789
Валерий Цыренов, Сергей Пашинский, Александр Попов, Цырен-Даша Доржиев
Замай тэмдэглэл
Бүрин хаанай үбэртэ үргэлжэ нэмжыһэн Боргой тала гансашье Буряад орондоо бэшэ, мүн холо гадуур үнинэй суутай. Илангаяа тэндэхи хужартай талада үсхэбэрилэгдэдэг хониной мяхан онсо амтатай тула бүри хаанта засагай үеһөө улад зондо эрилтэтэй байһан гээд түүхэдэ хэлэгдэдэг. Ородой хаашуулай хүндэдэ хүртэһэн хониной мяхан хожомынь Европын уладай шэрээ шэмэглэдэг болоһон юм. Иимэ холуур нэрэ солоёо мэдүлһэн Боргойн үрэжэлтэй талада урданайнгаа хэбээр адуу мал, хони ямаад атарлаһаар гү? Энэ асуудалда харюу – замаймнай тэмдэглэлдэ.
Буряад Уласай Арадай Хуралай Түрүүлэгшэ Цырен-Даша Доржиев түрүүтэй бүлэг һунгамалнууд, Буряад Уласай Хүдөө ажахын болон эдеэ хоолой яаманай түлөөлэгшэд ноябриин 8-да Зэдэ аймагта албанай хэрэгээр ябахадаа, тэндэхи хубиин болон хамтын ажахынуудта хүрэжэ, малшадай хэжэ байһан ажал хэрэгтэйнь дүтөөр танилсаба.
Бүлэг һунгамалнуудай бүридэлдэ Александр Попов, Баир Гармаев, Александр Савельев, Виктор Аюшеев, Сергей Пашинский байгаа.
Сагдеевтэнэй саб гэмэ ажахы
Буряадтаа мэдээжэ ирагуу найрагшад болохо Матвей Чойбоновой, Рахмет Шоймардановай болон бусад түрүү хүбүүдэй түрэһэн нютаг Инзагатада хооһоршоһон буусанууд, найгашаһан гэрнүүд харагдаад, зосоомнай бага зэргэ бүрүүлтээд абаа. Удангүй Инзагатаһаа гараад, улам саашаа хада гүбээнүүдэй хоорондуур хүбшэ ой руу тэгүүлхэ замдаа хадын үбэрөөр бэлшэжэ ябаһан эбэртэ бодо мал, адуун һүрэг адаглаад, сэдьхэлнай гансата сэлмээдхибэ. Тиихэдэ наран-эжымнайшье дээшээ мандаад, орон дэлхэйгээ дулаахан элшээрээ бүри эршэтэйгээр гэрэлтүүлэн дулаасуулжа байһандал үзэгдөө бэлэй.
Иигэжэ тосхонһоо нэгэ хэдыхэн модо зай гаталжа, Мустафа Сагдеевэй гүүртэдэ тулажа ерэбэбди. Замдамнай ушарһан адуу малай эзэн эндэл түбхинэнхэй гээд ойлгобобди. Зэдын талада нютагжаһан татаар арадай үри һадаһан Мустафа абгай (зэдынхеэр) болбол холын хараатай, урагшаа эрмэлзэлтэй, зоригтой, шуран бэрхэ гээд, гансата ойлгохоор. Эзэндээл адли саб-яб гэмээр түхеэрээтэй гэр байрань, хорёо хотонь… Малай байранууд харагдана. Адуу малаа, гахайгаа тэжээдэг хамаг хоолынь склад дотороо обоолоотой – орооһон, обёос болоод ешмээн. Складай хажуудахана - зэмьеэ дотор багахан тээрмэ. Тэндээ талхаа тээрмэдэдэг хэбэртэй.
300 гаран толгой казах үүлтэрэй үнеэ, 400-гаад толгой хони, 10-аад толгой гахай болоод 30-аад толгой адуу Сагдеевтэн мүнөө үсхэбэрилнэ. Теэд эды шэнээн малтай болохын тулада Мустафа абгайн бүлэ 15 гаран жэлдэ хүдэлнэ.
