769
Монгол туургата арадуудай нэгэ хубинь буряад арад болоно гээд мэдээжэ. Бүхэдэлхэйн буряадуудай тоо мүнөө дүрбэн зуугаад мянган юм. Хоёр зуу гаран мянган буряадууд Ородой Холбоото Уласай Буряад Республикада ажаһууна. Газар дайдамнай үргэн ехэшье һаа, хүрьһэ (гумус) нимгэнтэй гүб даа. Yргэлжэ нэмжыһэн таладамнай гансал нариихан, богонихон ногоон ургана. Тиимэһээ эндэ ажамидархын тулада тусгаар ажахы хэрэгтэй. Ямар ажалай ашаар энэ газар ашаглаа һаа, олзотой байхаб гэжэ манай элинсэгүүд ехэ бодожо үзөөд, олон арга боломжонуудһаа бэлшээриин табан хушуу мал шэлэһэн байна.
Энэ шэлэлтэнь тон зүб байгаа гэжэ саг харуулаа. Түүхэ уудалан харабал, хүннү арадай байхада, мүн Агууехэ Монгол Уласай байгуулагдахада, монголшуудай эдын засагай хүгжэлтэ дэлхэйдэ хоёр удаа урдалһан. Хайшан гээд бэ гэхэдэ, буряад-монгол гээд алдаршанхай малайнгаал ашаар түрүүлээ. Тэмээн, адуун, үхэр, хонин ба ямаан болбол хүнгэн бэетэй, дошхон зантай, түлэдөө мээхэй... Эдэ амитадые арьяатанһаа хамгаалжа шадаха буряад-монгол нохойн аша туһа баһал ехэ. Тиимэһээ мал хараха, манаха гэһэн ажал буряадуудай шуһа мяхан соонь оронхой. Теэд мал харюулхын тулада гэр байраһаа эхилээд, янза бүриин зэр зэбсэг хүрэтэр элдэб хэрэгсэл хэрэгтэй болоно.
Энэ үндэһэн ажахы дээрэ арадай бүхы һургаал заабаринууд, һургуули, соёл урлал гэхэһээ эхилээд, эдын засагые бүридүүлдэг бүхы һалбаринууд тулгална.
Эдээнэй нэгэ шухала һалбаринь хадаа дархан ажал мүн. Гүрэн түрэдэ хэзээдэшье дархашуул хэрэгтэй байдаг. Олон тоото дархашуул сооһоо үсөөхэниинь лэ илгаран гарадаг. Тиихэдэ хэжэ байһан ажалаа соёл урлал болгожо шадаха, бусадһаа ондоо һанал бодолтой, гүн ухаатай, онсо харасатай, дархан бэлигтэй шэлдэг дархашуул сооһоо зуун жэлэй нэгэ бии болодог. Обоо хайр шулуун, элһэ шорой, шэбхэ шээһэн соо нэгэ жаахан ялагар ошор эрдэни мэтэ хүн үндын ургадаг. Иимэ хүн ганса өөрынгөө нэрэ нэрлүүлхэһээ гадна, аба эжыгээ, түрэл гаралаа, түрэһэн тоонтоёо, бүгэдэ буряад арадаа бүхы дэлхэйгээр нэрлүүлдэг, танюулдаг, мэдээжэ болгодог.
Хуса Намсараев, Даша-Рабдан Батожабай, Норпол Очиров, Цыден-Жаб Жимбиев, Гомбожаб Цыбиков, Эрдэни-Хайбзан Галшиев, Агваан Доржиев, Сандан (Худанай) Лама, Бидия Дандарон, Бау Ямпилов, Жигжид Батуев, Дондог Улзытуев, Николай Дамдинов, Гунга Чимитов, Һасаран Линховоин, Шойжо-Нима Генинов, Бадма Балдаков, Лариса Сахьянова, Даша-Нима Дугаров, Бата Баяртуев, Веллингтон Баранников, Борис Будаев, Туяана Дашидоржиева, Инна Степанова болон бусад хүнүүдтэл Даша Намдаков аба эжыгээ, түрэһэн нютагаа, буряад арадаа дэлхэйн хэмжээндэ үргэн суурхуулна. Хэжэ байһан урлалынь хүнэй хараса гансата татадаг, тусгаар бодол түрүүлдэг, сэдьхэл хүдэлгэдэг, гайхуулдаг. Жэшээнь, олон тоото нарин бүтээлнүүд сооһоо нэгыень дурдая. Урихан хөөрхэн «Бишыхан Будда» хүн бүхэниие уяруулна, нигүүлэсхы сэдьхэл түрүүлнэ. Ганса энэ бүтээлэйнь түлөө омогорхохоор, баярлахаар, һүгэдэхөөр лэ!
Даша Намдаковой намтар, талаан бэлигыень танюулһан уран бүтээлнүүдынь олондо үнинэй мэдээжэ. Бүхэдэлхэйе бүһэлһэн «Интернет» соо оробол, шууд олохоор. Олондо мэдээсэл тараадаг эмхинүүд уран дарханай ажаябуулга тухай дэлгэрэнгыгээр дуулгажал байдаг. Тиимэһээ эндэ дабтаһанай үлүү гэжэ һанагдана. Гэбэшье арадай дарханай намтарһаань тобшо мэдээ та олондоо дурадхаһуу.
Yбэр Байгалай хизаарай Хёлгын аймагай Үхэриг гэжэ буряадуудай нютагжаһан багахан һууринда Бальжан ба Буда-Ханда Намдаковтоной бүлэдэ 1967 ондо найман үхибүүдэй зургаадахинь боложо, Даша түрэһэн. Һургуулида оротороо, ондоо хэлэ мэдэхэгүй, гансал түрэлхи хэлээрээ харилсадаг байһанаа мүнөө Даша тэмдэглэдэг. Yшөө иигэжэ хөөрэдэг байна:
- Би багадаа олон тоото бурхануудые, сахюусануудые, боди саданарые, газарай сабдагуудые, байгаалиин эзэдые, жэгтэй амитадые «харадаг» байгааб.
Хэндээшье хэрэггүй үзэгдэлнүүдээ тархи сооһоо гаргажа хая, марта. Энэ харадаг юумэнүүдшни хожомынь сэдьхэлэй үбшэ асарха гэжэ дунда һургуулида ороод, хажуудахи хамтын байрадань байхадамни, тойроод байһан томошуул хэлэдэг бэлэй. Тиихэдээ бүхы юумэн сагаан саарһанай хуудаһан соо багтадаг гэжэ ойлгуулаа һэн.
Энээхэн хуудаһанһаа һалаха, хаяагайнь саана гараха гэжэ мүнөө болотороо оролдожо ябадагби. Минии бүхы ойлгосо, мэдэсэ, шадабари эсэгэһээмни, эжыһээмни, түрэһэн нютагһаамни эхитэй гэжэ һанагшаб.
Yхэригһөө гарбалтай уран дархан Даша Намдаков буряад нэрэеэ бүхы дэлхэйдэ мэдүүлжэ, суурхуулжа ябанал даа. Энэ хүбүүмнай Буряадай түрүү хүнүүдэй тоодо орохол ёһоороо ороно.
Гэрэл зураг интернедһээ абтаба.
Һасаранай Булад
