​​Аба эжынэр хүүгэдтээ жэшээ болог

Үнгэрһэн долоон хоногто Улаан-Үдэ хотодо Буряад Уласай эрхэтэдэй хуралдаан үнгэрөө һэн. Тус хуралдаан “Буряад Уласай ажаһуугшадай аша туһада эрхэтэдэй үүсхэл ба ниитэ зоной хинамжа” гэһэн сэдэбтэ зорюулагдаа. Тиигэжэ хоёр үдэрэй турша­да һанамжануудаараа андалдаха, зүбшэн хөөрэлдэхэ 11 талмай хүдэлһэн байна.

4-дэхи талмай Буряад Ула­сай Үндэһэтэнэй номой санда “Үхибүүнэй аша туһада бол­босоролой һалбарида хабаа­дагшадай харилсаата ажал” гэһэн сэдэбээр үнгэрөө. Эндэ хадаа үхибүүнэй эрхэ хамга­алха талаар шиидхэгдээгүй асуудалнуудые зүбшэн хэл­сээ, ашаг үрэтэй дурадхалну­удые оруулаа.

Тус хэмжээ ябуулгада Буряадай болбосоролой бо­лон эрдэм ухаанай сайдай нэгэдэхи орлогшо Галина Фомицкая, Олониитын тан­химай гэр бүлын, хүүгэдэй, залуушуулай бодолгын асу­удалнуудаар комиссиин түрүүлэгшэ Татьяна Сенгеева, багшын эрдэмэй доктор, профессор, Болбосоролой бодолгын дээдэ һургуулиин кафедрые даагша Сононбал Содномов, Арадай Хуралай Ниигэмэй бодолгын хороо­ной түрүүлэгшэ Игорь Мар­ковец, мүн тиихэдэ хүүгэдэй сэсэрлигүүдэй хүтэлбэрилэгшэд, һургуулинуудай багшанар, түрэлхид хабаадаа.

“Мүнөө хадаа гэртэхин-багша-олониитэ гээд суг хүдэлхэ ёһотойбди. Эндэһээ үри хүүгэдэймнай эрдэм мэдэсын шанар дээшэлхэ, һайжарха. Юрэнхылэгшэ Владимир Путинай дааба­ри - багшанарай нэрэ хүндэ үргэхэ, һуралсалай байгу­улга дээшэлүүлхэ... - эдэ бо­лон ба бусад асуудалнуудые мүнөөдэрэй хуралдаанда шиидхэхэ болонобди», - гэжэ Буряад Уласай болбосоролой болон эрдэм ухаанай сайдай нэгэдэхи орлогшо Галина Фомицкая тэмдэглээ.

Хуралдаанда хабаадаг­шад дүрбэн бүлэгтэ хуба­аржа, форсайтын түхэлөөр ажалаа ябуулаа. Жэшээнь, “Түрэлхид-үхибүүн” гэһэн түрүүшын бүлэгтэ эхэ эсэ­гын уялгаяа дүүргэдэггүй, гэр бүлэдөө хүүгэдээ дором­жолхо ушарай дайралдадаг тухай, яагаад үхибүүгээ эл­дэб аюулһаа хамгаалхаб гэхэ мэтын асуудалнуудые ши­идхэхэ байба. 2-дохи бүлэг - “Түрэлхид-багша”. Гэртэ­хинэй эсэргүү ябадал гар­гадагые болон һургуулиин урда үлүү ехэ эрилтэнүүдые табидаг тухайнь, багшые аюулһаа яажа хамгаалхаб, гурбадахи халааниие усад­халгын асуудалнуудые ха­ража үзөө. “Багша-үхибүүн” гэһэн 3-дахи бүлэгтэ һурагша бүхэндэ тусхай хан­далга, багшанарай ажалдаа дарагдалга гэхэ мэтын асуу­далнуудаар хөөрэлдөө.