- Урид эхилхэдээ, хэдыхэн толгой үнеэтэй һэмди. Аба эжы хоёрни амаралта мэдэнгүйгөөр лэ хүдэлөө. Малшанай ажал – мэхэгүй. Хэды шэнээн хүдэлнэбши, тэды шэнээн лэ үрэ абтагдадаг, - гээд, Динар хүбүүниинь тэмдэглэнэ.
Үнэхөөрөөшье, малшанай ажал тиимэшье бэлэн бэшэ. Хара хүлhөөрөөл олзо олдогдонол гүб даа. Юрэ хэдыхэн минутын туршада гүүртэ хүрөөд гарахада, ээлтэйгээр һанагдажа болохо. Тиимэ бэшэ. Түхэреэн жэлдэ наран доро ябажа, газарай хүрьһэндэл сахалайтажа харлашаһан нюуртай мал харюулдаг зониие харадаг гүбди. Хоолойгоо тэжээхын тулада тиигэтэрээ ябагданал даа...
Мустафа абгай мүнөө 17 ажалшадые холо ойроһоо асаржа, халуун эдеэгээр, салингаар хангана... Тиигэхын тула өөһэдөө малшадтаяа адли сүлөө забгүйгөөр ажал хэнэ. Саашанхи хүгжэлтэ тухайгаашье бодоно. Тиигэжэ хүбүүгээ аминдаа фермерэй ажахытай болгохо талаар ажал ябуулжа эхилээ. Хүдөө ажахын болон эдеэ хоолой яаманай жэл бүри соносходог урилдаанда Динарынь хабаадажа, 1,5 сая түхэриг гүрэнэй туһаламжада хүртэһэн байна. Тэрэ мүнгөөрөө симментал үүлтэрэй 25 толгой эбэртэ бодо мал худалдан абаад байна.
- Залуу түл абаабди. Түрүүшынхиеэ тугалхадаа, юун ехэ һү үгэхэб даа. Хоёрдохиёо, гурбадахияа түрүүлхэдэмнай, һүн далай урдахал аабза. Тиихэдэнь лэ яагаад һү болбосоруулха тухайгаа һанаата болохобди, - гээд, саашанхи түсэбүүдээрээ Динар хүбүүн хубаалдана.
Гэбэшье Сагдеевтэн урдахияа үнинэй тоолонхой. Һү үйлэдбэрилхын тулада оньһон түхеэрэлгэнүүд хэрэгтэй. Эдэ бүгэдые хараашалжа, худалдан абажа эхилэнхэй юм. Тиимэһээ энэ фермэһээ мяхаар болбосоруулһан бэлэн эдеэнһээ гадуур сагаан эдеэн наймаанда заатагүй табигдаха гээд этигэн найданабди.
Мустафа Сагдеев хаа-хаагуур ябажа, шэнэ арга боломжонуудаар һонирходог, хододоо шэнэ юумэ мэдэжэ абахаяа хүсэдэг гээд ойлгобобди.
- Нэгэ газартаа эрьелдэжэ байхада, ямаршье хүгжэлтэ ба ургалта байхагүй. Фермернүүд бэе бэетэеэ харилсажа, һайн муугаа мэдэлсэжэ, һуража ябаха ёһотойбди. Интернедээр харилсаха арга боломжын байбашье, өөрөө нюдөөрөө хаража, барижа үзэхэ гээшэ бүри үнэтэй. Хоёр жэлэй саана Татарстанда болоһон Ородой Холбоото Уласай татаар яһанай фермернүүдэй хуралдаанда хабаадаа бэлэйб. 600-гаад хүн байгаабди. Ехэ һонин байгаа...
