1062
Буряад Уласай Үндэһэтэнэй номой санда Согтын Жамсын “Буряад-монголшуудай Шэнэхээн нютагай түүхэ” гэһэн шэнэ номой хэблэгдэһэнэй баярта ошоходоо, Жамсын Сэнгэл гэжэ Шэнэхээнэй эхэнэртэй танилсабаб. Согтын Жамсын бага басаган Жамсын Сэнгэлһээ интервью абаха гэжэ шиидэбэб.
- Та хаана түрэһэн гээшэбта? Аба, эжытнай юу хэдэг байһан бэ? Гэр бүлэдөө хэдыдэхибта?
- Манай гэртэхин Согтын Жамса ба Сундайн Дулма 1950 ондо айл бүлэ боложо, дүрбэн хүүгэдые түрэһэн. Абамнай багшалаашье, хүдөө ажахыдашье хүдэлһэн. Эжымнай бүхы наһаараа багшалаал даа. Эгээл ехэ эгэшэмни Сэндэ гэжэ нэрэтэй. Хүлэн-Бүйр хотодо эмэгтэйшүүлэй эмшэн юм. Хоёрдохи Сэлхэ эгэшэмни хүүгэдэй эмнэлгын газарта медсестра, гурбадахимнай - айлай ори ганса хүбүүн болохо Жабхалан Шэнэхээндээ Засагай газарта хүдэлдэг. Харин би 1972 ондо Шэнэхээн нютагта түрэһэн, онгор хуасай омогойб, айлай одхон үриб.
- Юу дүүргэжэ, хаана хүдэлнэт?
- Би Япон гүрэнэй Осака хотодо Ехэ һургуулида һуража, Азиин бизнес гэһэн факультедтэ япон, хитад хэлэ шудалжа түгэсхөөд, тэндээ үлэжэ, Soei гэһэн нэрэтэй гадаадын аралжаа наймаанай компанида хүдэлнэб. Хитадай Чойзцан можоһоо элдэб наймаа асаржа, Япон гүрэнэй наймаануудта табижа худалдадагбди.
- Булта мэдэнэбди, шэнэхээнэйхиднай оёхо, нэхэхэ, дуу хатарташье дуратай. Та юу хэхэ дуратайбта?
- Оёжо байха сүлөө болодоггүй. Харин Шэнэхээнээ ошоходоо, бага сага энэ тэрэ юумэ оёо болодогби. Зүгөөр аяншалха дуратайб. Азиин бүхы гүрэнүүдээр ябааб.
- Япондо ажабайдалынь, үйлэдбэринь ямар гээшэб?
- Аралжаа наймаа хэхэ олон компанинууд байха. Тэдээн өөрынгөө ажалаа хээд лэ байдаг.
- Социальна талаар байдал ямар бэ?
- Поликлиникэ ошохо гэбэл, урид хонходоод, бэшүүлһэн сагтаа эмшэндэ үзүүлээд гарахаш. Хүүгэдэй сэсэрлигтэ бага сага ээлжээн байха. Наһанай амаралтада гараһан зон аяншалха дуратайнууд. Япондо юумэн журамтай,сэбэр. Японой үйлсөөр бог шорой хаяха амһарта байхагүй, автоунаа ябажа, үйлсэ сэбэрлэхэгүй, юундэб гэбэл, хүн богоо сүүмхэ соогоо хээд, гэртээ абаад ошодог.
- Манай эндэ дээдэ һургуули дүүргээд, залуушуул ажалгүйдэнэ…
- Тиимэ юумэн байхагүй. Юуб гэбэл, дээдэ һургуулида һуража байһан оюутад 3-4-дэхи курсын байхадаа, ажал бэдэржэ эхилдэг. Өөр тухайгаа резюме зохёожо бэшээд, ажалай хэдэн газар абаашажа үгөөд орхихо. Һургуулияа дүүргэхэдэнь, компанинууд хонходожо, конкурс эмхидхэжэ хараад, ажалда абадаг.
- Түрэ хурим, түрэһэн үдэр гэхэ мэтын һайндэрнүүд яагаад үнгэрдэг бэ?
- Түрэ найр, жэшээнь, үсөөншье, олоншье зонтойгоор үнгэрдэг. Тиихэдээ ехэнхи ушарта мүнгэн бэлэг барюулагдадаг. Түрэдэмнай ерэбэ гээшэт гээд, түрэ эмхидхэгшэдэй тала хахад бэлэгыень һөөргэнь айлшадтаа барюулдаг юм. Түрэшэлһэн гү, али ондоо хэмжээ ябуулгадашье хабаадаһан зон хоёр сагһаа үлүү һуудаггүй. Һуухаяа һанабал, ондоо тээшээ ошоходо болохо, харин тиигээшье һаа, баһа үнөөхи хоёр сагһаа үлүү гараха ёһогүйш.
- Дасан байгаа юм даа...
- Байха. Сүмын ба һахюуһанай гээд хоёр дасан бии. Дуратай зон өөрынгөө ая соо ошожо мүргөөд, хэрэгээ бүтээгээд байдаг гээшэ.
- Сагаалган һайндэр яагаад тэмдэглэгдэдэг бэ?
- Манай эндэхи шэнэ жэлтэй тааралдадаг. Тиихэдээ бүтүүгэй үдэр талхатай шүлөө эдеэд, харин Сагаалганайнгаа үдэр буузашье эдидэг зон байха, теэд ехэнхи ушарта буузын орондо суши гээшые эдидэгбди. Ёохор шэнги танка гэжэ наадан болодог юм. Баһа бэлэгүүдые бэе бэедээ барилсадаг. Ехэнхи зон булта эдэ амаралтануудта иишэ тиишээ гаража аяншалдаг.
- Эжытнай наһатай болоо, мүнөө хэнтэеэ байдаг бэ?
- Эжымнай Хайлаарта аминдаа гансаараа байдаг. Ахай, эгэшэнэр хажуудань байхадаа, ходо эрьежэ байгаа юм ааб даа. Тиин мүнөө гарай утаһан гээшэ хүсэтэй, жэшээнь, би үдэшэ бүри хонходожо, хөөрэлдэжэ, һанааень амаруулаад байдагби.
- Амаралтада Шэнэхээн нютагаа айлшалдаг?
-Зунай сагта арбан хоногоор, үбэлдөө 10-12 үдэрөөр ерээд ошодогби. Япондо гурбан жэл хүдэлһэнэй удаа, амаралтын үдэрнүүдтэ нэгэ-нэгэ үдэрөөр жэл бүри нэмэгдэдэг гуримтай юм.
- Заа, хари гүрэндэ байхадаа, нютагаа, буряад хэлэеэ, ёһо заншалаа мартангүй ябаһандатнай баясамаар. Ажалдатнай амжалта хүсэе. Баяртай.
Любовь ЦЫБЕНОВА
Гэр бүлын архивһаа гэрэл зураг абтаба.