Нэгэдэхи бүлэгэйхид “үри хүүгэдые хүмүүжүүлхэ бэшэ, харин өөһэдыгөө хүмүүжүүлхэ хэрэгтэй: тэдэш шамһаа жэшээ абаха” гэжэ уряалаа. Тиигэхын тула гэр­тэхиниие олондо мэдээсэл тараадаг хэрэгсэлнүүдэй ашаар хүмүүжүүлхэ, гэр бүлэнүүдтэ туһалдаг пси­хологическа албангуудые болон гэртэхиндэ ба үхи- бүүдтэ ниигэмэй талаар туһаламжын түбүүдые бай­гуулха, үхибүүдые гэртэхин­тэйнь суг хэмжээ ябуулга­нуудта хабаадуулха, хүшэр байдалда ороһон хүүгэдтэ хамһалсаха, ТОС-уудые үхибүүдэй хүмүүжүүлгэдэ хаба­адуулха гэхэ мэтэ дурадхал­нуудые оруулаа.

Хоёрдохи бүлэгэйхидэй дурадхалнууд гэбэл, түрэлхидые һуралсалай ябасада хабаадуулха, шэнэ һургуулинуудые бариха, түрэлхидэй хүүгэдэйнгээ түлөө харюу­салга дээшэлүүлхэ...

Гурбадахи бүлэгэйхидэй һанамжаар, залуу багша­нарта гүрэнэй дэмжэлгэ үзүүлхэ, багшанарай дээдэ һургуулида мето­дико үзэлгөөр сагыень нэмэхэ, багшанарта салин­гыень нэмэхэ, һурган хүмүүжүүлэгшэдэй эмхи байгуул­ха хэрэгтэй.

Дүрбэдэхи бүлэгэйхидэй һанамжанууд: ехэнхи һургуулинууд зөөриин ба оньһон хэрэсгэлнүүдэй та­лаар тулюуршаг байдалтай, бүһэтэй багшанар дуталдана, хүдөөгэй һургуулинуудта нэмэлтэ һуралсалай таһагуудые нээхэ, Ород гүрэнэй хүүгэдэй хүдэлөөндэ бүхы һургуулинуудые ха­баадуулха, телевидени болон радиодо хүүгэдэй дамжуулгануудые олошо­руулха, һургуулинуудта нэ­мэлтэ һуралсалай програм­мануудые шэнэлхэ, шэнэ түсэлнүүдые бэшэхэ, һургуулинуудта робототехникэ нэбтэрүүлхэ.

Хуралдаанда хэлсэгдэһэн асуудалнуудаар тогтоомжо абтажа, Буряад Уласай Бол­босоролой болон эрдэм уха­анай яаманда зууршалагдаа гэбэл: үхибүүдтэ аюулгүй байдал тогтоохо, Буряад Уласта үхибүүнэй эрхэ хамгаалха талаар бүрин этигэм­жэтэнтэй суг хүдэлхэ бүлэг байгуулха, багшанарта, гэртэхиндэ, үхибүүдтэ пси­хологическа түбүүд болон албангуудые нээхэ. Буряад Уласай Сан жасын яамантай суг һургуулиин үхибүүдые хооллуулха хэрэгтэ ба гэртэ­хиндэ методическа заабари­нуудые бэлэдхэлгэдэ мүнгэ хубаарилжа үгэхэ зуурша­лагдаа. Улаан-Үдэ хотын захиргаанда һургуули болон сэсэрлигүүдые барилгада газар хубаарилгын асуудал­нуудые шиидхэлсэжэ бай­ха дурадхал оруулагдаа. Эд хэрэглэгшэдэй эрхэнүүдые хамгаалгын федеральна ал­банда һургуулиингаа дэргэдэ тариһан ургасаяа эдеэ хоолдоо хэрэглэхэ ябасые хүнгэдхэхэ, зүгөөр олондо мэдээсэл тараадаг хэрэгсэлнүүдтэ эрдэм һуралсал тухай хүмүүжүүлгын һайн, һонин толилгонуудые ба дамжуул­гануудые бэлдэхыень зуур­шалагдаа.

Буряад Уласай Болбосоролой ба эрдэм ухаанай яаманай сайтһаа гэрэл зураг абтаба