Шэнэдхэн хубилалтын үеэр совхозуудай һалан һандаржа, хүн зоной ажалгүй үлэхэдэ, хүдөө нютагууднайшье хооһоржо эхилээ бэлэй. Тэрэ сагай хойшолон мүнөөшье сууряатаһаар гүб даа. Хүдөөмнай энэ ехэ “шархаһаа” хэзээ эдэгэхэ бэ? Энэмнай гүрэнэй политикаһаал хуу дулдыдана гээд ойлгонобди. Гэбэшье Зэдэ аймагай үсөөн тоото ажаһуугшадтай һургуулигүй нютаг һууринуудһаа аймагай түб руу зөөлгэн үргэлжэлһөөр. Иигээд хуу бултадаа томо тосхонуудай болон хото городуудай хажуугаар обооролдоболнай, саашадаа юун болохо ааб? Гэбэшье хүдөө газарта Сагдеевтэн мэтын зоной фермэ байгуулжа эхилһэниинь һайн тээшээ хараһанаймнай бодото гэршэ!
"Хамтаа" байгуулалгын хүндэ
Хүдөө ажахынхидта – гүрэнэй онсо анхарал
Зэдэ аймагай түб тосхондо баригдажа байһан болбосон түхэлэй шэнэ гэр байра болоод стадион аймагай засаг дарга Валерий Цыренов харуулаа. Тиихэ зуураа тосхоной томо байшанууд руу дулаа дамжуулдаг котельнэ заагаад:
- Федеральна һанһаа һомологдоһон 267 сая түхэригэй хэмжээн соо энэ котельнэ заһабарилагдаа, мүн стадион болоод шэнэ гэр баригдаа, - гэбэ.
Баригдажа дүүргэгдээгүй 5 дабхар энэ гэр мүнөө сэрэгшэдтэ дамжуулагданхай. Гэбэшье хажуугаарнь оршодог газар хүдөө ажахын хүдэлмэрилэгшэдтэ үгтэһэн юм. Доржо Банзаровай нэрэмжэтэ СПК ажалшадтаа эндэ хэдэн гэр бариха түсэбтэй байһан аад, бэелүүлжэ үрдингүйгөөр панхарууташоо бэлэй.
“Хүдөө ажахын мантан томо предприятинуудай ажалшадта болбосон түхэлэй гэр барилгада мүнгэ Ородой Холбоото Уласай Хүдөө ажахын яаман һомолно. 17-18 ажалшадтай хубиин гү, али хамтын ажахынуудта иимэ туһаламжа мүнгэн һомологдохогүй”, - гэжэ Петропавловка тосхондо болоһон энэ хөөрэлдөөнэй үедэ Буряад Уласай Хүдөө ажахын болон эдеэ хоолой яаманай садай орлогшо Юлия Дагданова мэдүүлбэ.
Тиихэдэнь Цырен-Даша Доржиев иигэжэ нэмэбэ:
- Дагестанда энэ программаар ехэ ажал ябуулагдана гэжэ дуулдаа һэн. Буряад Уласта мүнөө дээрээ энэ программада оромоор гансал байгуулга бии – Загарайда оршодог “Зүүн Сибириин гахайн комплекс”.
Томо ажахын һаалишадта, мал харюулагшадта, комбайнёр болон трактористнуудта болон бусад хүдэлмэрилэгшэдтэ онсо анхарал хандуулан, бүхы хангалтатай болбосон түхэлэй гэрнүүдые бариха гэһэн үндэр зорилго гүрэнэй хэмжээндэ абтаһан байна. Гэбэшье энэ программада орохын тулада 150-200-гаад ажалшадтай томо ажахынууд хэрэгтэй.
