​"Алтан гуурһаараа" арад зоноо суурхуулаа

Улаан-Yдэдэ Бавасан Абидуевай нэрэмжэтэ хүүгэдэй болон эдиршүүлэй номой сангай байшан соо Сергей Сультимович Цы­рендоржиевай 80 жэлдэ зорюулагдаһан дурасхаалай үдэшэ үнгэрөө.

Сергей Сультимович амиды мэндэ ябаа һаа, 80 наһа хʏрэжэ, ма­найнгаа дунда налайжа һууха бай­гаа. Буряадай Уран зохёолшодой холбооной тʏрʏʏлэгшэ, Буряад Ула­сай арадай ирагуу найрагша Мат­вей Рабданович Чойбонов түрүүтэй уран зохёолшод, тʏрэл гаралынь, нʏхэдынь сугларжа, ехэл һонин уул­залга, хɵɵрэлдɵɵн болобо.

Валерия Осиповна Бабкина тʏрʏʏтэй «Аза хʏсэл» ансамблиин, Соёлма Цыреновна Чимитовагай хүтэлбэрилдэг Буряадай багшана­рай колледжын фольклорно «Уян­га» ансамблиин уран бэлигтэн дуу хүгжэмөө зэдэлүүлээ. Уран зохёол­шодой зʏгһɵɵ Матвей Чойбонов, Яру­уна аймагай тʏлɵɵлэгшэдэй зʏгһɵɵ Цокто Жамсуев, уран зохёолшо Цы­дып Цырендоржиев, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, ажалай ветеран, Буряад телевиде­ниин диктор, СССР – эй телевидени болон радиогой отличник Вален­тина Жалсараева, БГТРК-гай дам­жуулгануудые хʏтэлбэрилэгшэ, сэтгүүлшэн, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Эржена Гомбоева, Ородой Холбоото Ула­сай ба Буряад Уласай габьяата ар­тист, уран зохёолшо Чингис Гуруев гэгшэд бултадаа уран зохёолшые һайханаар дурсаа. Хʏгжэмшэн, баг­ша Эрдэм Дымбрылов морин хуурай аялга зэдэлʏʏлээ. Ородой Холбоото Уласай габьяата артистка Светлана Бунеева дуунуудаа хангюурдаа.

Тʏнхэн аймагай хʏндэтэ эрхэ­тэн, ажалай ветеран, Сультимов­танай хʏрьгэн Валерий Иннокен­тьевич уулзалгые хʏтэлбэрилөө. Тʏрэлхидэй зʏгһɵɵ 10 ʏхибʏʏдэй од­хон басаган Саяна Сультимовна, Бу­ряад Уласай габьяата врач, ажалай ветеран Анна Аюшеевна Донирова гэгшэд үгэ хэлээ. Ярууна аймагай засаг даргын нэгэдэхи орлогшо С. Б-М. Жамсуев Сергей Сультимови­чай басаган Алимада дурасхаалай бэлэг баряа. Алима Уран зураашадай холбооной гэшʏʏн, гобелен урлагша, уласхоорондын выставкэнүүдэй ла­уреат юм. Энэ дурасхаалай ʏдэшын үедэ Сергей Цырендоржиевай хани нʏхэр Янжима Петровна Баранни­ковагай нʏхэрэйнгөө зохёохы ажал­дань али болохоор туһалдагыень, олон тоото нʏхэдыень хүндэмүүшэ зангаар угтадаг байһан тухайнь оло дахин дурдагдаһан байна. Сергей Цырендоржиевай ехэ хʏбʏʏн Пётр Сультимович – сэтгүүлшэн, мʏнɵɵ Южно-Сахалинскда ажаһууна. Хоёр­дохи Оюна басаганиинь Москвада эмнэлгын газарта хʏдэлнэ.

