хэлэ мэдэхын тула...

Казань хотодо ажаһуудаг манай буряадууд түрэл хэлэеэ һайнаар мэдэдэггүй. Энээнһээ уламжалан, Найрамдалай түбтэ хэшээлнүүдые үнгэргэхэ тухайгаа Сэсэгма Бубеева мэдүүлнэ. Буряадуудай эблэлдэ иимэ ажал ябуулха тухай Татарстанай Правительство дурадхаа бэлэй. Тэдэнэй мэдээсэһээр, нютагайнгаа зониие ёһо заншалдань һургаа һаань, зүб байгаа. Мүн тиихэдэ ондоо үндэһэ яһатантай харилсахын тула нэгэ һонирхолтой түсэб табихыень буряадуудта дурадхагдаа һэн.

- Түрэл хэлэеэ заалга, ёһо заншалаа нэбтэрүүлгэ тухай тусхай программа зохёохо байнабди. Сентябриин 1-һээ хойшо буряад угсаатанда энээниие бэелүүлхын түлөө дүрбэн саг Найрамдалай түбтэ үгтэхэ, - гээд Сэсэгма Бубеева хөөрөөгөө бүри һонирхолтойгоор үргэлжэлүүлнэ. – Энэ талаар ажал ябуулагдажа байна. Түрэл хэлэеэ тэндээ заал һаа үзэхэбди, мүн тиихэдэ ёһо заншалаа һэргээлгын ажал хэгдэхэ. Бусад арадуудай үхибүүдые болон өөһэдынгөө багашуултай буряад хатарнуудай кружок нээгээ һаа, һайн байгаа гээд һананабди. Юуб гэхэдэ, тэндэхи үхибүүдые хатарай гуримаар өөрынгөө соёлтой танилсуулбал, тон таатай. Баһа сентябриин 1-дэ энэ кружок нээгээд, июниин 1-дэ болохо Хүүгэдые хамгаалгын үдэрэй һайндэрэй хэмжээндэ манай эблэл хабаадалсаха түсэбтэй.

"Алтарганада” ерэхэдээ, Буряад Уласай һуралсалай болон эрдэм ухаанай яаманда болон Үндэһэ яһатанай харилсаанай талаар хороондо Сэсэгма Бубеева орожо гараа. Тэндэнь бүхыгөөрөө туһалхаар мэдүүлһэн байна. Тиимэһээ буряад хэлэ үзэлгын, түрэл дуунуудай, ёһо заншал һэргээлгын дисктэй болон номуудтай Татарстанда байһан буряадууднай уданшьегүй танилсаха юм.

Автор: Сэсэгма Бубеевагай гэр бүлын фото-зураг
Описание: Найрамдалай байшанда болоһон хөөрэлдөөнэй үедэ

Буряад хубсаһа хунар хэрэгтэй

Буряадуудай автономи декабрь һарада үндэһэ яһатанай ёһо заншалай уласхоорондын томо хуралдаанда хабаадаха түсэбтэй. Найрамдалай байшан болон Татарстанай Правительство буряадуудые тэндэ хабаадахыень урижа байһанаа мэдүүлнэ.

- Фестивалиин гуримаар тайзан дээрэ буряад хэлэн дээрэ нэгэ һайхан ёһо заншалаа харуулагты гээ. Юу харуулхаяа сентябрь соо эмхидхэгшэдтэ мэдүүлхэ ёһотойбди. Минии һанаһаар, үхибүү түрэлгэ найруулан табиха һанаан байна. Юуб гэхэдэ, жэл бүри тэндэ хабаадаха хадаа нүгөө жэлдэнь арюулалга болон бусад жэлнүүдтэ һубарюулан, хурим түрэ хүрэтэр харуулхабди гээд һанагдана, - гэжэ Сэсэгма Бубеева түсэбөөрөө хубаалдана. – Энэ аргагүй томо хэмжээ ябуулгада хабаадахын түлөө буряадай заншалта хубсаһа хунар хэрэгтэй болоно. Хуушаншье һаа, нэгэ зарим хубсаһа маанадта дамжуулха тухай Буряадай Правительствада орожо гарахадаа хөөрэлдөөб.

Амтатай буузын гэр Татарстанда

- Сагаан һарын үедэ манай найрта ерэһэн хүнүүд, мүн Буряад Уласта айлшалһан зон абаһаар лэ танай бууза хаанаб гээд һонирхоно. Энээнһээ уламжалан, Казань хотодо буузын гэр нээхэ һанаатайбди. Тэндэ ганса буряадууд бэшэ, мүн бусадшье арадууд буряад эдеэ хоолой дээжэдэ хүртэхэ аргатай байха, - гэжэ Сэсэгма Бубеева мэдүүлнэ.

Казань хотодо элдэб мэргэжэлтэй буряадууд ажаһуудаг гээшэ. Тэдээн соо евроремонт заһабарилагшад, юристнүүд, менеджернүүдшье бии. Харин өөрын хэрэг эрхилэгшэд баһа ажаһуудаг. Тэдэ буузын гэр бариха бэзэ гээд найдагдана.

Холын дайда шэлэжэ нютагжаһан айл аха дүүнэрнай аза талаанаар заяаһан газарта үнэр баян ажаһуужа, уняартан сэнхирлэдэг уудам тоонтоёо мартангүй, түүхэ домогоо, угай нэрэ хүндэлэн ябахадань баясамаар.