Үшөө тиихэдэ Петропавловка тосхондо түбхинэһэн “Хамтаа” гэжэ аха дүү Дамчеевүүдэй байгуулһан предприяти хүрөөбди. Байгуулгын хүтэлбэрилэгшэ Туяна Дамчеева малай улай хэдэг, мүн мяхаар болбосоруулһан бэлэн эдеэ мушхадаг газарнуудаа харуулба. Хоёр үхэрэй мяхаар үдэр бүри бууза, банша, котлетэ гэхэ мэтын эдеэн бэлдэгдээд, наймаанда табигдана. Тиихэдэ хониной мяха захилаар лэ тараагдадаг юм. Үхэрэй болон гахайн мяхан худалдаанда бэлээр ябашадаг һаа, хониной тарган мяха хүнүүд абахаяа балай яарадагүй хэбэртэй. Заримашуул хониной дотор - орёомог болон бусад деликатесүүдые “Хамтаада” бэлдүүлээд, худалдажа абадаг байна. Сагай эрилтэдэ таараһан шэнэ түхэлэй энэ байгуулга 13 хүниие ажалаар, салингаар хангана.
Саашадаа арһа элдэдэг үйлэдбэри байгуулха түсэбтэй байһанаа Туяна Дамчеева мэдүүлбэ.
- Хонинойнгоо ашагые бидэ дүүрэн түгэс хэрэглэнэгүйбди. Хониной нооһон мүнөө эрилтэтэй болонхой. “Ажур Текс” байгуулга нооһоор элдэб хубсаһа оёно. Үшөө тиихэдэ хониной арһа элдэхэ байгаабди. Мүнөө оньһон түхеэрэлгэнүүд ехэ һайн болонхой. Монголдо Дархан хотодо Япон гарбалтай түхеэрэлгээр арһа элдэжэ, дулаахан гоё дэгэлнүүдые оёжо байхыень би хараа һэм, - гэжэ Цырен-Даша Эрдынеевич тэмдэглээд, иигэжэ хэлэбэ. - Олзо оршогүй һаа, ямаршье байгуулга ажалаа ябуулжа шадахагүй. Хуу тооложо, хаража үзыт даа!
“Гэрэл” мэтэ Гэгээтэйдэ
Үшөө нэгэ жэшээтэ ажахы Гэгээтэйдэ анхараабди. Буряадай ёһотой Гэсэр мэтэ багжагар томо бэетэй баатар шэнгеэр Анатолий Ощепов үзэгдөө бэлэй. Дээдын гарай тусгаар бэрхэ малай эмшэн Толя абгай (зэдынхеэр) хубиингаа ажахын ашаар үри хүүгэдээ үндылгэн, гэр бүлөө дүүрэн түгэс ханган, олондо жэшээ харуулжа ябана.
Хубидаа мянгаад гаран толгой хони ямаатай, тахяатай, зүгытэй, нохойтой, үшөө тиихэдэ үнеэтэй... Амтан һүмбэй үгэдэг аша туһа ехэтэй үнеэдтээ тон мээхэй гээд адаглабабди.
Анатолий Ощеповэй амтан һүмбэйтэй үнеэд
- Харагты даа, тэрүү тэрэ үнеэмни үндэһэн буряад үхэрэй түхэлтэй лэ, - гээд, гараараа залажа харуулна.
Удаань саашаханаа болоод, амяараа карантинда байһан казах үүлтэрэй бухада дүтэлбэ. Олон зониие хараад, тэрэ бухань голой шангаар бурхиршаба. Тиигэхэдэнь иигэжэ Толя абгай дуулгаба:
- Энэ казах үүлтэрэй үхэрбши даа. Энэ үүлтэрые би һайн мэдэхэб. Тиимэһээ хэдэн толгой худалдажа абаад байнаб. Гэбэшье үндэһэн буряад үхэр минии һанаанда ехэ таарана. Мэдээжэ эрдэмтэн Һасаранай Буладай үндэһэн үүлтэрэй уг шуһа һэргээхэ гэһэн хэрэгые дэмжэхэ хүсэлтэйб. Эгээл тиимэһээ фермерскэ ажахы нэрэтэй болоод, Буряад Уласай Хүдөө ажахын яаманай программада хабаадаад, 1,5 сая түхэригөөрөө 13 толгой үнеэ, 2 толгой үхэр Хяагтын ажахыһаа худалдажа абааб. Үндэһэн буряад үнеэдтээ тусхай газар олонхойб. Ондоо эбэртэ бодо малтай холбоорилдонгүйгөөр амяараа тэдэмни тэндээ бэлшэжэ байха. Харахаб даа. Буряадтаа табан хушуун малнай һэргэн олошорог лэ даа!