Цырендоржо Норбоевич Һама Бодиевна Сультимовтанай 10 ʏхибʏʏдынь эхэ эсэгынгээ нэрые нэрлʏʏлжэ ябадаг юм. Тэдэнэй нэ­гэн Сергей алтан гуурһаараа арад зондоо хʏндэтэй хүн байгаа. Тэрэ 1937 оной февралиин 28-да Нарһата тосхондо тʏрэһэн. Сергей Сультимо­вич Цырендоржиев - сэтгʏʏлэгшэ, оршуулагша, Буряадай арадай уран зохёолшо, Буряадай Гʏрэнэй шангай лауреат, Ородой Холбоото Уласай ба Буряад Уласай соёлой габьяата ажаябуулагша. 1954 ондо Нарһатын дунда һургуули дʏʏргээ. Нэгэ жэл Үльдэргын эхин һургуулида багша­лаад, хойто жэлдэнь Доржо Банза­ровай нэрэмжэтэ Буряадай гʏрэнэй багшанарай институдта шалгалта барижа, тʏʏхын ба хэлэ бэшэгэй факультедэй оюутан болоо һэн. Багшын дипломтой болоһон Сер­гей Цырендоржиев Зʏʏн-Yльдэргын, Гүүндын, Иисэнгын һургуулинуудта багшалаа. РайОНО-гой инспекторэ­эр ажаллажа байтараа, «Еравнин­ская правда» гэжэ аймагай сониной бэшэгэй таһагта хʏдэлхөөр уригдаа юм. Һʏʏлээрнь «Буряад ʏнэн» со­ниной тусхайта сурбалжалагшаар ажаллаа, «Буряадай залуушуул», «Буряад ʏнэн» сонинуудай редак­торай орлогшоор хʏдэлжэ байта­раа, партиин обкомой зууршалгаар ниислэл хото Москва эльгээгдэжэ, КПСС ЦК-ай дэргэдэхи дээдэ партий­на һургуулида 2 жэл һуража, улаан дипломтой бусаа һэн.

Партиин обкомой идхан ойл­гууламжын таһагай инструкто­раар хʏдэлжэ байтараа, «Байгал» сэтгүүлэй ахамад редактораар то­милогдожо, 25 жэл хʏдэлɵɵ юм. Эдэ тʏʏхэтэ жэлнүүдтэ Сергей Сультимо­вич Цырендоржиев ажалаа эдэбхи­тэйгээр ябуулжа, Буряадайнгаа зохё­олшодой олон тоото бүтээлнүүдые сэтгүүлдээ толилуулаа. Иигэжэ олон эхилэн бэшээшэд зохёохы замда гараһан юм.

1958 ондо Сергей Цырендор­жиевай тʏрʏʏшын рассказ «Буряад ʏнэн» сониндо гаража, уншагшадта һайшаагдаһан байна. Удаань зохё­олнуудынь «Буряад үнэн» сониндо, «Байкал», «Байгал» сэтгүүлнүүдтэ толилогдоо. Гадна «Литературная Россия» гэһэн сониндо хэблэгдэһэн «Яангар» гэһэн зохёолойнгоо түлөө лауреадай хʏндэтэ нэрэ зэргэдэ хʏртэһэн байна. Тэрээнһээ гад­на Сергей Сультимович СССР-эй авиаци ба космонавтикын улас­хоорондын федерациин алтан ме­даляар шагнагдаһан байна. Космо­навтануудтай нягта харилсаатай байһан тула «Байгал» сэтгүүлдэ кос­монавтика тухай шэнэ һонинуудые дуулгадаг байһан.

Тʏрʏʏшынгээ ном 1961 ондо ун­шагшадтаа бэлэглэжэ, уран зохёо­лой ута замда гараһанаа мэдʏʏлээ һэн. «Хʏлгɵɵтэ һʏни» (1972),«Yʏрэй солбоной гоё гээшэнь» (1975), «Ду­унай шэди» (1977), «Мʏнхэ эрье­сэ» (1980), «Баяртай, хун шубууд» (1995), «Бусалга» (1996), «Багшын баян намтарһаа» (2006) гэһэн ному­удынь зоной сэдьхэл хʏлгөөдэг гээ­шэ.

Сергей Сультимович Монголой уран зохёолшодтой хани барисаа­тай хʏдэлжэ, «Цог» сэтгүүлдэ уран зохёолнуудаа толилуулдаг байхаһаа гадна уран зохёолшодой уласхоо­рондын ажалда нилээд ехэ хубитаяа оруулаа. Олон зохёолнуудыень мон­гол, казах, украин, азербайджан, хи­тад, унгар хэлэнүүдтэ элитэ оршуу­лагшад В. Штеренберг, В.Ошанин, В. Митыпов, В. Корнаков, Ю. Шестакова гэгшэд оршуулһан байна.

Буряадай Уран зохёолшодой холбооной түрүүлэгшэ Матвей Чойбонов үгэ хэлэнэ