Урдандаа Боргойн талада үндэһэн буряад малнайл бэлшэжэ ябаа. Хаанай шэрээ дээрэ табигдадаг Боргойн хониной мяхан нарин нооһотой хониной байгаагүйл даа, сохом. Боргоймнай тала урданайнгаа хэбээр арайл бэшэ, хуу хахалагдажа шархаташанхай лэ!...
Гэбэшье мүнөө Боргойн талада бэлшэдэг олонхи толгой хонин – шэрүүн нооһотой. Олзо олохо мүрөө хүн бэдэржэ, буряад хони шэлээ гүб даа. Тиихэдэ Зэдын талада үндэһэн буряад үхэрнай Ощеповой ашаар дахинаа бии боложо эхилхэнь ха.
Наталья Бальчугова, Юлия Дагданова
Холестерин ехэтэй хониной мяхан хэрэгтэй гү?
Зэдэ аймагай Хүдөө ажахын хэлтэсэй дарга Валерий Цырендоржиевич Чердоновтой хөөрэлдөө дурадхахамнай:
- Зэдэ аймагта хүдөө ажахы хэр хүгжэнэб?
- Мүнөө жэлээр бодоходо, ургаса биил даа. Үбһэ ногоон һайн ургаа. Уһа бороон һайн ороо. Хабарай эсэс багаар, зунай эхин һарада таламнай гантан алдаа. Июль һарын 10-һаа хура бороон орожо эхилээ. 5 мянган тюк үбһэ худалдахаарбди.
- Суута “Боргойн” ажахы хэр ажалаа ябуулнаб?
- “Надежда” гэжэ комплексын бүридэлдэ оронхой. Марк Степанович Алажинов тус ажахы хүтэлбэрилнэ. Нёдондо Агаһаа 2 мянган толгой нарин нооһотой үүлтэрэй хони худалдажа асараа һэн. Мүнөө 7 гаран мянган хонитой болоод байна. Үхэртэйшье. Техникэнь хуу бии. 6 гектар талмайда таряа һуулгана.
- Зэдэдэ хубидаа мянгаад толгой хонитой зон олон гү?
- Байха. 6 айл сохом бии. 200-300 эбэртэ бодо малтай зон байха. Тиихэдэ 500-600 толгой үнеэтэй зон үсөөншэгшье һаа, бии.
- Фермернүүдые дэмжэһэн гүрэнэй программада зэдынхид хэр оролсоноб?
- Нёдондо 6 хүн грант абаа. Байгша ондо баһал 6 хүн абаа.
- Эдэ эхилжэ байһан фермернүүд болоно. Харин һүнэй фермэ байгуулагшад бии гү?
- Тэрэ программа олзо оршогүй гэжэ олонхи зон ойлгожо эхилээ. Зуунай 60 хубииень гүрэн үгэнэ, тиихэдэ 40 хубииень өөрөө фермер оруулха ёһотой. Тиигэхэ шадалтай зон үсөөн. 5 жэлэй саана энэ программада ороһон зон фермэеэ хаажа байна. Һү үйлэдбэрилгэ гээшэ тон ехэ гаргашатай һалбари гүб даа. Манай фермернүүд үнеэнэй һү 20 түхэригөөр үйлэдбэрилгэдэ тушаана. Тиихэдэнь хүн зон 50 гаран түхэригэй натуральна бэшэ, хариин һү хэрэглэнэ.
Эхилжэ байһан фермернүүдтэл адли 10 хубииень даажа абадаг һаань, энэ программа үшөө яһала хүгжэхэ һааб даа. Теэд хэн аяар 4 сая түхэриг шууд гаргаха аргатайб? Тиихэдэ тэрэнээ хожомынь бусаажа шадаха гү? Баһал асуудал...
- Хониной мяхан эрилтэгүй болонхой гэжэ хэлэгдэнэ... Ушар шалтагаанииень ойлгуулжа үгыт...
- Хониной мяхан - ял холестерин гэжэ зар-реклама гараа. Тиихэдэнь хүн зон хониной мяха багаар эдидэг болоод байна. Эндэ рекламын нүлөө биил даа. Яахадаа тиигдэнэб? Хүн зоной хонинойнгоо толгой олон болгохогүйнь тулада иимэ һураг суу гаргагдана. Ондоо тээһээ мяхан Улаан-Үдэ руу ехээр ерэнэ. Тиихэдэнь бидэ холоһоо ерэһэн хэрэгтэйшье, хэрэггүйшье юумэ эдинэбди, өөһэдынгөө холестерин ехэтэй мяха голоод... Хони үсхэбэрилхэеэ болинобди. Энэ хадаа наймаашадай пиар-ход гэхэ гү, али ёһотой политика гэхэдэ болоно.
Бодоод үзыт даа, холын айлшанай танайда ерэхэдэнь, та туранхай хониёо гаргаад хүндэлбэлтнай, тэдэ зон дураа гутахал даа. Али гэбэл тулюур байдалтайт гээд хайрлаха... Баян тарган ябагты гэдэг гүбди. Тэрээн шэнги тарган хониной мяхан – танай байдалай бодото гэршэ.
Эрдэмтэдэй һүүлэй шэнжэлгын ёһоор, бэлшээриин хониной мяхан, илангаяа “бүүбэй” үүлтэрэй, һү, мяханиинь шанартай, холестерин багатай.
Газарай асуудал
Оёорто газарай асуудал бодхоогдоо. Аяар гурбан ажахы тус сомондо тоологдоно: хизаарлагдамал харюусалгатай “Буян” болоод “Оёорой” бүлгэмүүд, нээмэл акционернэ “Оёорой” бүлгэм. Тиихэдэнь нэгэниинь хубидаа газаргүй байжа ядалдана. Тиимэһээ “Буян” бүлгэм хэрэглэдэггүй газараа арендэдэ үгэхэ байгаа гэһэн һанамжа энэ уулзалгын үедэ хэлэгдээ. Энэ асуудал шиидхэгдэмээр гэжэ Цырен-Даша Доржиев ойлгуулаа.
Сагаан эдеэн дэлбэрхэнь гү?
25 жэлдэ амжалта түгэс Булагай МТФ хүтэлбэрилһэн Ажалай Улаан Тугай орденто А. Г. Юговагай нэрэмжэтэ “Баян” гэжэ ажахы 16 жэлэй туршада Наталья Бальчугова ударидажа ябана. Баһал амжалтатайгаар ударидана. Мүнөө hү ехээр үгэдэг хара эреэн 150 толгой үнеэ шэнэ онол аргаар һаадаг байна. Немецкэ үйлэдбэриин оньһон түхеэрэлгэнүүд нюдэ хужарлуулна. Һаалишан үнеэнэй дэлэн лэ угаахаһаа бэшэ, бусад хэрэг хэдэггүй. Автомат аргаар һүн соргонуудаар нэгэ томо контейнер руу ороно. Һү үйлэдбэриин кооператив хажуудань бодожо байнхай. Тиимэһээ Булаг дээрээ буйлуулагдаһан сагаан эдеэн сэхэ наймаанда гарадаг болохо юм.
"Баян" ажахыда
Тобшолол
Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамалнууд эдэ уулзалгануудай эсэстэ тобшолол хэбэ.
Газарай асуудалнуудай, аграрна бодолгын болон эд хэрэглэлгын дэлгүүрэй талаар хорооной түрүүлэгшэ Александр Поповой тэмдэглэһээр, жэлэй туршада 200 мянган тонно һүн Буряадта һаагдана. Нэгэ үнеэнһээ жэлэй туршада 2 мянган литр һааха гээшэ үндэр дүн бэшэ. Юундэб гэхэдэ, манай хүршэ регионуудта нэгэ үнеэнһээ 7-8 мянган литр һү һаажа эхилэнхэй.
Һаалишадые амаруулһан аппарат
Тэдэн ажалаа ехэ һайнаар табяад байна. Бидэ баһал тиигэхэ ёһотойбди. «Ажал хэхэ – ама тоһодохо» гээд буряад арад тон зүб хэлэдэг. Эгээл тиимэһээ ажал хэжэ байһан хүнүүд һайн байна. Өөртөө найданги, гүрэнһөө юушье эринэгүй. Дуратай ажалаа хэжэ байхадаа, хүн урматай ябанал даа. Ажалаа саашань үргэлжэлүүлхэдээ, амжалта заатагүй туйлахал һэдэбтэй.
“Би өөрөө хүдөөһөө гараһанби. Аймагые ударидажа ябаһан хадаа ажахынуудай түлөө, хүдөөгөөрхинэйнгөө түлөө һанаата болоноб. Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденовтэй, шэнэлэгдэжэ байһан Засагай газартай эб хамта Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамалнууд хүдөө ажахы һэргээхэ талаар ажал ябуулхал хүсэлтэй.
Үүлтэрэй ажал хаяанай гэжэ хэлсэдэг. Тиимэ бэшэ гээд һаяхана үүлтэртэ малай үзэсхэлэн гэршэлээ.
Зүгөөр ноябриин 22-то Буряадайнгаа бүхы малшадые суглуулаад, ехэ хуралдаа эмхидхэхэмнай. Тиигэхэдээ бүхы бэрхэшээлнүүд хараада абтан, хүгжэлтын хараа шэглэлнүүд тодорхойлогдохо. Ямар шэглэлээр хүдөө ажахыгаа хүгжөөхэбибди, ямар мал үсхэбэрилхэбибди гэжэ шиидхэхэбди. Тиигэхэдээ холын хараатай олон жэлдэ хүсэндөө байха тусхай программа зохёон байгуулхабди.
Зүблэлтэ засагай үедэ тусгаар зонировани гэжэ байгаа. Тиигэхэдээ ехэ мяха үгэдэг үүлтэрэй мал холын аймагуудта үсхэбэрилэгдэдэг. Харин Улаан-Үдын хажууда һү ехэтэй үнеэдые үсхэбэрилдэг байгаабди. Юундэб гэхэдэ, хотодоо дүтэ тула һү үйлэдбэридэ тушаахада бэлэн байгаа. Шэнэ юумэ зохёонгүйгөөр, урданайхияа һэргээхэдэ болоно.
Хуулиин ёһоор зонированиие баталаад, хүдөөгөөрхиниие гүрэнэй талаһаа дэмжэхэдэ болоно. Жэшээнь, Яруунада мяханай үүлтэрэй мал баридаг ажахынууд гүрэнһөө дэмжэгдэхэ. Харин һү үйлэдбэрилхэеэ һанабал,хэг лэ, гэбэшье гүрэнэй туһаламжа-мүнгэндэ хүртэхэгүй,” – гэжэ Цырен-Даша Доржиев һанамжаяа хэлэбэ. Удаань иигэжэ нэмэбэ:
- Яагаад багахан гаргаша гаргаад, олзо олохобибди гэһэн лэ асуудалда харюу бэдэрхэ болонобди!
Сарюуна ЭРДЫНЕЕВА
Буряад Уласай Арадай Хуралай мэдээсэлэй албанай болон авторай гэрэл зурагууд
